Mekansal Düşünme

Mekânsal düşünme, üç elemanın yapıcı karışımını temel almaktadır. Bunlar: mekânın konseptleri, temsilin araçları ve düşüncenin sürecidir.

Mekânsal olarak düşünme aşağıdakiler hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirir:
• Mekân- örneğin, mesafeyi hesaplamanın farklı yolları (mil, yolculuk süresi, yolculuk maliyeti), koordinat sisteminin temelleri (Kartezyen’e karşı kutupsal koordinatlar) ve mekânın doğası (yönlerin sayısı),
• Temsil- örneğin, görüntüler arasındaki ilişki (bina görünüşlerine karşı planlar, perspektif haritalarına karşı ortogonal), projeksiyonların etkisi (eşit alan harita projeksiyonlarına karşı merkatorlar) ve grafik tasarım prensipleri (görselliğin rolü, görsel zıtlık ve harita ve grafiklerdeki şekil zemin ilişkisinin okunabilirliği),
• Düşünce- örneğin, daha kısa mesafeler hakkında farklı düşünme yolları, dış değerleme ve iç değerleme yeteneği ve karar verme, vb. sıralanabilir.
Aksi takdirde, çaba, zaman, para ve hatta kurumsal ya da organizasyonel anlamda
itibar kaybının yaşanması kaçınılmazdır.

Düşünmenin birçok biçimi vardır: sözel, mantıksal, mecazi, hipotetik, matematiksel ve benzeri.

Bir düşünme biçimi olan mekânsal düşünme, bilişsel becerilerin bir koleksiyonudur.

Mekânsal düşünme hakkında henüz net bir fikir birliği yok ve bu nedenle mekânsal okuryazarlık ile ilgili de yoktur diyebiliriz. Böylece kullanımda pek çok ilişkili konsept var: mekânsal yapabilirlik hakkında konuşuyoruz, mekânsal akıl yürütme, mekânsal
algı, mekânsal kavramlar, mekânsal zeka, çevresel kavramlar, algısal haritalama, zihinsel haritalar.

Mekânsal yetenek, bir insanın sahip olduğu ve bir insanın zihinsel gerçekleştirme yeteneğini, rotasyon, perspektif değişimi ve benzeri gibi, karakterize etmenin bir yolu olan bir süreklilik olarak kabul edilmektedir.

Linn ve Petersen (1986) mekânsal yetenek için üç kategori tanımlamaktadır. Bunları;
• Mekânsal algılama,
• Zihinsel dönüşüm,
• Mekânsal görselleştirme, olarak sıralayabiliriz.

Mekânsal yetenek, mekânsal düşünmeye göre açıkça ilişkili fakat daha çok kapsamı içinde sınırlandırılmıştır. O, mekânsal düşünme sürecine kendi güç, çok yönlülük ve uygulanabilirliğini veren, mekân, temsil ve akıl yürütme arasındaki bağlantıdır.

Mekânsal düşünme hatırlamamıza, anlamamıza, mantık yürütmemize ve boşlukta tasvir edilen objeler arasındaki ilişkiler ve bu objelerin nitelikleri (bu objeler yaradılıştan mekânsal olmasalar bile) ile ilgili iletişim kurmamıza yardımcı olmak için temsiller kullanır.

Mekânsal düşünme hatırlamamıza, anlamamıza, mantık yürütmemize ve boşlukta tasvir edilen objeler arasındaki ilişkiler ve bu objelerin nitelikleri (bu objeler yaradılıştan mekânsal olmasalar bile) ile ilgili iletişim kurmamıza yardımcı olmak için temsiller kullanır.
Objeler, maddesel şeyler (Bir şehirdeki yolların ve mahallelerin kavramsal haritalarında olduğu gibi) ya da soyut kavramlar (Shakespeare oyunundaki karakterler arasındaki sevgi-nefret ilişkilerinin çok boyutlu ölçeklenmiş modelinin iki boyutlu grafik planında olduğu gibi) olabilir.

Yorumlama süreci veriyle başlar: Veri, bazı anlamlarda nötr ve neredeyse bağlamdan duyarsız rakamlardan, metinlerden ya da sembollerden oluşur.

Bilgi bir amaca hizmet eden ya da bir miktar yorumlama katılmış veriye verilen addır. (Longley vd.2001, syf. 6)

Veriden bilgiye geçiş yapabileceğimiz üç mekânsal bağlam vardır: yaşam boşlukları, fiziksel boşluklar ve fikri (zihinsel) boşluklar. Her durumda, boşluk, veriye anlam veren yorumlayıcı bağlamı sağlar.

Mekânsal düşünme üç amaca hizmet eder;
• Tanımlayıcı fonksiyonu; objelerin görünüşlerini ve aralarındaki ilişkileri yakalamak, muhafaza etmek ve nakletmek; analitik görevi
• Objelerin yapısını anlamayı sağlamak ve sonuç olarak çıkarılabilen bir fonksiyon
• Objelerin evrimi ve fonksiyonları ile ilgili sorulara yanıtlar üretmek şeklindedir.

Mekânsal düşünce dört fikri anlamamızı sağlayacak yeteneklere ayrıştırılabilir:
(1) Bir grup primitişe başlayabiliriz,
(2) daha sonra buna boşluğun dilini katabiliriz,
(3) bundan mekânsal kavramlar üretebiliriz,
(4) ve bunlar üzerinde işlem uygulayabileceğimiz bir temel üzerine olur.

Primitişer takımı, objelerle dolu dünya ile yüz yüze gelmelerimizi yakalama yoludur (görüngülerin oluşması): Objeler bizim anlamaya çalıştığımız şeylerdir (Golledge, 1995, 2002).

Objeler hakkında fikir yürütme ve düşünme imkânı veren en az dört temel özellik belirtebiliriz;
(a) kimliği ya da ismi,
(b) boşluktaki konumu,
(c) büyüklüğü ve
(d) geçici özgünlük ve dayanma süresi. Bu özellikler bir objenin tanımlanmasına imkân tanır.

Mekansal düşünmede kodlama süreci şunları içerir:
• Zeminden şekilleri ayırt etmek;
• Dokuların, ana hat şekilleri ve içsel yapısal düzenlemelerin ikisinin de, farkına varmak;
• Boyutu değerlendirmek;
• Dokuyu ayırt etmek;
• Rengin farkına varmak ve
• Diğer özellikleri tespit etmek vb. sıralanabilir.

Doku, derinlik ve uzaklık hakkında önemli bir ipucudur, bu yüzden dokuyu değerlendirmek dünyayı gezerken önemlidir (Gibson, 1979). Obje tanımlamasında da bir ipucudur: bir kedinin tüylülüğü, bir otomobilin pürüzsüzlüğü ve yeni kesilmiş odunun sert taneliliği gibi. Doku aynı zamanda bir şeyin nasıl işlenmesi ve yorumlanması gerektiği konusunda da bir ipucu niteliğindedir. Bilimde doku, uzaktan algılanan bir imajda, bir çeşit kayanın diğerinden, bir çeşit dokunun diğerinden, bir çeşit bitki örtüsünün diğerinden farklılaşmasına olanak sağlayan bir şeydir.

Bir varlığın bir referansa dair ilişkisine ya da iki varlığın karşılaştırılmasına dayanan önemli mekânsal değerlendirmeler ve karşılaştırmalar:
• Yönelim belirleme
• Yerinin belirlenmesi
• Mesafe değerlendirmesi
• Boyut karşılaştırması
• Renk karşılaştırması
• Doku karşılaştırması
• Yer karşılaştırması
• Yön karşılaştırması
• Diğer özellikleri karşılaştırma.

Dinamik varlıkların karakteristiklerini değerlendirmek de diğer varlıklar ya da bir referans çerçevesine göre yapılır.  Değerlendirilebilir dinamik özellikler şunları içermektedir:
• Hareketin yönü
• Hareketin tarzı
• Hız ya da ivme
• Kesişme ya da çarpışma.