COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

CBS verileri birçok farklı kaynaktan elde edilebilir. Veri kaynakları arasında konumsal tutarsızlıklar olması kaçınılmazdır. Vektör veri konumlandırma, verileri bir koordinat sisteminden diğerine dönüştürmek, geometrik çarpıklıkları düzeltmek, bir katmanın kenarındaki özelliklerin bitişik katmanın özelliklerine göre hizalanmasını ve katmanlar arasında özniteliklerin kopyalanması gibi işlemleri kapsar ve veri tutarsızlıklarını ortadan kaldırır. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler doğru değildir.

Afin dönüşüm ile gerçekleştirilebilecek grafik dönüşüm gösterimleri; ölçeklendirme, eğiklik, döndürme ve ötelenmedir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler konumsal veri işleme araçlarıdır.

Birleştirme işlemi konumsal ve öznitelik bilgi türleri aynı olan yan yana paftalardan üretilen veri setlerini birleştirir. Simetrik fark, girdi ile kesişme nesnesinin birleşimlerinden, girdi ile kesişme nesnesinin kesiştiği bölge çıkartılarak, simetrik fark çıktısı olarak sunulmaktadır. Birleşme, girdi ile birleşme nesnesinin geometrik birleşimleri çıktı olarak sunulmaktadır. Bütünleştirme, belirlenen öznitelik verisi özelliklerine göre konumsal veriyi bütünleştirme, toplulaştırma işlemi gerçekleştirmektedir. Kesişme, girdi ile kesişme nesnesinin geometrik kesişimleri çıktı olarak sunulmaktadır.

Bitişik çokgenler, çizgiler veya belirli bir öznitelik için ortak bir değeri olan bölgelerin birleşmesiyle yeni bir harita özelliğinin oluşturulduğu işleme bütünleştirme adı verilir. Simetrik fark, girdi ile kesişme nesnesinin birleşimlerinden, girdi ile kesişme nesnesinin kesiştiği bölge çıkartılarak, simetrik fark çıktısı olarak sunulmaktadır. Kesme, girdi kesme nesnesi ile kesilip, dışında kalan alanlar silinerek, çıktı olarak sunulmaktadır. Kesişme, girdi ile kesişme nesnesinin geometrik kesişimleri çıktı olarak sunulmaktadır. Birleştirme işlemi konumsal ve öznitelik bilgi türleri aynı olan yan yana paftalardan üretilen veri setlerini birleştirir.

Çizgi üzerindeki küçük düzensizlikleri nokta azaltma yöntemi ile nesnelerin temel geometrik yapısı değiştirilmeden basitleştirilme işlemine çizgisel basitleştirme adı verilir. Bu işlem konumsal veri sadeleştirme araçlarından biridir. Diğerleri ise çizgisel düzleştirme ve bütünleştirmedir. Şıklarda yer alan diğer ifadeler konumsal veri işleme araçlarındandır.

Çizim araçlarını kullanırken çizgisel bir elemanın başlangıç ve bitiş noktaları arasında kalan diğer tüm noktalara vertex adı verilir. Diğer seçenekler soruda verilen tanımı karşılamamaktadır.

Estetik veya kartografik kaliteyi artırmak için çizgilerdeki keskin açıların pürüzsüzleştirilmesi işlemine çizgisel düzleştirme adı verilir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler tanımı doğrulamamaktadır.

Birden fazla girdi veri kümesini mevcut bir hedef veri kümesine ekleme işlemine “Ekleme” adı verilir. Giriş veri kümeleri nokta, çizgi veya çokgen özellik sınıfları, tablolar, rasterlar veya boyut özellik sınıfları olabilir. Diğer seçenekte yer alan ifadeler tanımı karşılamamaktadır.

Konumsal veri hazırlamada ilk aşama, verinin konumlandırılmasıdır. Konumsal sorgulamanın anlamlı olabilmesi için, verinin yerküre üzerindekidil konumu tanımlanmalıdır. Konum bilgisi tanımlama, ölçeğe bağlı olarak farklı koordinat sistemi ve harita projeksiyonlarında yapılmaktadır. Konum tanımlaması yapılmadan önce verinin ölçeğine göre harita projeksiyonu seçilmeli ve yerküre üzerindeki konumlandırma, seçilen harita projeksiyonuna göre yapılmalıdır.

Raster veri konumlandırma, taranmış kağıt pafta, hava fotoğrafı veya uydu görüntülerinin bilinen koordinat değerleri kullanılarak, yerküre üzerinde, gerçek konum ve boyuta dönüştürme işlemidir. Konumsal veri oluşturma yöntemlerinin başında ekrandan sayısallaştırma (heads-up digitizing) gelmektedir. Ekrandan sayısallaştırma işleminde taranmış paftalar, hava fotoğraşarı ve uydu görüntüleri konumlandırılarak (georeferencing) altlık olarak kullanılmaktadır.

Raster veri konumlandırmak için en az üç kontrol noktası gereklidir. Üç kontrol noktasından sonra eklenen her nokta için, tüm noktalara dağıtılmış gözlem ve hesap sonuçları arasında fark oluşur (residual). Noktalara dağıtılan residual değerlerinin birbirine yakın olması, konumlandırma işleminin tutarlı olduğunu göstermektedir.

Konumsal veri işleme araçları karar verme sürecinde konumsal veriyi tanımlama, analiz etme ve düzenlemek için kullanılır. Konumsal veri işleme süreci, girdi very setine amaca uygun bir işlem uyguladıktan sonra çıktı veri seti sunmaktadır. Temel konumsal veri işleme araçları;
• Kesişme (intersect),
• Simetrik fark (symmetrical difference),
• Birleşme (union),
• Kesme (clip),
• Silme (erase),
• Özdeşleşme (identity),
• Güncelleme (update),
olarak sıralanabilir. Bütünleştirme, konumsal veri sadeleştirme aracıdır.

Ekleme ve birleştirme araçları konumsal veri sadeleştirme araçlarındandır. Özdeşleşme ve kesişme araçları ise konumsal veri işleme araçlarındandır. Çizgisel basitleştirme, çizgisel düzleştirme ve bütünleştirme ise konumsal veri sadeleştirme araçlarındandır.

I, II ve III no’lu şıklar veri görüntüleme fonksiyonları ile gerçekleştirilmektedir. Birden fazla öznitelik alanı bir arada kullanılmakta olup en fazla 2 sınırlaması yoktur.

Veri hazırlama ve düzenleme araçları;
-çizim araçları,
-konumsal veri işleme araçları,
-konumsal veri birleştirme araçları,
-konumsal veri sadeleştirme araçları, olarak dört ana başlık altında toplanmaktadır. Konumsal veri çözümleme araçları bulunmamaktadır.

Raster veri konumlandırma işleminde kağıt pafta veya görüntü üzerinde koordinat değerleri bilinen noktaların yerküre üzerindeki konumuna taşınması ile yapılmaktadır. Diğer bir deyişle, sayısal raster veri hücrelerinin grid yapısı içerisindeki satır ve sütun konum değerleri, seçilen harita projeksiyonundaki koordinat değerlerine taşınmaktadır. Seçilen her nokta çiftine kontrol noktası adı verilir.

Afin dönüşüm kullanılarak vektör veri ölçeklendirilebilir, döndürülebilir, ötelenebilir ve eğiklik verilebilir.

Çizim araçlarını kullanırken çizgisel bir elemanın başlangıç ve bitiş noktalarına node (kırmızı noktalar), bu noktalar arasında kalan diğer tüm noktalara vertex (yeşil noktalar) adı verilir.

Raster veri konumlandırmak için en az üç kontrol noktası gereklidir.

Nokta sayısı arttıkça RMS değeri sıfırdan uzaklaşabilir.