COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

Vektör veriler, dünya üzerindeki konumu bilinen, koordinat bilgisine sahip verilerdir, temelde noktalara bağlı olarak temsil edilen, üç farklı geometriye sahip (nokta, çizgi, alan) verilerdir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler vektör bir veriyi temsil etmemektedir.

TIN, her birinde x-, y- ve z değerleri olan veri noktalarına ait düzensiz bir küme kullanarak coğrafik uzayı parçalara ayırır. Bu noktalar, kenarlar yardımı ile bitişik, çakışık olmayan üçgenler oluşturacak şekilde bağlanırlar ve araziyi gösteren bir sürekli yüzey oluşturulur. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler doğru değildir.

Konumu bilinen nesnelere ait tanımsal bilgilere öznitelik verisi adı verilir. Konum bilgisi içermez. Diğer şıklarda yer alan ifadeler konumsal veri içermektedir.

Dsm bir veri tabanı değişkeni değil, bir arazi yüzeyini, üzerinde bulunan Bina, Ağaç, Trafo vb. gibi objeler ile birlikte tanımlayan ve bu objelere ait yükseklik verilerinden elde edilmiş sayısal bir modeldir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler ise değişken türlerindendir.

Birbirine hiyerarşik olarak bağlı tablolar arasında kurulan ilişki türüne birden çoğa ilişki adı verilir. Bir tablodaki kayıtlar diğer tablodaki kayıtların alt küme verilerini içerdiğinde birden çoğa ilişki kullanılmaktadır. Örneğin iller tablosu ile ilçeler tablosu ilişkisi birden çoğa bir ilişki modelidir. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler doğru değildir.

Diğer ilgili tablolar veya benzersiz bir kayıt bağlantısı tanımlamak için kullanılan, veri tekrarını engelleyen arama ve indekslemeyi kolaylaştıran alanlar anahtar (key) bilgi alanı olarak adlandırılır. B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler tanımı karşılamamaktadır.

SQL konumsal veritabanları da dâhil olmak üzere ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerinde kullanılan ve sistem üzerinde programcının istediği veriyi organize etmesi, sorgulaması, ekleme veya değiştirme yapması amacına yönelik kullanılan ve ANSI tarafından onaylanan yapısal sorgu dilidir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler doğru değildir.

Yeryüzünden çeşitli yöntemlerle toplanan verilerin modellenmesi ve sınıflandırılması ile elde edilen sürekli (continuous) verilerdir (yükseklik, eğim, kirlilik, konsantrasyon vb.). Örneğin baraj göletinin çeşitli noktalarından alınan suyun pH veya sertlik değerleri ile elde edilen eşdeğer eğrilerinin modellenmesi ile meydana gelen sürekli tematik verileridir. Diğer şıklar tanımı karşılamamaktadır.

Tümüyle içine düşenleri seç sorgulaması, içine düşenleri seç sorgulamasından farklı olarak belirlenen konumsal nesnenin içine düşen ve sınırları çakışmayan nesneleri seçmeye yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içine düşen nesnelerin sınırlarına dokunamaz. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler soruda verilen tanımı karşılamamaktadır.

CBS’de kullanılan 3 temel veri tipi;
1-Vektör veriler; Konumsal nesneler (nokta, çizgi, poligon),Düzensiz Üçgen A¤ (TIN - Triangulated Irregular Network)
2-Öznitelik verileri
3- Raster verileri: Görüntü verileri, Tematik veriler, Yüzey verileri

Tablo şeklinde sunulan öznitelik verileri konumsal nesnelerin nitelik ve nicelik gibi karakteristik özelliklerini tanımlamak için kullanılır. Dolayısıyla bu veriler öznitelik verilerdir.

Konum bilgisinin veritabanında saklanması ilk olarak topoloji kavramı ile gündeme gelmiş, Open Geospatial Consortium - OGC (CBS konusunda çeşitli firma, kurum ve üniversitelerin katılımı ile kurulan uluslararası bir kuruluş) tarafından konumsal verinin veritabanı ortamında saklanabilmesi için standartlar ve formatlar belirlenmiştir. Buna göre WKT (Well-Known Text) ve WKB (Well-Known Binary) formatları kabul edilmiştir. WKT ve WKB vektör formattaki konumsal geometrik objeleri tanımlamak için kullanılmaktadır.

Birden çoğa ilişki (one to many) birbirine hiyerarşik olarak bağlı tablolar arasında kurulmaktadır. Bir tablodaki kayıtlar diğer tablodaki kayıtların alt küme verilerini içerdiğinde birden çoğa ilişki kullanılmaktadır. Örneğin iller tablosu ile ilçeler tablosu ilişkisi birden çoğa bir ilişki modelidir.

Öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL (Structured Query Language) adı verilen yapısal sorgulama dili kullanılarak yapılmaktadır. SQL veritabanlarındaki verilere ulaşmak ve işlemek için ideal bir araçtır. SQL bir ANSI (American National Standards Institute) standardı olmasına karşın kullanılan veritabanı yazılımlarına göre farklı versiyonlarda karşımıza çıkmaktadır.

CBS’de öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL sorgulama dilinin çoğunlukla SELECT komutu ve genel operatörler kullanılarak seçme sorgusu şeklinde yapılmaktadır.

Konuma dayalı sorgulamalar, kullanılan CBS yazılımının yeteneklerine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ancak temel olarak bilinen konuma dayalı sorgu araçları hemen her CBS yazılımında bulunmaktadır. Temel konuma dayalı sorgu araçları;
- kesişenleri seç (intersect)
- belirli uzaklıkta olanları seç (within a distance of)
- içine düşenleri seç (within)
- tümüyle içine düşenleri seç (completely within)
- içinde olduğunu seç (contain)
- tümüyle içinde olduğunu seç (completely contain)
- sınırına dokunanları seç (touch the boundary of)
- ortak kenar paylaştıklarını seç (share a line segment)
- benzeşenleri seç (identical to)
olarak sıralanmaktadır.
Yapışanları seç seçeneği bu sorgu aracı bulunmamaktadır.

İçine düşenleri seç sorgulaması belirlenen konumsal nesnenin içine düşen nesneleri seçmeye yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içine düşen nesnelerin sınırlarına dokunabilir. Örnek vererek açıklamak gerekirse ülkemizin Anadolu Yarımadası sınırları içinde olan illeri seçme sorgulaması yapıldığında Anadolu Yarımadası’ndaki tüm iller seçilmektedir.

Soru katman yapısını tanımlamaktadır. CBS verileri katman yapısı kullanılarak görüntülenmektedir. Katman yapısının temel ilkesi, farklı temalardaki yeryüzü elemanlarını farklı konumsal nesneler olarak gruplamak ve bu nesneleri konumsal veri olarak işlerken ortak grup özelliklerini kullanmaktır.

Anahtar bilgi alanı (key field) saklanan verinin indekslenmesine ve sorgulama ile kolay ulaşımına olanak sağladığı gibi, veri tekrarını engellemekte ve tablonun diğer tablolarla ilşlkilendirilmesini kolaylaştırmaktadır.

Boşluk yerine altçizgi ( _ ) kullanılması tercih edilmelidir. Bilgi alanlarının adları verilirken Türkçe karakter ve boşluk ( ), soru işareti (?), düz çizgi (-), ünlem (!), yıldız (*) vb. semboller kullanılmamalıdır.