Konumsal Veritabanı

Konumsal Veritabanı (Geodatabase): Konumsal verilerin toplandığı, depolandığı, birbirleri ile ilişkilerinin tanımlandığı, sorgulandığı, işlendiği ve güncellendiği veritabanı ortamıdır.

Konumsal veritabanı (Geodatabase), konumsal analiz için CBS’nin vazgeçilmez bir parçasıdır ve etkili kullanıldığında oldukça güçlü bir araçtır. Konumsal indeksleme veri erişimini hızlandırarak, konumsal nesnelerin birbirleri ile olan sözel ve konumsal ilişkilerini görsel platforma taşır ve konumsal analize olanak sağlar.

1) Vektör veriler -> a. konumsal nesneler (nokta, çizgi, poligon); b. düzensiz üçgen ağ (TIN) 2) Öznitelik verileri (Attributes) 3) Raster veriler -> a. görüntü verileri; b. tematik veriler; c. yüzey verileri

Konumsal Nesneler (Nokta, Çizgi, Poligon): Konumsal nesneler (feature class) doğal yeryüzü nesneleri (dere, ağaç, vb.), insan yapımı nesneler (yol, bina, vb.) veya yeryüzünde görülmeyen ancak haritalarda gösterilmesi gereken arazi bölümleri (ülke sınırı, parsel vb.) olabilir.

Görüntü verileri (imagery): Uydu, uçak balon v.b. cisimlere yerleştirilen çeşitli algılayıcılarla yeryüzünden elde edilen raster verilerdir. Görüntü verileri raster veri tipinde düzenli bir grid yapısı içinde satır ve sütunlardaki hücrelerden oluşur.

Konumsal nesnelerin konum bilgisi, tablolarda genellikle görsel olarak okunabilen değişken tanımı dışında, binary (ikili) yapıdaki bilgi alanlarında saklanmaktadır. Buna karşılık öznitelik verileri ise görsel olarak okunabilen bilgi alanlarında depolanmaktadır. Bilgi alanları (sütunlar), veri tipine göre değişken tanımları ile ifade edilirler.

• Tamsayı (Integer)
• Uzun tamsayı (Long Integer)
• Ondalık (Decimal)
• Çift (Double)
• Metin (Text)
• Tarih (Date)
• Saat (Time)
• Doğru/Yanlış (Boolean)
• İkili (Binary)
• Uzun İkili (Long Binary)
• Kesirli (Float)
• Not (Memo)

Anahtar Bilgi Alanı: Verinin indekslenmesine ve sorgulamasına olanak sağlayan, veri tekrarını engelleyen ve tablonun diğer tablolarla ilişkilendirilmesini kolaylaştıran bilgi alanıdır.

Tablolar arası ilişkilendirme, detaylı sorgu yapmak ve tablolarda farklı konularda veri saklayabilmek için kullanılmaktadır.

Farklı konularda verilerin saklanabilmesi ve sorgulanabilmesi için genellikle üç tipte tablo ilişkisi bulunmaktadır. Bunlar;

• Bire bir ilişki (one to one)
• Birden çoğa ilişki (one to many)
• Çoktan çoğa ilişki (many to many)

Birden çoğa ilişki (one to many) birbirine hiyerarşik olarak bağlı tablolar arasında kurulmaktadır. Bir tablodaki kayıtlar diğer tablodaki kayıtların alt küme verilerini içerdiğinde birden çoğa ilişki kullanılmaktadır. Örneğin iller tablosu ile ilçeler tablosu ilişkisi birden çoğa bir ilişki modelidir. Genellikle ilişki türünü belirlemek için;

• Bir ilde birden fazla ilçe var mı?
• Bir ilçe birden fazla ilin sınırları içine giriyor mu?

gibi sorular sorularak ilişkinin hangi tarafının tek, hangi tarafının çoklu veri içerdiği saptanmaktadır.

Öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL (Structured Query Language) adı verilen yapısal sorgulama dili kullanılarak yapılmaktadır. SQL veri tabanlarındaki verilere ulaşmak ve işlemek için ideal bir araçtır.

• Veritabanlarında sorgulama,
• Tablo verilerinin görüntülenmesi,
• Tablolara yeni kayıt ekleme,
• Tablolardaki kayıtları güncelleme,
• Tablolardan kayıt silme,
• Yeni veritabanı yaratma,
• Veritabanı içinde yeni tablo yaratma,
• Veritabanlarında sanal görüntü tabloları (view) yaratma,
• Kullanıcı yetkilerini düzenleme gibi işlemler yapılabilmektedir.

Konuma dayalı sorgulamalar öznitelik verilerine bağlı sorgulamalardan farklı olarak nesnelerin konumsal ilişkilerine ve konumsal nesne tipine bağlı olarak yapılır. Örnek vererek açıklamak gerekirse, konuma dayalı sorgulamalar olası bir sel felaketinin yüzey topografyasına bağlı olarak sınırları tespit edildikten sonra bu sınırların içinde kalan binaları belirleme işleminde kullanılmaktadır. Bu tür sorgulamalara, konuma dayalı sorgulama adı verilir.

• kesişenleri seç (intersect)
• belirli uzaklıkta olanları seç (within a distance of)
• içine düşenleri seç (within)
• tümüyle içine düşenleri seç (completely within)
• içinde olduğunu seç (contain)
• tümüyle içinde olduğunu seç (completely contain)
• sınırına dokunanları seç (touch the boundary of)
• ortak kenar paylaştıklarını seç (share a line segment)
• benzeşenleri seç (identical to)

olarak sıralanmaktadır.

Belirli uzaklıkta olmak sorgulamasında, belirtilen konumsal nesneden (nokta, çizgi, poligon) verilen uzaklık kadar bir tampon bölge oluşturulmakta ve bu tampon bölge ile kesişen konumsal nesneler seçilmektedir. Belirli uzaklıkta olanları seç sorgulaması kesişenleri seç sorgulamasında olduğu gibi, üç farklı nesne tipi içinde uygulanmaktadır.

Ortak kenar paylaştıklarını seç (share a line segment) sorgusunda birbirini takip eden en az iki nokta (vertex) paylaşan kenara sahip nesneleri seçmek için kullanılmaktadır. Genellikle komşu parseller, komşu iller vb seçme işleminde kullanılmaktadır. Sınırına dokunanları seç sorgulamasından farkı sınır ile kesişen nesneler bu sorgulama aracı ile tespit edilememektedir. Bu sorgulamada sadece kenar paylaşan nesneler bulunabilmektedir.

Çoktan çoğa ilişki modelinin kurulabilmesi için ilişki tablosu (relation table) kullanılmaktadır. İlişki tablosu (relation table) yardımı ile aralarında çoktan çoğa ilişki olan iki tablo ilişkilendirilebilmektedir. İlişki tablosu her iki tablo ile çoktan bire (many to one) ilişki kurarak iki tablonun çoktan çoğa bağlanmasını sağlamaktadır. Her iki tablonun birincil anahtarları ilişki tablosunun bilgi alanlarını oluşturur. İlişki tablosundaki yinelenen kayıtları engellemek için bu iki bilgi alanı birlikte ikili anahtar bilgi alanı olarak seçilmelidir.

Tümüyle içine düşenleri seç sorgulaması, içine düşenleri seç sorgulamasından farklı olarak belirlenen konumsal nesnenin içine düşen ve sınırları çakışmayan nesneleri seçmeye yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içine düşen nesnelerin sınırlarına dokunamaz. Örnek vererek açıklamak gerekirse ülkemizin Anadolu Yarımadası’nın tümüyle içinde olan illeri seçme sorgulaması yapıldığında Anadolu Yarımadası’ndaki ülke sınırlarına dokunmayan iller seçilmektedir.

İçinde olduğunu seç sorgulaması belirlenen konumsal nesnenin içinde bulunduğu nesneyi bulmaya yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içinde olduğu nesnenin sınırlarına dokunabilir. Belirtilen nesne birden fazla olabilmektedir. Aynı örnekle açıklamak gerekirse Ankara, İzmir, Kastamonu, Sivas il sınırları belirtilen nesneler olduğunda Anadolu Yarımadası sınırlarına dokunulsa dahi içinde olunan konumsal nesne olarak seçilecektir.