COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

Analysis Extent (Analiz yayılımı):

Bir aracın yapacağı işlem üzerinde sınırlamalar yapabilmek ve sadece bu alanda işlem yapabilmek amacıyla x,y koordinatları ile tanımlanan alt sol ve üst sağ köşelerinin içerildiği alan.

Doğru yapılandırılmış CBS kullanımının planlama çalışmalarında verimliliği en az 10 kat artırdığı, personel gereksinimini çok azalttığı söylenebilir. Bu verimlilik artışının nedenleri;
- Bilgi yönetiminin ve güncelleştirmesinin verimli halde yapılmasını sağlaması,
- Daha az hata yapılmasını sağlaması,
- İşgücü ve zaman israfını en aza indirgemesi,
- Bilgi saklamaya ve arşivlemeye yönelik iyi bir altyapı sağlıyor olması,
- Bilgiye ulaşabilme kolaylığı,
- Gelişmiş sistem güvenirliliği,
- Harita doğruluğu, güvenirliliği ve prodüktivite,
- Analiz yapma kolaylığı,
- Bir alana ilişkin tüm yazınsal ve grafik verilerin aynı ortamda tutulması,
- Aynı haritayı birden fazla kullanıcının eşzamanlı olarak kullanılabilmesi,
- Amaç doğrultusunda gerekli analizlerin yapılarak sonuç üretilebilmesi,
- Haritaların tümünde değil çalışılacak kısmın ayrılabilmesiyle, çalışmada işe yaramayan bilgi yükünden kurtulunması,
- Mekâna ait yazınsal ve grafik veri üzerinden sorgulama ve raporlama yapılabilmesi, olarak sayılabilir.

Bir gözlem ya da işlem sonucunda ortaya çıkan sonuçların rakamlarla ya da harflerle ifade edilmesine veri denir. Farklı çalışmalar sırasında gereksinim duyulan birbirinden farklı, ancak birbiriyle ilişkilendirilmiş veriler topluluğuna ise veri tabanı denir.

Coğrafi bilgi sistemlerinin temel elemanları bilgisayar sistemi, mekânsal veriler ve personeldir. Bilgisayar sisteminin temel bileşenleri, donanım ve yazılımdır.
Personel;
Yöntem belirleme, analiz, kriterlerin belirlenmesi,
Veri girişi, arazi çalışmaları,
Gerekli ise programlama ve görüntü işleme amaçlarıyla istihdam edilebilir.
Veriler amaca bağlı olarak çok çeşitlilik göstermektedir: ekonomik, kentsel, doğal ve sosyal veriler.

Uygulama yazılımlarını amaç doğrultusunda şu şekilde sıralamak mümkündür:
- CBS yazılımları,
- Veri tabanı uygulama yazılımları,
- Sayısallaştırma, vektörizasyon yazılımları,
- Uydu görüntülerini işleme amaçlı görüntü işleme yazılımları,
- Programlama yazılımları.

CBS’nin taşıması gereken temel özellikleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Standartlaşma,
- Multi/transdisipliner yapı,
- Veri paylaşımı, esnek ve şeffaf yapı,
- İnternet/ağ ile bağlantı yardımıyla kolay ulaşılabilirlik,
- Organizasyon, işbölümü/toplam kalite anlayışı.

Genel olarak ağ analizlerini şu şekilde gruplamak mümkündür:
- En kısa yol analizi,
- Rota belirleme,
- Servis alanı belirleme,
- Belirli bir noktaya yönlendirme,
- Ulaşılabilirlik analizi,
- Seyahat zamanı belirleme vb.

Nehir, yol, elektrik hatları, kanalizasyon, sulama hatları gibi çizgisel olarak bir ağ oluşturan veriler için kullanılan topoloji tipidir. Bu topoloji tipinin oluşturulabilmesi için de bir takım kurallara dikkat etmek gerekmektedir. Bu kurallar aşağıda verilmiştir:
- Kesişen çizgiler kesişme noktalarından kırılmalı,
- Yollar, su şebekesi gibi network topolojisi oluşturulacak veriler tek çizgi ile ifade edilecek şekilde çizilmeli,
- Kesişen yerlerde karşılıklı çizgiler uç uca denk gelmelidir.

Özellikle son yıllarda kişisel bilgisayarlardaki hızlı gelişme ile ticari veri tabanı uygulamalarının ve çizim programlarının kişisel bilgisayarlarda da etkili kullanılmaya başlanması ve uydu teknolojilerindeki gelişmeler sonucu, sivil alanda GPS ve uzaktan algılamanın yaygın kullanımı ve sivil amaçlar için de yüksek çözünürlük sağlanması ve hata payının azaltılması, bununla birlikte uydu görüntüleri CBS entegrasyonu ve çakıştırılması coğrafi bilgi sistemlerinin yaygınlaşmasındaki temel etkenleri oluşturmuştur.

CBS’nin bilgisayar sistemi bileşeni unsurları donanım, yazılım, depolama ve ağ sistemlerinden meydana gelmektedir.

CBS’de kullanılan veri tipleri ekonomik, doğal, kentsel ve sosyal verilerden meydana gelmektedir. Nüfus ve kadastro verileri sosyal veriler arasında yer almaktadır.

Vektörel bilgiler bilgisayar ortamında yer alan çizgiler, eğriler, noktalar gibi koordinat sistemi üzerinde ifade edilebilen, başlangıç, bitiş ve kendini tanımlayan tüm noktalarının koordinatları belirli objelerdir.

1:500 ve 1:1000 ölçekleri genellikle Kadastro-altyapı kentsel tasarım amaçları ile kullanılmaktadır. Daha büyük ölçekler ise daha farklı amaçlara hizmet etmektedir.

CBS’de temel analizler yüzey, ağ, yakınlık, analizleri olarak üç gruba ayrılmaktadır.

Coğrafi bilgi sistemlerinde yer alan yüzey analizleri, arazide iki nokta arasındaki düşey mesafenin hesaplanması, eğim açısından en yüksek eğimli ya da en düşük eğimli yerlerin tespit edilmesi, planimetrik alanın ve yüzey alanının, hacmin hesaplanması, kazı dolgu miktarının hesaplanması, alana ilişkin özelliklerin model üzerinde gösterilmesi, optik görünürlük analizlerinin yapılması, farklı açılardan alanın görselleştirilmesi, sanal olarak alan üzerinde uçuş yapılması gibi işlemleri kapsar.

Poligon topolojisinin özellikleri şunlardır; Poligonlar tamamen kapalı olmalı, hiçbir yerde açık olmamalı, Poligonları oluşturan çizgiler taşmamalı, Poligonları oluşturan sınırlarda tek bir çizgi olmalı, Çizgiler kesişme noktalarından kırılmalıdır.

Bir resim üzerinde harita birimi ile ölçülen ve bir alan› işgal eden dikdörtgen boyutlu alana Cell Size (Hücre Boyutu) denir.

CBS kullanımıyla;
Mekânsal verilerin kolaylıkla toplanması ve düzenli şekilde saklanması,
Bunların standart formatlarda saklanabilmesi,
Hataların bilgisayar sistemi tarafından bulunması ve düzeltilmesi,
Verilerin kolaylıkla güncellenmesi,
Farklı kişilerle elektronik ortamda verilerin paylaşılması, verilen kararlarda hata payının son derece az olması,
Verilere kolaylıkla ulaşılabilmesi ve gerektiğinde analiz edilmesi, mümkün olabilmektedir.
Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler eksiktir.