Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar

Dünya üzerindeki çevresel, ekonomik, demografik, toplumsal vb. sorunların çözümü için mekâna dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere oluşturulmuş, coğrafi veri, analiz ve yöntemler bütünüdür. Literatürde Geographical Information Systems (GIS) olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Coğrafi veriler, belirli bir mekân ile ilişkilendirilen verilerdir.

Coğrafi olmayan öznitelik bilgiler ise harita üzerindeki nesnelerin özelliklerini ve detaylarını içeren bilgilerdir

Coğrafi veriler noktalar prensibi mantığı ile işleyen, yeryüzünde bulunan nesnelerin nokta, çizgi ve alan olarak temsil edildiği, nesnelere ait öznitelik bilgilerini içeren vektör veri denir.

Görüntülerin küçük parçalara ayrılarak grid adı verilen hücreler ile temsil edildiği veriler raster veridir.

MapInfo Professional yazılımı birbiriyle ilişkili mekânsal ve öznitelik verileri oluşturmak, düzenlemek, görselleştirmek ve analiz etmek için kullanılan, akıllı çözümler sunan bir masaüstü coğrafi bilgi sistemi yazılımıdır. Gelişmiş veri içeriğiyle GeoDatabase formatlarına doğrudan erişim sağlar. Ayrıca CAD formatlarını, veriyi dönüştürmeye gerek kalmadan kullanabilir. Gelişmiş haritalama, grafikleme ve tematik haritalama yöntemleriyle verileri en iyi şekilde görselleştirebilir ve analiz edebilir. MapInfo’nun çıktı seçenekleri ölçekli ve profesyonel çıktılar hazırlanmasına olanak sağlar. Başarsoft firması 1999 yılında MapInfo ile bir iş birliği yaparak Türkiye’de tek yetkili dağıtıcı firma olmuştur. MapInfo ürünlerinin Türkçe olması, geliştirilmeye açık olması ve CBS kavramını tam anlamıyla kapsıyor olması nedeniyle bugün CBS pazarında en çok tercih edilen ürünler arasında önemli bir yer tutmaktadır.

1) Araç Çubukları:MapInfo Professional’da üzerinde araçların bulunduğu, hızlı iş- lem yapılmasını sağlayan çubuklardır

 2) Katman Kontrolü: Grafik objeleri bulunan tabloların görüntülenip kontrol edildiği penceredir.

3) Harita Penceresi: Grafik objelerin görüntülendiği penceredir.

4) Veri sayfası Penceresi: Tabloların öznitelik bilgilerinin görüntülendiği penceredir.

5) Durum Çubuğu: Koordinatın, mesafenin, ölçeğin, hangi katmanın düzenlenen ve seçilen olduğu bilgisinin, gösterildiği çubuktur. Diğer çubuklar gibi yeri değiştirilemez, sabittir.

Taranmış kağıt üzerinde bulunan haritaların, hava fotoğraflarının ve uydu görüntülerinin belirli bir projeksiyona göre enlem ve boylam değerleri girilerek dünya üzerindeki yerini tanımlamak için yapılan işleme raster veri konumlandırma denir. Böylece raster bir gö- rüntü üzerinde x ve y değerleri öğrenilebilir, üzerinde yapılan çalışmalar koordinatlı bir şekilde gösterilebilir. Bu nedenle haritalar üzerinde projeksiyon ve koordinat bilgisi yer almalıdır ya da harita üzerindeki noktaların koordinatlarının bilinmesi gerekir .

Harita Projeksiyon Sistemi, yerkürenin yuvarlak ve 3 boyutlu yüzeyinin, tek düzlem iki boyutlu olarak gösterilmesidir. Yerküre üzerinde yeri belirlenecek noktanın gösterimini gerçeğe yakınlaştırmak için projeksiyon sistemleri kullanılır. Projeksiyon sistemi kullanımı sayesinde CBS tabanlı yazılımlarda da verinin konum bilgisine rahatlıkla ulaşı- labilir ve noktanın gerçek mekânsal bilgisine bağlı olarak birçok işlem yapılabilir. Harita projeksiyon sistemi iki öğeden oluşmaktadır. Bunlar Koordinat Sistemi ve Datumdur.

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

Koordinat Sistemi, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir yerin, topografik bir nokta olarak tanımlanmasını sağlamak için oluşturulmuş bir sistemdir. Bu sistemde, topografik noktanın dünyadaki yerini ifade eden elemanlara ise koordinat denilmektedir. Datum, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir topografik noktanın yatay ve dikey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir. Yerküre şeklinin geoid olmasından kaynaklı olarak birçok datum oluşturulmuştur. Örneğin WGS84(World Geodetic System), ED50 (European Datum), NAD27 (North American Datum),TUREF (Turkish National Reference Frame) vb.

Koordinatlandırılmış haritanızın altına İnternet üzerinden bağlantı kurarak bing uydu görüntüsü ve binghibrit uydu görüntüsü ekleyebilirsiniz. Bu sayede farklı dosyalarla uğ- raşmak zorunda kalmadan kolayca uydu görüntüsü de elde edebilirsiniz. Standart Araç çubuğundaki bing uydu (aerial) aracına tıklayınız. Jeoloji haritanızın altına bing uydu görüntüsünün geldiğini göreceksiniz

Saydamlık Birden fazla raster görüntü coğrafi olarak çakışır nitelikte ise bu katmanlar, saydamlık özelliği kullanılarak üstteki harita yarı saydam yapılır. Böylece alttaki harita görünür hâle gelir.Bu işlemi yapmak için katman kontrolünde münhani tablosunun üzerine sağ tıklayıp katman özellikleri > İleri çizim bölümünden saydamlık ayarını %50 yapabilirsiniz. Bu ayarı istediğiniz oranda değiştirebilirsiniz.

Tablo Kapatma MapInfo Professional’da tabloları kapatmak için Dosya menüsü altından Tablo Kapat ya da Bütün Dosyaları Kapat seçeneği seçilebilir. Eğer tüm tablolar kapatılmak isteniyorsa Bütün Dosyaları Kapat, tüm tablolar değil de bir ya da birden fazla tablo kapatılmak isteniyorsa Tablo Kapat seçeneği kullanılır. Açılan pencereden kapatılmak istenen tablolar seçilir.

Bazen verilerin sadece belirli bir kısmı görülmek istenebilir. Bu durum tabloda çok fazla kayıt olduğu veya analizlerin verinin sadece belirli bir kısmı için yapılacağı durumlarda gerekli olabilir. Bunun için de seçim yapılır. Seçilen veriler, tablonun geri kalanından bağımsız bir şekilde gösterilebilir. Oluşturulan pencereleri her defasında yeniden açmak yerine -ki bu bazen oldukça zaman alabilir-, çalışma ortamımızı saklamak için kullandığı- mız dosyaya da Proje Dosyası denir.

Geodatabase (coğrafi veri tabanı) genel veri modelleri (katman, raster, topoloji, koordinat, network...) çerçevesinde, coğrafi bilgileri temsil eden veri setleri içeren bir mekânsal veri tabanidir.

Kontrol noktaları, İmaj koordinatlandırma işlemi yaparken imaj üzerinde tıklanarak oluşturulan, koordinat değerlerinin girileceği noktalardır.

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

MapInfo Professional’da açılan tablolar görüntülenen harita veya veri sayfası pencerelerindeki çarpı işaretleri kullanılarak kapatılmaz. Çarpı işaretine tıklandığında pencereler kapanır ancak tablolar daha sonra tekrar açılmak üzere arka planda çalışmaya devam eder.

Hata oranı piksel boyutu ile ölçülmektedir. Hata oranızın gösterdiği sayı örn; 3, haritada 3 piksel kaydırma yaptığınız anlamına gelir. Diğer bir deyişle piksel boyutunuz haritanın hata payını etkiler.