COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ STANDARTLARI VE TEMEL MEVZUAT

Uluslararası alanda, çevre hakkının dile getirildiği ilk toplantı 1972 yılında Stockholm’de
düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve İnsan Konferansı’dır.

İçtihat, yasa tarafından hüküm belirtilmemiş bir konuda, daha önceki bir mahkeme kararının esas
alınmasıdır.

Çevre yönetimi ile ilgili ülkemizde ilk yayımlanan kanunlardan biri Sular Hakkında Kanun’dur. 831 sayılı Sular Hakkında Kanun 28.4.1926 yılında kabul edilmiştir ve 10.05.1926 yılında 368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Çevre ile ilgili ilk kanun özelliği taşımaktadır. Bu kanunda şehir, kasaba ve köylerde su ihtiyacının tedarik ve yönetimi belediyeye sahip mahallelerde belediyeye, olmayan yerlerde ise Köy Kanunu’na göre ihtiyar meclislerine aittir. Suların tesislendirilmesi, yönetilmesi ile ilgili masraflar belediye ve köylerce temin edilecek ve dağıtılacaktır

Çevre ile ilgili ikinci olarak yayımlanan kanun, Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu’dur. 4373 sayılı Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu 14.01.1943 tarihinde kabul edilmiştir.

25687 31.12.2004 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği

26005 26.11.2005 Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin
Kontrolü Yönetmeliği

26047 08.06.2006 Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği

26724 08.12.2007 Kum Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması ve İşletilmesinin
Kontrolü Yönetmeliği

27605 08.06.2010 Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmelik

27661 03.08.2010 Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına
Dair Yönetmelik

28910 11.02.2014 Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik

30823 06.07.2019 İçme Suyu Temin Edilen Suların Kalitesi ve Arıtılması Hakkında Yönetmelik

30974 10.12.2019 Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik

26898 06.06.2008 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği

25699 13.01.2005 Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

27277 03.07.2009 Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

27368 06.10.2009 Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik

27601 04.06.2010 Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği

27651 24.07.2010 İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Çevre ve Halkın Sağlığının Korunmasına Yönelik Alınması Gereken Tedbirlere İlişkin Yönetmelik

28712 19.07.2013 Koku Oluşturan Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik

29003 17.05.2014 Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik

30004 11.03.2017 Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği

30031 07.04.2017 Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik

30025 01.04.2017 Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmelik

30291 04.01.2018 Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmeli

31.12.2019 tarihli ve 311222 sayılı Olur:

Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar

Kimyasal Yönetimi ile ilgili yönetmelik; 

28848 11.12.2013 Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve
Ambalajlanması Hakkındaki Yönetmelik

29204 13.12.2014 Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları
Hakkında Yönetmelik

30105 23.06.2017 Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması
Hakkında Yönetmelik

30595 14.11.2018 Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik

30702 02.03.2019 Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin
Azaltılması Hakkında Yönetmelik

CBS yeryüzüne ait verilerin toplanması, depolanması, sorgulanması, paylaşımı ve görüntülenmesi işlemlerini yerine getiren bilgisayar destekli araçlar bütünüdür.

Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün görevleri;
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine
dair iş ve işlemleri yapmak ve yaptırmak.
• Çağdaş coğrafi bilgi teknolojilerinin ülkede etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını teşvik etmek ve eşgüdümü sağlamak.
• Coğrafi veri ve bilginin ulusal düzeyde üretimine, kalitesine ve paylaşımına yönelik standartlar ile bunlara ilişkin temel politika ve stratejilerin belirlenmesini sağlamak ve gerekli mevzuatı hazırlamak.
• CBS konusunda ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarca gerçekleştirilen çalışmalarda ülkemizi temsil etmek, işbirliği ve uyum çalışmalarını koordine etmek.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamına giren tüm konularda, resmi ve özel kurum ve kuruluşlarca üretilen verilerin bakanlık birimlerince kullanılmasını ve değerlendirilmesini sağlamak.
• Bakanlık hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için bakanlık mekânsal
veri altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesi ile bakanlığın ihtiyaç duyacağı her
türlü verinin iletilmesi ve temin edilmesi konularında çalışmalar yürütmek.
• Kent bilgi sistemlerinin standart ve yaygın bir şekilde oluşturulması için gerekli
düzenlemeler yapmak.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamında resmi ve özel kurum ve kuruluşlarca üretilen mekânsal verilerin sunulduğu portalı kurmak ve işletmek.
• Uluslararası veri paylaşım ağlarına katılmak.
• CBS ile ilgili sertifikasyon ve akreditasyon çalışmalarının yapılmasını sağlamak.
• CBS uygulamalarını bütünleyen navigasyon, yönetim, otomasyon ve dokümantasyon sistemleri ile uzaktan algılama tekniği konularında uygulama, düzenleme, geliştirme ve izleme faaliyetlerini yürütmek.
• Bakanlığın bilgi işlem hizmetlerini yürütmek.
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapma

Devletin “çevre koruma” anlayışında uygulama biçimi olarak üç temel ilke bulunmaktadır. Bunlar;
• Devletin güncel çevre tehlikelerine karşı koruma sağlaması,
• Devletin ortaya çıkmış çevresel zararları ortadan kaldırması,
• Devletin çevresel açıdan gelecekte olabilecek tehlike ve zararları önlemesi

Çevre ve çevre koruma ile ilgili önemli kanunları Tablo 3.1’de görebilirsiniz.

Çevre ile ilgili bir sonraki kanun 08.09.1956 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6831 sayılı Orman Kanunu’dur. Bu kanuna göre ormanlar mülkiyet ve idare bakımından devlet ormanları, hususi ormanlar ve amme müesseselerine ait ormanlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ayrıca ormanlar vasıf ve karakter yapılarına göre muhafaza ormanları, milli parklar ve istihsal ormanları olarak üçe ayrılır.

2873 sayılı 11.08.1983 yılında yayımlanan Milli Parklar Kanunu’nun amacı yurdumuzdaki milli ve milletlerarası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı
ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine, özellik ve karakterleri bozulmadan
korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemektir.
Ülkemizde 1970’lerden sonra çevre ile ilgili konulara ilginin artması ve çevre korumanın öneminin anlaşılmasıyla 11.08.1983 tarihinde 2873 sayılı Çevre Kanunu Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu kanunun amacı, bütün vatandaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve korunması; su, toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan
varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların
sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak
düzenlemeleri ve alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu
olarak belirli hukuki ve teknik esaslara göre düzenlemektir

Çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin Çevre
Kanunu’nun genel ilkeleri şunlardır:
• Başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.
• Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi ve kirliliğin giderilmesi
alanlarındaki her türlü faaliyette; bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hâllerde
meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparlar.
• Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili
kuruluşlar, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.
• Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilir.
• Çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel yönetimler; meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.
• Hertürlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli birşekilde kullanılması amacıyla atık oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması esastır.
• Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya
azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca
doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.
• Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve
temiz teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması, karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır.
• Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduğumuz
uluslararası anlaşmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gerekli teknik, idari, mali ve hukuki düzenlemeler bakanlığın
koordinasyonunda yapılır. Gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya
çıkabilecek maliyetleri karşılamakla yükümlüdür.
• Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne
yönelik gerekli teknik, idari, mali ve hukuki düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.

5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 23.07.2004 tarih ve 25531
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kanuna göre, Büyükşehir Belediye Meclisi, her dönem başı toplantısında, üyeleri arasından seçilecek en az beş, en çok dokuz kişiden
oluşan ihtisas komisyonları kurabilir. Büyükşehir belediyelerinde;
• İmar ve Bayındırlık Komisyonu,
• Çevre ve Sağlık Komisyonu,
• Plan ve Bütçe Komisyonu,
• Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu,
• Ulaşım Komisyonunu
kurulması zorunlu kılınmıştır

Çevre ile İlgili Önemli Yönetmelikler
Çevre ve çevre koruma ile ilgili çok sayıda yönetmelik bulunmaktadır. Çevre ve çevre korumayı doğrudan ilgilendiren yönetmelikleri; ÇED (Çevresel Etki Değerlendirme) ve planlama yönetimi, su ve toprak yönetimi, hava yönetimi, atık yönetimi, kimyasal yönetimi, deniz
ve kıyı yönetimi, ölçüm ve izleme ve izin ve denetim başlıkları altında toplayabiliriz.

ÇEVRE MEVZUATINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ
Çevre mevzuatında yer alan birçok faaliyetin gerçekleştirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) etkili ve hızlı araçlar sunan bir sistemdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Coğrafi
Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün görevleri içinde CBS ile ilgili önemli maddeler yer
almaktadır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün görevleri;
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine
dair iş ve işlemleri yapmak ve yaptırmak.
• Çağdaş coğrafi bilgi teknolojilerinin ülkede etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını teşvik etmek ve eşgüdümü sağlamak.
• Coğrafi veri ve bilginin ulusal düzeyde üretimine, kalitesine ve paylaşımına yönelik standartlar ile bunlara ilişkin temel politika ve stratejilerin belirlenmesini sağlamak ve gerekli mevzuatı hazırlamak.
• CBS konusunda ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarca gerçekleştirilen çalışmalarda ülkemizi temsil etmek, işbirliği ve uyum çalışmalarını koordine etmek.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamına giren tüm konularda, resmi ve özel kurum
ve kuruluşlarca üretilen verilerin bakanlık birimlerince kullanılmasını ve değerlendirilmesini sağlamak.

• Bakanlık hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için bakanlık mekânsal
veri altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesi ile bakanlığın ihtiyaç duyacağı her
türlü verinin iletilmesi ve temin edilmesi konularında çalışmalar yürütmek.
• Kent bilgi sistemlerinin standart ve yaygın bir şekilde oluşturulması için gerekli
düzenlemeler yapmak.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamında resmi ve özel kurum ve kuruluşlarca üretilen mekânsal verilerin sunulduğu portalı kurmak ve işletmek.
• Uluslararası veri paylaşım ağlarına katılmak.
• CBS ile ilgili sertifikasyon ve akreditasyon çalışmalarının yapılmasını sağlamak.
• CBS uygulamalarını bütünleyen navigasyon, yönetim, otomasyon ve dokümantasyon sistemleri ile uzaktan algılama tekniği konularında uygulama, düzenleme,
geliştirme ve izleme faaliyetlerini yürütmek.
• Bakanlığın bilgi işlem hizmetlerini yürütmek.
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak

ÇEVRE MEVZUATINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ
Çevre mevzuatında yer alan birçok faaliyetin gerçekleştirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) etkili ve hızlı araçlar sunan bir sistemdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Coğrafi
Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün görevleri içinde CBS ile ilgili önemli maddeler yer
almaktadır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün görevleri;
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine
dair iş ve işlemleri yapmak ve yaptırmak.
• Çağdaş coğrafi bilgi teknolojilerinin ülkede etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını teşvik etmek ve eşgüdümü sağlamak.
• Coğrafi veri ve bilginin ulusal düzeyde üretimine, kalitesine ve paylaşımına yönelik standartlar ile bunlara ilişkin temel politika ve stratejilerin belirlenmesini sağlamak ve gerekli mevzuatı hazırlamak.
• CBS konusunda ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarca gerçekleştirilen çalışmalarda ülkemizi temsil etmek, işbirliği ve uyum çalışmalarını koordine etmek.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamına giren tüm konularda, resmi ve özel kurum
ve kuruluşlarca üretilen verilerin bakanlık birimlerince kullanılmasını ve değerlendirilmesini sağlamak.

• Bakanlık hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için bakanlık mekânsal
veri altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesi ile bakanlığın ihtiyaç duyacağı her
türlü verinin iletilmesi ve temin edilmesi konularında çalışmalar yürütmek.
• Kent bilgi sistemlerinin standart ve yaygın bir şekilde oluşturulması için gerekli
düzenlemeler yapmak.
• Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi kapsamında resmi ve özel kurum ve kuruluşlarca üretilen mekânsal verilerin sunulduğu portalı kurmak ve işletmek.
• Uluslararası veri paylaşım ağlarına katılmak.
• CBS ile ilgili sertifikasyon ve akreditasyon çalışmalarının yapılmasını sağlamak.
• CBS uygulamalarını bütünleyen navigasyon, yönetim, otomasyon ve dokümantasyon sistemleri ile uzaktan algılama tekniği konularında uygulama, düzenleme,
geliştirme ve izleme faaliyetlerini yürütmek.
• Bakanlığın bilgi işlem hizmetlerini yürütmek.
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak

CBS; konumsal sorgulama ve analiz, karar verme sistemleri, sayısal veri analizi, model analizleri, görüntüleme ve akıllı harita fonksiyonları ile karmaşık planlama ve yönetim sorunlarının çözülmesinde verimli bir şekilde kullanılmaktadır.