COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

Planlama ve CBS İlişkisi

İNSAN ETKİLERİ: Demografik değim, Ekonomik kalkınma, Teknolojik gelişim, Kentleşme, Doğal kaynakların azalması, Çevre kirliliği

Planlama ve CBS İlişkisi

SORUNLAR:  Çarpık kentleşme, Kontrolsüz sanayileşme, Kirlilik, Yaşam kalitesinde düşme, Doğal kaynakların zarar görmesi

Ian L. McHarg ( 20 Kasım 1920 -5 Mart 2001 ) Clydebank, Scotland’da doğmuş ve doğal kaynakları kullanarak bölgesel planlama konusunda ünlü bir yazar ve peyzaj mimarı olmuştur. McHarg Amerika’daki Pennsyylvania Üniversitesinde peyzaj mimarlığı bölümünün kurucusudur. 1969’da yayınlanan “Design with Nature” adlı kitabı ekolojik planlama konseptinin öncülerindendir. “Design with Nature” peyzaj mimarlığı ve alan kullanımı planlamasında en çok bilinen kitap olmaya devam etmektedir. Kitapta sonradan coğrafi bilgi sistemlerinde geliştirilen temel kavramlar ortaya konmuştur. Çakıştırma (map overlay) Tekniği Mc Harg Tarafından ortaya konmuştur.

Ian L. McHarg ( 20 Kasım 1920 -5 Mart 2001 ) Clydebank, Scotland’da doğmuş ve doğal kaynakları kullanarak bölgesel planlama konusunda ünlü bir yazar ve peyzaj mimarı olmuştur. McHarg Amerika’daki Pennsyylvania Üniversitesinde peyzaj mimarlığı bölümünün kurucusudur. 1969’da yayınlanan “Design with Nature” adlı kitabı ekolojik planlama konseptinin öncülerindendir.

Projeyi tasarlamakta önemli olan hususlardan birinin, coğrafi bilgi sistemleri destekli bir çalışmanın temel amacının karar üretme ve verme sürecinde kullanılabilir sonuçlara ulaşmak olduğu unutulmamalıdır. Bu süreçte, karar vermeyi kolaylaştırmayan bir çalışma, zaman kaybın dan başka bir şey olmayacaktır.

Coğrafi bilgi sistemlerinin çıkış noktası; planlama çalışmalarında kullanılması gereken çok sayıdaki veriyi aynı anda değerlendirmek ve karar vermektir.

CBS kullanımıyla;

• Me kan sal ve ri le rin ko lay lık la top lan ma sı ve dü zen li şe kil de sak lan ma sı,

• Bun la rın stan dart for mat lar da sak la na bil me si,

• Ha ta la rın bil gi sa yar sis te mi ta ra fın dan bu lun ma sı ve dü zel til me si,

• Ve ri le rin ko lay lık la gün cel len me si,

• Fark lı ki şi ler le elek tro nik or tam da pay la şıl ma sı, ve ri len ka rar lar da ha ta payı nın son de re ce az ol ma sı,

• Ve ri le re ko lay lık la ula şı la bil me si ve ge rek ti ğin de ana liz edil me si müm kün ola bil mek te dir.

• Me kan sal ve ri le rin ko lay lık la top lan ma sı ve dü zen li şe kil de sak lan ma sı,

• Bun la rın stan dart for mat lar da sak la na bil me si,

• Ha ta la rın bil gi sa yar sis te mi ta ra fın dan bu lun ma sı ve dü zel til me si,

• Ve ri le rin ko lay lık la gün cel len me si,

• Fark lı ki şi ler le elek tro nik or tam da pay la şıl ma sı, ve ri len ka rar lar da ha ta payı nın son de re ce az ol ma sı,

• Ve ri le re ko lay lık la ula şı la bil me si ve ge rek ti ğin de ana liz edil me si müm kün ola bil mek te dir.

Özellikle son yıllarda kişisel bilgisayarlardaki hızlı ilerleyiş, ticari veritabanı uygulamalarının ve çizim programlarının kişisel bilgisayarlarda da etkili kullanılmaya başlaması,  UNIX işletim sisteminin yanı sıra Windows gibi kullanıcı dostu işletim sistemleri üzerinde de ticari yazılım seçeneklerinin yaygınlaşması, CBS teknolojisinin kullanımının artmasındaki temel etkenler olmuştur.

Planlama çalışmalarında farklı sayıda veri katmanının ortak analiz edilerek sonuca ulaşılması hedef­lenmektedir. Bu kapsamda, planlama çalışmalarında kullanılan CBS’de analiz ve yorumlama tekniklerinin başında çakıştırma analizleri gelmektedir. Bu teknikler uygun güzergah seçimi, kentsel yenileme çalışmaları, risk yönetimi, uygun yerseçimi vb. planlama çalışmalarında kullanılabilmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla bir projedeki sorunları algılama ve sorunları çözebilme amacıyla projenin uygun şekilde tasarlanması gerekmektedir. Proje tasarım sürecini altı aşamada izlemek mümkündür. Bunlar çalışmanın amacının ve çalışmada kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi, çalışma alanına ait gerekli tüm verilerin toplan ması, Veriler kullanılarak belirlenen yöntemlere göre gerekli analizlerin ve sorgulamaların yapılması, yapılan sorgulama ve analizlere göre gerekli sonuçların, stratejilerin, kararların üretilmesi ve amaç doğrultusunda değişen verilerin güncellenmesidir.

Coğrafi bilgi sistemleri, planlama alışmalarında birden fazla harita ile çalışma gereksinimi sonucu ortaya çıkarmıştır. Amaç doğrultusunda; analizlerin yapılabilmesi ve kararların üretilebilmesi amacıyla, gerekli haritaların katmanlama ve farklı katmanların üst üste çakıştırılması mantığı üzerine oturtulmuştur.

Herhangi bir planlama veya yer seçimi çalışması yapılacağında, birden fazla veriyi aynı anda değerlendirmek gereklidir. Fakat “Design With Nature” adlı kitapta Ian Mc Harg, “değerlendirilecek veri sayısı beşten fazla ise, insan muhakeme yeteneğiyle doğru yapılabilme ihtimali yoktur” şeklinde ifade etmiştir.

Başarılı bir CBS projesi oluşturabilmek için öncellikli olarak gerekli verilen temin edilmesi gerekmektedir. Alana ilişkin sayısal ortamda olan veya olmayan haritalar, arazi etütleri ile elde edilen veriler, uydu görüntüleri ve alana ait yazınsal veriler CBS projelerinde girdi olarak kullanılmaktadır. Bu veriler gerekli işlemlerden geçirildikten sonra gerekli sonuçların üretilmesi için analize tabi tutulurlar. Çakıştırma analizleri de bunlardan birisidir. Çakıştırma analiz sonucu üretilen haritalar girdi olarak değil sonuç olarak kullanılmaktadır.

Verilen seçeneklerden A, B, C ve E seçenekleri insan kaynaklı olarak ortaya çıkan plansız hareket etmenin sonucu olarak oluşan sorunlardandır. D seçeneğinde verilen günlük çekilen uydu görüntüleri çevre için herhangi bir sorun oluşturmamaktadır.

Çakıştırma analizi planlama çalışmalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Çok sayıda katmanın bir arada değerlendirildiği, bu katmanlara farklı ağırlıklar verildiği ve sonucunda birden farklı alternatif çözümlerin sunulabildiği bir yöntemdir. Çakıştırma analizinde tablosal veriler ve grafik veriler aynı anda değerlendirilebilmektedir. Bu durumda onun bir avantajıdır.

Verilen seçeneklerden A, B, C ve E seçenekleri CBS’nin avantajlarını göstermektedir. D seçeneği yanlış bir ifadedir. Çünkü CBS grafik ve yazınsal verilerin aynı anda saklanmasını, işlenmesini sağlayan bir sistemdir. Bu durum CBS’nin en etkili özelliklerindendir.

Birden fazla katman kullanılarak uygun yer seçimi yapılabilmesi için en uygun yöntem çakıştırma analizidir.

CBS’nin planlama çalışmalarında kullanılması birçok açıdan avantajlıdır. Öncelik yer seçimi, hızlı doğru ve güvenilir sonuçlar üretilmesi, karar verme sürecini hızlandırması ve farklı sayıda ve türde veriyi işlemesi planlama süreci için oldukça avantajlıdır. CBS planlama çalışmalarında maliyet yükseltmek yerine doğru kararlar üretecek maliyet düşürücü bir özelliğe sahiptir.

Verilen seçeneklerden A, C, D ve E seçenekleri doğru seçeneklerdir. B seçeneği yanlış bir ifadedir. Bilgisayar teknolojileri ile birlikte ticari veritabanı kullanımı artmış ve kısıtlamaları ortadan kalmıştır.

Her hangi bir projede olduğu gibi CBS projelerinin oluşturulabilmesi için öncelikle çalışmanın amacı belirlenmesi gerekir.