COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 9

Topolojik vektör modeli çizgiyi (arc) temel birim olarak kullanır. Alanlar (poligonlar) arc’lardan meydana gelir. Bir çizginin (arc) başlangıç ve bitiş noktasına “node” denir. Çizgilerin birbirleriyle kesiştikleri noktalarda “node” olarak adlandırılır.

Değer, bir özniteliğin tek bir kayda karşılık gelen içeriğine denir.

Alanlar (poligonlar) arc’lardan meydana gelir. Standart bir özellik modeli, haritalanmış bir alanı nokta, çizgi ve poligonlarla ifade edilen özelliklere ayırmaktadır. Özellik modeline, nokta özelliği (Nivelman Noktası), çizgi özelliği (Nehir) ve poligon özelliği (göl) örnek verilebilir.

Harita çakıştırma ilk olarak Jacqueline Tyrwhitt (1950)’in planlama konusundaki kitabında yöntem olarak yer almıştır.

Mc Harg, peyzaj planlama konularında uzmanlaşmış bir peyzaj mimarıdır ve pek çok kaynakta Coğrafi Bilgi Sistemlerinin fikir babası olarak anılmaktadır.

1950’lerin sonu ve 1960’larda, bilgisayara dayalı kartoğrafya ile ilk olarak temel CBS kavramları ortaya çıkmıştır.

Mekânsal analizler genel olarak şu şekilde gruplanabilir:
• Hidrolojik analizler (drenaj ağı tespit edilmesi, su havzaları bulunması vb.),
• Topografik analizler (bakı, eğim, vb.), 3 boyutlu analizler (görülebilirlik analizleri, görünürlük analizi, görselleştirme vb.) gibi yüzey analizleri (surfaceanalysis),
• Yoğunluk analizleri,
• Mekânsal istatistik analizleri,
• Komşuluk, yakınlık ve çakıştırma analizleri gibi konuma bağlı konumsal analizler (spatial analysis)
• Ağ analizleri (network analysis) vb.

Coğrafi bilgiye ilişkin özellikler hacim, boyutsallık, süreklilik kavramlarıdır.

Dünyanın modellenmesi sürecinde mekânsal düşünme kapsamında basit coğrafi özellikler kullanılarak daha karmaşık olanlarını oluşturmak mümkündür. Poligonlar çizgilerden, çizgiler ise koordinatlarla tanımlanan noktalardan oluşmaktadır. Bu özelliklerin nitelikleri boyut, dağılım, desen, bitişiklik/temas, komşuluk, şekil, ölçek ve yönelme/alıştırma olarak sıralanabilir.

CBS uzayda nokta, çizgi ve poligonlarla ifade edilen mekânsal olarak dağıtılmış özellikler, aktiviteler veya olaylar hakkındaki gözlemlerin meydana getirdiği veritabanına sahip özel bilgi sistemidir. CBS nokta, çizgi ve poligonlar hakkındaki verileri kullanarak onları düzenler, amaca yönelik sorgulama ve analizlerin yapılmasını sağlar.

CBS’nin sağladığı avantajlar:
- CBS ile mevcut verinin daha etkin bir biçimde
kullanımı
- CBS’nin çevresel değerlendirme çalışmalarında büyük miktarlardaki veri ve kriterlerle çalışabilme yeteneğine sahip olması
- Uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerini birlikte kullanarak alan kullanım çalışmalarında arazi değişiminin izlenmesi
- CBS sayesinde çevre etkileri için ileriye dönük yapay simülasyonlar yapabilme
- CBS uygulamaları sayesinde planlama çalışmalarında kullanılabilecek uzunluk ve alan ölçümü, harita üretimi yapabilme
- Bitki varlığı, orman alanları, endemik türler, biyo-çeşitlilik, meralar, tarımsal kullanımlar vb. alanlarda döküm oluşturma, izleme gibi konularda önemli destek sağlaması
- Uydu görüntüleri; topluluk halinde yaşayan canlıların göç yollarının tespit edilmesini ve bitki türlerinin varlığı, çeşitliliği ve sağlık şartları hakkında bilgi sahibi olunması olarak sıralanabilir.

İnsanlığın yol açtığı problemlerin sebepleri demografik değişim, ekonomik kalkınma, teknolojik gelişme, kentleşme, doğal kaynakların azalması ve çevre kirliliği olarak özetlenebilir.

3 boyutlu yeryüzünün (küre ya da elipsoid) matematiksel transformasyon ile iki boyutlu düzlemde (harita düzlemi) temsil edilmesi işlemine harita projeksiyonu adı verilir.

Süreklilik gösteren yüzeyleri, birbirine komşu ve birbirleri ile ilişkilendirilmiş üçgenler serisiyle ifade eden bir veri modeli ne TIN (Triangulated Irregulat Network) adı verilir.

Yakınlık analizi mekânsal bir nesneden mesafelerin ölçümü olarak tanımlanmaktadır.

Çizgi tabanlı coğrafi elemanların oluşturduğu ağların modellenmesi, bunlara ilişkin kararların üretilmesinde karar vermeye yönelik sonuç çıkarmaya yarayan konumsal analizlere şebeke analizi adı verilir.

Sayısal arazi modeli kullanılarak yapılan eğim hesabı, bakı hesabı, kesit çıkarma, örünürlük analizi, hacim hesabı, yüzey oluşturma ve gölgeleme, eş yükseklik eğrileri oluşturma gibi analizlere topografik analiz adı verilir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde mekânsal veri tabanı bir coğrafi mekânın olmasına dayanır. A, B, D ve E seçeneklerinde coğrafi mekân varken C seçeneğinde herhangi bir coğrafi mekân bulunmamaktadır.

Coğrafi bilgi sistemlerinde mekânsal veri tabanı bir coğrafi mekânın olmasına dayanır. A, C, D ve E seçeneklerinde coğrafi mekân olmadığı için mekânsal veri tabanına örnek değildir. B seçeneğinde coğrafi mekân vardır.

A seçeneği dışındaki seçenekler doğrudan hükümetler, yerel yönetimler ve çeşitli kurumların alanlarına girdiği için coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım alanlarını kapsamaz. Kentsel gelişim alanlarını saptamak coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım alanlarından biridir.