COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

Mekânsal yetenek için üç kategori bulunmaktadır. Bunlar:
- Mekânsal algılama,
- Zihinsel dönüşüm,
- Mekânsal görselleştirme olarak sıralanabilir.

Veriden bilgiye geçişin yapılabileceği üç mekânsal bağlam vardır. Bunlar: Yaşam boşlukları, fiziksel boşluklar ve fikri (zihinsel) boşluklardır.

Primitifler takımı, objelerle dolu dünya ile yüz yüze gelmelerimizi yakalama yoludur. A, C, D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler tanımı verilmiş olan boşluğu doldurmamaktadır.

Mekânsal düşünmeye örnek olan çalışmalardan biri Marie Tharp’ın deniz tabanı haritalarıdır.

Coğrafya Eğitim Standartları Projesi ile mekânsal düşünmenin geliştirilmesi 1994 yılında olmuştur.

A, B, C ve E şıkkında yer alan destek sisteminin yardımları mekânsal düşünmenin güçlü bir süreç olmasından ötürü bu gücün uygun kullanımına yöneliktir. Oysaki D şıkkı mekânsal düşüncenin karmaşık ve sorunlu bir kavram olmasından ötürü destek sistemlerinin bu karmaşıklığı gidermeye yönelik olarak verdiği destektir.

Coğrafi mekânsal bağlamda, sekiz takım araç vardır. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama analiz sistemleri; yer bilim analitik sistemleri; CAD sistemleri; matematiksel ve istatistiki analiz sistemleri; üretim grafik ortamları; animasyon ortamları; enformasyon görselleştirme sistemleri ve kavram haritalama araçlarıdır.

1950 ve 1970 arasındaki yıllar için, Christaller’in çalışması bir çok coğrafya uzmanı için ilham kaynağı, genel anlam olarak uygulanabilen ve metaforik olarak takip edilebilen bir model olmuştur. Coğrafyaya mekânsal analiz açısından yapılan yaklaşımın köşe taşlarından biri olmuştur.

Bir varlığın bir referansa dair ilişkisine ya da iki varlığın karşılaştırılmasına dayanan önemli mekânsal değerlendirmeler ve karşılaştırmalar:
- Yönelim belirleme
- Yerinin belirlenmesi
- Mesafe değerlendirmesi
- Boyut karşılaştırması
- Renk karşılaştırması
- Doku karşılaştırması
- Yer karşılaştırması
- Yön karşılaştırması
- Diğer özellikleri karşılaştırmadır.

Mekân yer, bulunulan yerdir. Mekân, ayrıca bir mimari yapının üç boyutluluğunun ötesinde insan ilişkileri ve nesnel etkileşimleriyle onun dördüncü boyutudur.

Temsil sistemlerine veya düşünme sistemlerine göre ayırt edilebilen pek çok düşünme biçimi bulunur. Bunlar sözel, mantıksal, mecazi, hipotetik, matematiksel olarak sıralanabilir.

Linn ve Petersen mekânsal yetenek için üç kategori tanımlamaktadır. Bunlar;
- Mekânsal algılama,
- Zihinsel dönüşüm,
- Mekânsal görselleştirme, olarak sıralanabilir.

Mekânsal düşünce dört fikri anlamamızı sağlayacak yeteneklere ayrıştırılabilir:
(1) Bir grup primitife başlayabiliriz,
(2) daha sonra buna boşluğun dilini katabiliriz,
(3) bundan mekânsal kavramlar üretebiliriz,
(4) ve bunlar üzerinde işlem uygulayabileceğimiz bir temel üzerine olur.

Kodlama süreçleri önceki bilgi işlemeleri sonucundan doğarlar ve karşılık olarak, daha karmaşık mekânsal yargıların ve çıkarımların parçaları olarak değerlendirilir. Kodlama süreci şunları içerir:
- Zeminden şekilleri ayırt etmek;
- Dokuların, ana hat şekilleri ve içsel yapısal düzenlemelerin ikisinin de, farkına varmak;
- Boyutu değerlendirmek;
- Dokuyu ayırt etmek;
- Rengin farkına varmak ve diğer özellikleri tespit etmek vb. sıralanabilir.

İnsanların uygulayabileceği mekânsal dönüşümlerin bazıları şunları içermektedir.
- Perspektif değişimi (referans çerçevesi)
- Yönelim değişimi (zihinsel rotasyon)
- Şekillerin dönüşümü
- Büyüklük değişimi
- Bütünün hareketi
- Parçaları yeniden yapılandırma
- Yaklaşma ya da uzaklaşma
- Karar verme
- Çevrinme.

Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, gibi batı ülkelerinde ve muhtemelen diğer ülkelerde de, eğitim ve eğitim teknolojisi için öncelikle kamu destekli ilk ve ortaokul eğitimi için kullanılan bir terimdir. Bir dersi ya da bir konuyu bütün öğretim yöntemleri-olanaklar dikkate alınarak; internet-intranet-okul ve ev ortamının verimli anlayışına dayalı olarak, öğrencinin öğretmen yardımıyla veya kendi kendine en mükemmel şekilde dersleri mükemmel öğrenmesi amacıyla batıda uygulanan bir öğretim programıdır.

Yer bilimciler ve öğrencileri tarafından yapılan mekânsal düşünme, birçok şeyin yanında şunları içerir;
- Bir objenin şeklini kesin ve açık bir biçimde tanımlamak,
- Bir objeyi şeklinden dolayı tanımlamak ve sınıflandırmak,
- Doğal bir objenin şekline anlam atfetmek,
- Bir şekli ya da dokuyu karmaşık ve dağınık bir arka plan içinden ayırt etmek,
- Bir ya da iki boyutta toplanan gözlemleri inceleyerek, gözünde üç boyutlu bir obje, bir yapı ya da süreç canlandırmak
- Gerçek hayatta karşılaştığımız objelerin yönünü ve konumunu, Dünya’yı dayanak noktası alan kavramsal bir koordinat sistemine bağlı olarak, tanımlamak,
- Daha önce görülen öğelerin yönünü ve görünüşünü hatırlamak,
- Üç boyutta, boşluk içinde, objelerin ve materyallerin hareketini kafada canlandırmak,
- Objelerin sayesinde şekil değiştirdikleri süreçleri kafada canlandırmak,
- Zaman hakkında düşünmek için mekânsal düşünmeyi kullanmak,
- Eksenlerin uzaklık olmadığı, iki, üç ve dört boyutlu sistemleri dikkate almak.

Mekânsal düşünme güçlü bir süreçtir. Destek sistemleri bu gücün uygun kullanımını şu şekilde sağlama alabilirler;
- Rolleri kesin kılarak;
- Pratiğini geniş bir kesim kullanıcıya erişilebilir kılarak;
- Bağlamların geniş bir kesiminde eğitimi ve uygulamaları başarılı kılarak,
- Olabilecek kadar çok farklı kesimde disiplinlerin deneyimlerinden ve bu disiplinlerin üyelerinin uzmanlığından yararlanarak (en iyi pratiklerin fikirleri);
- Veri ve sonuç sunumları için birçok ve farklı format sunarak,
- Ana aktivitelere erişilebilirlik sağlayarak (değişim, işlem ve analiz gibi)
- Veride eksiklik ve hatanın, analizde belirsizliğin ve buna bağlı olarak sonuçlardaki muğlaklığın rollerinin farkına vararak.

Coğrafi veri bağlantısı üç unsur içermektedir. Bunlar yer, zaman ve özellikleridir. Örneğin, bir bildirimde
düşünün ki; 05 Temmuz 2010 tarihinde enlem 33 derece 62 dakika kuzey, boylamı 39 derece 20 dakika doğu, öğle saatlerinde 28 °C sıcaklığında idi, gibi örneklenebilir.

Mekâna ait düşüncenin, ayırt edici şeklini mekânsal düşünme yapan, yine mekâna ait bir konseptidir. Mekânın anlamını anlarken, çözümleri ifade etmek, cevapları bulmak ve problemleri yapılandırmak için onun özelliklerini kullanabiliriz. Mekânsal strüktür içindeki, ilişkileri ifade ederken objelerin dinamik özelliklerini ve objeler arası ilişkileri statik ve dönüşümler yoluyla algılayabilir, hatırlayabilir ve analiz edebiliriz. Bu tanımdan da anlaşıldığı üzere ilk cümle mekânsal tasarıma, ikinci cümle özellikler temsilin araçlarına son cümle ise objeler arası ilişkiler vurgusuyla düşünce sürecini ifade etmektedir.