COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 18

Vektör Veri Konumlandırma (Spatial Adjustment): Konum bilgisi doğrulanmadan sayısallaştırma tableti ve/ veya paftalardan üretilen vektör verileri bilinen noktaların koordinat değerleri kullanılarak, yerküre üzerinde gerçek konum ve boyuta dönüştürme işlemidir.

Raster veri konumlandırdıktan sonra altlık veri üstünde konumsal vektör nesne yaratmak için çizim araçları kullanılmaktadır. Çizim araçları ile CAD (AutoCAD, NetCAD, vb) yazılımlarda olduğu gibi,      nokta, çizgi ve poligon sayısallaştırılmaktadır.

Simetrik fark (symmetrical difference):  Girdi ile kesişme nesnesinin birleşimlerinden, girdi ile kesişme nesnesinin kesiştiği bölge çıkartılarak, simetrik fark çıktısı olarak sunulmaktadır.

Birleştirme (merge): Birleştirme işlemi yan yana paftalardan üretilen veri setlerini tek bir veri seti üstüne bütünleme işlemidir. Birleştirme işleminde konumsal nesne türleri (nokta, çizgi, poligon) ve öznitelik bilgi alanları (tablo kolonları) aynı olmak zorundadır.

Ekleme (append): Ekleme işlemi birden çok veri setini tek bir veri seti üstüne ekleme işlemidir. Ekleme işleminde konumsal nesne türleri (nokta, çizgi, poligon) ve öznitelik bilgi alanları (tablo kolonları) aynı olmak zorundadır.

Bütünleştirme (dissolve): Belirlenen öznitelik verisi özelliklerine göre konumsal  veriyi bütünleştirme, toplulaştırma işlemi gerçekleştirmektedir.

Veri görüntüleme fonksiyonları ile birden fazla öznitelik bilgi alanının kullanıldığı diğer bir yöntem ise raporlama grafikleri ve konumsal verilerin bir arada kullanılmasıdır. Raporlama grafikleri yüzde dilimleri, değer çubukları, kümülatif grafikler olarak harita üzerinde sunulmaktadır.

CBS’de veri gösterimi için 3 temel veri tipi kullanılmaktadır: •     Vektör   veriler •Konumsal nesneler (nokta, çizgi, poligon) • Düzensiz Üçgen Ağ (TIN -Triangulated Irregular Network) • Öznitelik verileri •Raster  veriler • Görüntü verileri • Tematik veri ler • Yüzey verileri.

Tematik veriler: Yeryüzünden çeşitli yön temlerle toplanan verilerin modellenmesi ve sınıflandırılması ile elde edilen sürekli (continuous) verilerdir (yükseklik, eğim, kirlilik, konsantrasyon vb.).

Örnek konumsal nesne olarak binaları seçelim ve binalar için öznitelik veri tablosu tasar               layalım. Örneğimize göre elimizde binaların, apartman adı, kat adetleri, bağımsız bölüm adetleri, binaların metrekare cinsinden taban alanları ve yapım tarihleri olsun. Apartman adı metinsel bir bilgidir ve bilgi alanı değişken türü metin (text) seçilmelidir. Bina kat adedi 3,5,7 gibi tam sayı değerlerinden oluşmaktadır. Dolayısı ile değişken türü tam sayı (integer) olmalıdır. Bağımsız bölüm adedi bir apartmandaki konut ve işyerlerinin toplamına eşittir ve bina büyüklüğüne bağlı olarak 1 ve üzeri tam sayı (integer) değerleri alabilir. Binaların metre kare cinsinden taban alanları sayısal bir değer olup, ondalık (decimal) basamaklar içerebilir. Son olarak binaların yapım tarihleri, tarih (date) türünde bir değişken olacak  tır.

WKB  gösterimi 21 adet iki basamaklı  hexadecimal değerden oluşmaktadır. Byte or der 0 ve 1 değeri alabilen değer olup, WKB type konumsal nesnenin nokta, çizgi ve poligon olarak (1 nokta, 2 çizgi, 3 poligon) türünü vermektedir. X ve Y ise nesnenin koordinat değerlerini göstermektedir.         21çift hexadecimal değerden oluşan WKB verisi veritabanı tablosunda değişken türü ikili (binary) ve ya uzun ikili (longbinary) bilgi alanların da saklanmaktadır. Böylece konumsal nesne veri kaydı ile öznitelik bilgisi kaydı aynı satırda saklanabilmekte ve tek tablo içinde doğrudan ilişki kurulmaktadır.

Open Geospatial Consortium – OGC (CBS konusunda çeşitli firma, kurum ve üniversitelerin katılımı ile kurulan uluslararası bir kuruluş) tarafından konumsal verinin veritabanı ortamında saklanabilmesi için standartlar ve formatlar belirlenmiştir. Buna göre WKT (Well-Known Text) ve WKB (WellKnown Binary) formatları kabul edilmiş tir.

Anahtar Bilgi Alanı: Verinin indekslenmesine ve sorgulamasına olanak sağlayan, veri tekrarını engelleyen ve tablonun diğer tablolarla ilişkilendirilmesini kolaylaştıran bilgi alanıdır.

Öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL (Structured Query Language) adı verilen yapısal sorgulama dili kullanılarak yapılmaktadır. SQL veri tabanlarındaki  verilere ulaşmak ve işlemek için  ideal bir araçtır.

Çeşitli veritabanı yazılımları tarafından kullanılan farklı   SQL versiyonları SELECT, INSERT,UPDATE, DELETE, WHERE gibi ANSI standardında  ki temel komutlara ek olarak kendi genişletmelerini kullanmaktadır.

Katmanların yazınsal verileri üzerinde yapılacak bir seçme sorgusunda sorgulama operatörleri kullanılmaktadır.  Benzer-Like: Verilen nümerik veya alfa-nümerik değerin bir kısmını içeren öznitelik değerlerini seçme işleminde kullanılır.

Kesişenleri seç: En çok kullanılan konuma dayalı sorgu araçlarından biridir. Adından da anlaşılacağı gibi birden fazla nesnenin bir kısmının konumsal olarak ortak noktada bulunması olarak tanımlanabilir. Kesişmek üç farklı konumsal nesne tipi (nokta, çizgi, poligon) içinde kullanılmaktadır.

Bir düşünme biçimi olan mekânsal düşünme, bilişsel becerilerin bir koleksiyonudur. doğru cevap A şıkkıdır.

Mekânsal olarak düşünme aşağıdakiler hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirir: (1) mekân- örneğin, mesafeyi hesaplamanın farklı yolları (mil, yolculuk süresi, yolculuk maliyeti), koordinat sisteminin temelleri (Kartezyene karşı kutupsal koordinatlar) ve mekânın
doğası (yönlerin sayısı); (2)temsil- örneğin, görüntüler arasındaki ilişki (bina görünüşlerine karşı planlar, perspektif haritalarına karşı ortogonal), projeksiyonların
etkisi (eşit alan harita projeksiyonlarına karşı merkatorlar) ve grafik tasarım prensipleri (görselliğin rolü, görsel zıtlık ve harita ve grafiklerdeki şekil zemin ilişkisinin
okunabilirliği); (3)düşünce- örneğin, daha kısa mesafeler hakkında farklı düşünme
yolları, dış değerleme ve iç değerleme yeteneği ve karar vermedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Veriden bilgiye geçiş yapabileceğimiz üç mekânsal bağlam vardır: yaşam boşlukları, fiziksel boşluklar ve fikri (zihinsel) boşluklar. Her durumda, boşluk, veriye anlam veren yorumlayıcı bağlamı sağlar. Doğru cevap C şıkkıdır.