COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 14

Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla, bilgisayar ortamına aktarılmış veriler üzerinden; ne, hangi, kimin, nasıl, neresi, nerede vb. soruların sorulması ve bunlara ilişkin yanıtlara hem ilgili yazınsal veri tablosundan ulaşılabilmesi hem de bu yanıtların harita üzerinde işaretlenmesi olası hale gelmektedir.

Bilgisayar teknolojilerinin gelişiminden önce, geniş miktarda konumsal bilginin depolanmasını, işlenmesini ve analiz edilip yorumlanmasını sağlayan hiçbir yol bulunmamaktadır. Bu engellere karşın, MC Harg’ın yöntemi üst üste bindirilen haritaları kullanmak olmuştur. “Bir resim bin kelimeye değer” mantığından yola çıkan MC Harg, görsel olarak sergilenen mekansal verilerin geniş miktarda bilgi içereceğine dikkati çekmiştir.

MC Harg’ın söylemiyle yapılacak bir çalışmada, değerlendirilmesi gereken mekansal veri sayısı beşten daha fazla ise insanın değerlendirme yetenekleri dahilinde değildir.

CBS kullanımıyla,
- Mekansal verilerin kolaylıkla toplanması ve düzenli şekilde saklanması,
- Bunların standart formlarda saklanabilmesi,
- Hataların bilgisayar sistemi tarafından bulunması ve düzeltilmesi,
- Verilerin kolaylıkla güncellenmesi,
- Farklı kişilerin elektronik ortamda paylaşılması, verilen kararlarda hata payının son derece az olması,
- Verilere kolaylıkla ulaşılabilmesi ve gerektiğinde analiz edilmesi mümkün olabilmektedir.

CBS’de analiz ve yorumlama tekniklerinin başında çakıştırma analizleri gelmektedir. Bu teknikler uygun güzergah seçimi, kentsel yenileme çalışmaları, risk yönetimi, uygun yer seçimi vb. planlama çalışmalarında kullanılabilmektedir.

MC Harg’ın “Design with Nature” isimli kitabında ortaya attığı bu kuram coğrafi bilgi sistemlerinin temelinin oluşturan katmanlama ve üst üste çakıştırma mantığının ilk modellerindendir.

Proje tasarım sürecini 6 aşamada izlemek mümkündür. Bunlar çalışmanın amacının ve çalışmada kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi, çalışma alanına ait gerekli tüm verilerin toplanması, verilerek kullanılarak belirlenen yöntemlere göre gerekli analizlerin ve sorgulamaların yapılması, yapılan sorgulama ve analizlere göre gerekli sonuçların, stratejilerin, kararların üretilmesi ve amaç doğrultusunda değişen verilerin güncellenmesidir.

CBS sistemi,
Karar vermeye yardımcı olur,
Sağlıklı karar almaya yardımcı olur,
Karar verme sürecini ivmelendirir,
Doğru sonuçların elde edilmesine fayda sağlar.

Coğrafi bilgi sistemleri, gerçek dünyanın bilgisayar ortamında modellenmesi ve yaratılmasıdır. Mc Harg’ın “Design With Nature” isimli kitabında ortaya attığı kuram coğrafi bilgi sistemlerinin temelini oluşturan katmanlama ve üst üste çakıştırma mantığının ilk modellerindendir. Mc Harg’a göre yapılacak planlama çalışmasında, farklı verilerin değerlendirilmesi söz konusu ise, insan duyuları ile en fazla beş katman ile çalışılması halinde doğruya en yakın sonuç elde edilmesi mümkün olabilecektir. Coğrafi bilgi sistemleri, planlama çalışmalarında birden fazla harita ile çalışma gereksinimi sonucu ortaya çıkarmıştır.

İnsan etkileri sonucunda ortaya çıkan sorunlar demografik değişim, ekonomik kalkınma, teknolojik gelişim, kentleşme, doğal kaynakların azalması, çevre kirliliğidir.

CBS kullanımıyla; Mekânsal verilerin kolaylıkla toplanması ve düzenli şekilde saklanması, bunların standart formatlarda saklanabilmesi, hataların bilgisayar sistemi tarafından bulunması ve düzeltilmesi, verilerin kolaylıkla güncellenmesi, farklı kişilerle elektronik ortamda paylaşılması, verilen kararlarda hata payının son derece az olması, verilere kolaylıkla ulaşılabilmesi ve gerektiğinde analiz edilmesi mümkün olabilmektedir.

Coğrafi bilgi sistemleri son yıllarda çok büyük bir gelişim göstermiş ve planlama sektörü tarafından çok yaygın kullanılmaya başlanmış, hatta kaçınılmaz hale gelmiştir. Planlama sektöründe CBS kullanımının yaygınlaşmasındaki temel etkenlerden birisi bilgisayar endüstrisindeki gelişmelerdir. Uydu teknolojilerindeki gelişmeler sonucu, sivil alanda GPS ve uzaktan algılamanın yaygın kullanımı, sivil amaçlar için de yüksek çözünürlük sağlanması ve hata payının azaltması, bununla birlikte uydu görüntüleri CBS entegrasyonu ve çakıştırılması, CBS marketini geliştirmiştir. CBS ile yazınsal ve grafiksel verinin aynı ortamda ilişkilendirilmesi esasına dayanması bakımından planlama çalışmalarında çok fazla yarar sağlamaktadır.

Coğrafi bilgi sistemleri planlama çalışmalarındaki gerekliliklerden doğmuş ve temel amacı karar üretme sürecinde etkin, sağlıklı, hızlı ve doğru sonuçlara ulaşmayı sağlayan bir araçtır.

Planlama kapsamında CBS kullanımının önemini vurgulamak gerekirse, planlama çalışmalarındaki temel amaç çevrenin çok sayıda farklı verilerinin doğru şekilde analizini gerektirir. Bu süreçte, insanın muhakeme yeteneği çoğu zaman bu verilerin aynı anda değerlendirilmesine olanak vermektedir.

Mc Harg’ın söylemiyle yapılacak bir çalışmada, değerlendirilmesi gereken mekânsal veri sayısı beşten daha fazla ise insanın değerlendirme yetenekleri dahilinde bu çalışmanın sağlıklı olarak yapılması mümkün değildir. Bu fikir, dünyada coğrafi bilgi sistemlerinin ortaya çıkmasında etkin olan temel unsur olmuştur.

Coğrafi bilgi sistemleri, gerçek dünyanın bilgisayar ortamında modellenmesi ve yaratılmasıdır. Bu gereksinimlere yanıt verebilmek için bazı özelliklere sahip olması gerekir. Bazı şekiller CBS ortamında gerçek dünyadaki sorulara yanıt vermesi gerekir. Yukarıdaki şekilde topografyaya bağlı olarak “hangi” bölgeler en çok risk altında sorusuna verilecek cevap bu görsel yardımı ile çözümlenebilmektedir.

Risk yönetimi örneğinde, iki sanayi bölgesinden çıkan zehirli atıkların, depolama merkezine ulaşımında olası kaza ihtimaline karşı en az risk taşıyan güzergahın tespiti yapılacaktır. Tespit esnasında kullanılacak kriterler; trafik yoğunluğu ve kaza riski en az olan yolların kullanımı, ekolojik açıdan hassas olan bölgelerin olası kazalarda atık yüklü araçlar için trafiğe kapanması, trafik akışının hızlı olduğu otoyolların kullanılmaması, yerleşim merkezlerinden geçmemesidir.

Mc Harg’ın “Design With Nature” isimli kitabında ortaya attığı bu kuram şekilde verildiği gibi coğrafi bilgi sistemlerinin temelini oluşturan katmanlama ve üst üste çakıştırma mantığının ilk modellerindendir.

CBS’de planlama yaparken karşılaşılan sorunlar;
- Çarpık kentleşme,
- Kontrolsüz sanayileşme,
- Kirlilik,
- Yaşam kalitesinde düşme,
- Doğal kaynakların zarar görmesidir.

CBS’de planlama yaparken karşılaşılan insan etkileri;
- Demografik değişim,
- Ekonomik kalkınma,
- Teknolojik gelişim,
- Kentleşme,
- Doğal kaynakların azalması,
- Çevre kirliliği
Doğal afetler CBS’de planlama yaparken ortaya çıkan etkilerden birisi değildir.