Dünyayı Modelleme ve CBS Projelerinde Karar Üretilmesi

Modellemede ulaşmak istediğimiz 4 temel amaç vardır. Bunlar:
• Modeller bir sistemin bulunduğu veya olmasını istediğimiz durumu görselleştirir.
• Modeller bize sistemin yapısı veya davranışını belirlememizi sağlar.
• Modeller bir sistemin inşaatında bize rehberlik eden bir şablon oluşturur.
• Modeller verdiğimiz kararları belgeler.

Görsellik, Coğrafi Bilgi Sistemlerinde olduğu gibi modellemenin özüdür. Çünkü görsellik algının ve kavramanın en etkin yöntemlerinden biridir. Görsel öğelerle ifade edilen olgular en temel eğitim bilinciyle bile anlaşılır olabilmektedir. İnsanların ilk anlatım yöntemlerinin resim olması, ya da en eski alfabelerin karakterlerinin objeler veya benzetimler olması bundan ileri gelmektedir.

Modellemenin temel ilkeleri;
• Oluşturulacak modelin seçiminin, probleme yaklaşımda ve çözümün şekillenmesi üzerinde derin bir etkisi vardır. Yanlış bir modelleme sizi yanıltıp, ilgisiz konulara odaklanmanıza neden olur.
• Her model farklı hassasiyet düzeyleri ile ifade edilebilir.
• En iyi modeller gerçeğe bağlı modellerdir.
• Tek bir model veya görünüm yeterli değildir. En iyi yaklaşımlar, modelin detayının farklı görünümlerini sağlayan, alt modellerin veya bağımsız model kümelerinin olduğu yaklaşımlardır.

CBS, haritalar ve sembollerle bilgiyi sunar. Haritaya bakmak, aranan şeyin nerede olduğunu, ne olduğunu, nasıl ulaşılabileceğini, bitişiğinde veya yakınında neler olduğu hakkında bilgi verir. CBS ile aynı zamanda bu haritaları ve ilgili bilgileri bir bilgisayar yoluyla etkileşimli (interaktif) bir şekilde yayınlamak
mümkündür. Bununla beraber harita içindeki bilgileri sorgulamak, objeleri öznitelik bilgilerine göre listelemek, farklı ağlardaki yapılarla karşılaştırmak, seyahat süresi, kirlilik ölçümü ve dağılımı, su akışı-birikimi gibi simülasyonları
gerçekleştirmek mümkündür.

Nesne yöneliminin üç anahtar kavramı vardır: çok biçimlilik (polymorphism),
kapsülleme (encapsulation), ve kalıtım (inheritance).

Birleşik Veri Modeli: Konumsal veritabanı veri modeli, birçok kaynaktan gelen konumsal verinin (konumsal veritabanları, shape dosyaları vb.) nesnelere erişimini, bir örnek olarak sağlayan yazılım teknolojisini içerir.

CBS ile veri, farklı özelliklerin bir arada tutulduğu vektör format spektral veya öznitelik verilerinin olduğu hücresel (grid) yapı, ya da bir yüzeyin modellendiği bir dizi üçgen noktalar olarak üç temel şekilde kullanılabilir.

Raster veri görüntülü veya sürekli veriyi temsil eder. Raster veride her hücre
(ya da piksel) ölçülebilir bir niceliktir.

• Ağları düzenlemek kolaylaşmıştır. Ağ yapısına yeni bir konumsal nesne eklediğinizde, bu konumsal nesnelerin ağ bağlantı kuralları ile düzgün
  bir şekilde bağlantılı olduğundan emin olabilirsiniz.
  • Ağ konumsal nesneleri, ağ yapısı üzerindeki karmaşık yapıların (anahtarlar gibi) temsilini yapabilir. Bu durum ağ yapısının düzenini
  gösteren haritalarda daha az özellik kullanılmasını sağlar ve karmaşıklığı
  azaltır.
  • Ağ analizlerinde eskisine göre çok büyük veri kümeleri kullanılarak çok
  hızlı analizler yapılması sağlanmıştır.
  • Birçok kişinin aynı anda, aynı geniş ağ yapısı üzerinde, kendi kuruluşunun
  iş akışı ile uyumlu uygulamaları düzenleyebilmesi sağlanmıştır.

Mantıksal ağ, geometrik ağ gibi kenar ve bağlantı noktalarından oluşur. Ama aralarındaki önemli fark, mantıksal ağlar koordinat değerlerine sahip değildir. Başlıca amaçları belirli özelliklerdeki bağlantı bilgilerini saklamaktır.

Geometrik ağda konumsal nesneler, dört farklı rol üstlenebilir. Bunlar basit kenar,
karmaşık kenar, basit bağlantı noktası, karmaşık bağlantı noktası olarak listelenebilir.

Uydu görüntüleri, bir yerin peyzajındaki değişimi algılamakta Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kullandığı en etkin yoldur. Aynı yerin, yılın farklı zamanlardaki görüntülerini karşılaştırıp, analizini yapabilirsiniz. Uydu görüntüleri renkli veya siyah beyaz olabilmektedir. Renk bilgisinin kompozit piksel değeri RGB (Kırmızı-
Yeşil-Mavi)ya da birçok renklerin temsil edildiği raster bantlardadepolanır.

CBS ile modelleme yöntemlerinde raster veri tipleri,

• Tematik Veriler
• Görüntü Verileridir.

Interval (aralıklı) veri: Günün saati, sıcaklık gibi bir ölçüm aralığı veri değerini temsil eder. Ölçü değerleri varlığın kendi özelliğinden ileri gelir. Değer aralıklarının bir anlamı vardır, yorumlanabilir ve karşılaştırma yapılabilir. Fakat oran almak ve oranlı karşılaştırma yapmak anlam taşımaz. Çünkü böyle bir karşılaştırma için mutlak sıfır (özelliğin yokluğu) değerinin bilinmesi gerekir.

Triangulated Irregular Network (Düzensiz Üçgen Ağ) terimi TIN’in karakteristiklerinin kısa bir açıklamasıdır Triangulated”, bir nokta kümesinden optimize edilen bir üçgen kümenin oluşumu anlamına gelir. Üçgenler yüzeyin lokal bir parçasının iyi bir sunumunu oluşturur çünkü z-değerleri olan üç nokta
benzersiz bir şekilde üç boyutlu düzlemde bir düzlem tanımlar. “Irregular” TIN’lerin yüzey modellemedeki kilit avantajlarından birini tanımlar. Noktalar, yüzey rölyefinde beklenmedik değişikliklerin olduğu model alanlara değişken
yoğunluk ile örneklenebilir. “Network“ TIN’de gizli olan topolojik yapıyı yansıtır. bu yapı, bir yüzeyin yoğun sunumu kadar çok yönlü yüzey analizine de olanak sağlar.

Yapı üzerine kontrol ve koordinat noktaları işaretlenir. Kalibrasyonu yapılmış
bir fotoğraf makinesiyle objenin görüntüsü alınır. Bilgisayar yazılımları desteğiyle kalibrasyon ve koordinat veri değerlerine uygun olarak görüntü üzerinde düzeltmeler yapılır. Düzeltilmiş resimlerin CAD tabanlı yazılımlar yardımıyla kıymetlendirilmesi (amaca yönelik çizimleri) yapılır. Yapılan çizimler bize yapının cephe düzeni hakkında bilgiler vermektedir. Tek bir resme sığamayacak büyüklükte olan objelerde farklı noktalardan çekilmiş resimler, görüntüler koordinatlı olduğu için kolaylıkla farklı bir koordinat büyüklüğünde birleştirilebilirler. 

Lazer tarama işlemi temelde iki aşamadan meydana gelmektedir. Birinci aşama arazi çalışmaları, ikinci aşama ise ofis çalışmalarıdır. Arazi çalışmalarında ortamın sıcaklığı, nem miktarı, ışık şiddeti ve buna bağlı olarak yansıma miktarları, tarama yapılan nokta sayısı gibi unsurlar toplanan verinin kalitesini etkileyen
faktörlerdir. Saha çalışmasında elde edilen veriler, çalışma alanında çekilen fotoğraf­larla birleştirilerek, yapının birebir ve perspektiften arındırılmış ölçekli görüntüleri olan orta-fotoları elde edilebilir.

Dünyanın en yaygın kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri destekli modelleme uygulaması Google Earth'dür.

Arazi Kullanım Planlama süreci;
• Alandaki mevcut durumun değerlendirilmesi,
• Arazide karşılaşılan kullanım sorunlarının ve fırsatlarının bulunması,
• Sorunların çözümü,
• Optimal (uygun) alanın seçilmesi,
• Alternatif alanların tespiti,
• Tesis veya tesislerin inşasından sonra istenilen verim düzeyinin denetlenmesi
bölümlerinden oluşmaktadır.

Alan seçimlerinde tüm katmanların eşit değerlendirilip (üst üste getirilmesi) çakıştırılmasıdır.

Alan seçimlerinde tüm katmanların eşit tutulmaması, tüm katmanların belirlenen
etki faktörlerine (katsayı) göre çakıştırılmasına ağırlıklı çakıştırma yöntemi adı verilmektedir.