COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 13

1:500 ve 1:1000 ölçekleri genellikle Kadastro-altyapı kentsel tasarım amaçları ile kullanılmaktadır. Daha büyük ölçekler ise daha farklı amaçlara hizmet etmektedir.

CBS’de temel analizler yüzey, ağ, yakınlık, analizleri olarak üç gruba ayrılmaktadır.

Coğrafi bilgi sistemlerinde yer alan yüzey analizleri, arazide iki nokta arasındaki düşey mesafenin hesaplanması, eğim açısından en yüksek eğimli ya da en düşük eğimli yerlerin tespit edilmesi, planimetrik alanın ve yüzey alanının, hacmin hesaplanması, kazı dolgu miktarının hesaplanması, alana ilişkin özelliklerin model üzerinde gösterilmesi, optik görünürlük analizlerinin yapılması, farklı açılardan alanın görselleştirilmesi, sanal olarak alan üzerinde uçuş yapılması gibi işlemleri kapsar.

Poligon topolojisinin özellikleri şunlardır; Poligonlar tamamen kapalı olmalı, hiçbir yerde açık olmamalı, Poligonları oluşturan çizgiler taşmamalı, Poligonları oluşturan sınırlarda tek bir çizgi olmalı, Çizgiler kesişme noktalarından kırılmalıdır.

Bir resim üzerinde harita birimi ile ölçülen ve bir alan› işgal eden dikdörtgen boyutlu alana Cell Size (Hücre Boyutu) denir.

CBS kullanımıyla;
Mekânsal verilerin kolaylıkla toplanması ve düzenli şekilde saklanması,
Bunların standart formatlarda saklanabilmesi,
Hataların bilgisayar sistemi tarafından bulunması ve düzeltilmesi,
Verilerin kolaylıkla güncellenmesi,
Farklı kişilerle elektronik ortamda verilerin paylaşılması, verilen kararlarda hata payının son derece az olması,
Verilere kolaylıkla ulaşılabilmesi ve gerektiğinde analiz edilmesi, mümkün olabilmektedir.
Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler eksiktir.

CBS bileşenleri donanım, yazılım, veri ve personeldir. Diğer seçeneklerde yer alan jeoloji, alt yapı, pazarlama ve ekonomi CBS bileşenleri değildir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde kullanılan mekânsal veriler;
- Vektörel veri
- Hava fotoğrafları
- Uydu verileri
- Veri kütükleri
- İstatistiksel verilerdir. Soruda verilen tüm veri tipleri doğrudur.

Bir coğrafi bilgi sistemi yazılımının temel fonksiyonları arasında sayısallaştırma, değişiklik yapma, topoloji oluşturma, farklı formatlarda saklama, öznitelik belirleme, veri depolama, modelleme, öznitelik sorgulama, nesne tabanlı veritabanı oluşturma, ölçme işlemlerini gerçekleştirme, farklı veri katmanlarını çakıştırma, mekânsal analizler yapma, görüntüleme vb. sayılabilir. Görüldüğü üzere A, B, D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler doğru iken, C seçeneğinde yer alan istatistiki analizler yapma coğrafi bilgi sistemlerinin temel fonksiyonları arasında yer almaz.

Raster veri, kağıtta, fotoğrafta, paftada yer alan taranarak bilgisayara aktarılan dokümanlar, haritalar, çizimler, uydu görüntüleri, hava fotoğrafları taranarak ya da dijital kamera vb. yollardan bilgisayara aktarılan resimlerdir.

Çözünürlük daha çok raster veri ile ilgili olup, resim üzerindeki bir pikselin (resmi tanımlayan her bir nokta/bir inch’teki nokta sayısı) büyüklüğüdür. Ölçek; haritada gösterilen birimin gerçek dünyadaki büyüklüğüne olan oranıdır. Eş yükselti eğrisi; bir haritada aynı yükseklikteki noktaları birleştiren hayalî eğrilere denir. Vektörel verinin bilgisayara aktarılması amacıyla yapılan işleme sayısallaştırma denir. Kartografya ise, bir harita yapmak için, mekânsal veri toplama işleminden, toplanan bu bilgileri işleme, grafik hale getirme ve harita basımına uygun olarak yapılandırmaya kadar tüm aşamalardaki çalışmaları içeren bilim ve sanat dalıdır.

Çakıştırma fonksiyonunun girdisi iki ya da daha fazla topolojik katman olmalıdır. Sorgulama; amaç doğrultusunda aranan verilerin bulunması için kullanılan yöntemdir. Haritada gösterilen birimin gerçek dünyadaki büyüklüğüne olan oranı ölçektir. Çözünürlük daha çok raster veri ile ilgili olup, resim üzerindeki bir pikselin büyüklüğüdür. Vektörel verinin bilgisayara aktarılması amacıyla yapılan işleme sayısallaştırma denir.

Cbs’de yapılan temel analizler 3’e ayrılır. Bunlar: Yüzey analizleri (Topografik analizler, hidrolojik analizler, 3D analizler), ağ analizleri (En kısa yol, ulaşılabilirlik, servis alanı saptanması vb.), ve yakınlık analizleri (tampon analizi)dir.

Poligon topolojisi oluşturabilmek için öncelikle çizimin belli özellikleri taşıması gerekmektedir. Bu özellikler aşağıda verilmiştir:
- Poligonlar tamamen kapalı olmalı, hiçbir yerde açık olmamalı,
- Poligonları oluşturan çizgiler taşmamalı,
- Poligonları oluşturan sınırlarda tek bir çizgi olmalı,
- Çizgiler kesişme noktalarından kırılmalıdır.
Çizim bu nitelikleri taşıyorsa poligon topolojisi oluşturabilir.

Bulanıklık toleransı; ArcInfo içinde, topoloji yapılandırıldığında, içinde detay koordinatlarının, her bir diğeri ile çakışması için uyarlandığı mesafedir.

Bilgisayar sistemi bileşenlerinden en temel olanları donanım, yazılım, depolama, ağ sistemi, vs.dir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde yer alan yüzey analizleri, arazide iki nokta arasındaki düşey mesafenin hesaplanması, eğim açısından en yüksek eğimli ya da en düşük eğimli yerlerin tespit edilmesi, planimetrik alanın ve yüzey alanının, hacmin hesaplanması, kazı dolgu miktarının hesaplanması, alana ilişkin özelliklerin model üzerinde gösterilmesi, optik görünürlük analizlerinin yapılması, farklı açılardan alanın görselleştirilmesi, sanal olarak alan üzerinde uçuş yapılması gibi işlemleri kapsar. Akustik analiz ise yapımamaktadır.

CBS’de analize geçmeden önce yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
- Problemin tespit edilmesi,
- Problemin çözümünde kullanılacak yöntemin belirlenmesi,
- Problemin çözümünde gerekli olan veri setlerinin tespit edilmesi, ayrıca;
- Bu veri setleri için problemin çözümünde kullanılabilecek uygun kritelerlerin tespit edilmesi.

Topografik, hidrolik ve 3D analizler CBS’nin temel analizlerinden olan yüzey analizlerindendir. En kısa yol, ulaşılabilirlik ve servis alanı saptanması ağ analizlerindendir. Buffer analizi ise yakınlık analizidir.

Belirlenen bir sorun ya da bir sıkıntıyı gidermek üzere, bir işlem ya da bir model oluşturarak model sonuçlarını inceleme, yorumlama ve mümkün olan sonuçları tavsiye edebilme eylemlerinin tümüne analiz adı verilir. Bitişik olup olmadığına bakılmaksızın, aynı değere sahip bir raster içindeki tüm hücrelere zon denir. Öznitelik değerlerine dayalı olarak girdileri gruplara ya da kategorilere ayırma işlemine sınıflandırma denir. Küme toleransı içinde yer alan detayların yakalanması için kullanılan bir topoloji onama işlemine kümeleme denir. Raster'dan vektöre olan dönüşüm gibi bir veri yapısından bir diğerine ya da x,y koordinat tablosundan nokta shapefile'e veya shapefile'den coverage'e dönüşüm gibi bir veri formatından bir diğerine dönüştürme işlemine dönüşüm denir.