COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ STANDARTLARI VE TEMEL MEVZUAT

Türkiye’nin imzaladığı milletlerarası antlaşmalar olan Avrupa Kültür Antlaşması, Silahlı Bir Çatışma Hâlinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi, Avrupa Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme ve RAMSAR Sözleşmesi gibi milletlerarası kurallar, imar mevzuatının ayrılmaz parçası hâline gelmiştir.

Nazım imar planı; Varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak hâlihazır haritalar üzerine, kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek üzere düzenlenen ve raporuyla beraber bütün olan plan.

Hâlihazır harita, içinde bulunulan durumu gösteren harita anlamına gelir. Hâlihazır haritada nirengi, poligon noktaları, binalar, binaların kat adedi, yollar, kaldırımlar, sokaklar, yol ve sokak dışında kalan yerlere ait yükseklik eğrileri, ağaçlar, elektrik direkleri, ada ve parsel sınırları ve numaraları gibi çalışılan alanda bulunan her şey gösterilir.

Özel Amaçlı Planlar: Koruma Amaçlı İmar Planı, Özel Çevre Koruma Bölgesi Planı, Köy Yerleşme Planı, Islah İmar Planı.

Üst Ölçekli Fiziki Planlar: 

I. Ülke Fiziki Planı

II. Bölge Planı

III. Metropolitan Alan Planı

IV. Çevre Düzeni Planı

Çevre düzeni planı hazırlanırken sınırlar, tarım, orman, hidroloji, jeoloji vb. katmanlarla çalışılması nedeniyle CBS araçları kullanılarak çalışmalarda en doğru sonuçlara ulaşılabilmektedir. Ayrıca planı onaylayan kurum tarafından 2010 yılından itibaren “Çevre Düzeni Planlarına Yönelik Coğrafi Veri Tabanının Geliştirilmesi, Veri Entegrasyonu ve Planların Web Üzerinden Yayınlanması” projesi kapsamında çevre düzeni planlarına yönelik standart veri tabanı oluşturulmuş ve tüm ölçeklerdeki çevre planı çalışmalarının CBS’ye dayalı olarak hazırlanması zorunlu kılınmıştır.

Özel çevre koruma bölgesi olarak tespit ve ilan etmek, özel çevre koruma bölgesi olarak ilan edilen ve edilecek alanlarda imar planlarını yapmak, mevcut her ölçekteki planın ve plan kararlarını revize etmek ve onaylamak işi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

Islah planında amaç; düzensiz ve sağlıksız biçimde oluşmuş yapı topluluklarının bulunduğu alanlara, mevcut durumu dikkate alarak sosyal ve teknik donanım sağlayıp, bu alanları olabildiğince sağlıklı hâle getirmek, dengeli ve düzenli gelişmeye yönlendirilmek olarak görülmektedir.

İmar mevzuatı kapsamındaki önemli yönetmelikler aşağıda verilmiştir:
• Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği
• Tescile Konu Olan Harita ve Planlar Yönetmeliği
• Otopark Yönetmeliği
• Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği
• Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği
• Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik
• İmar Kanununun 18. Maddesi Uyarınca Yapılacak Arazi ve Arsa Düzenlenmesi İle İlgili Esaslar Hakkında Yönetmelik
Yine, CBS desteğiyle yürütülecek süreçlerde mekânsal (coğrafi) veri temini açısından
ön plana çıkan diğer önemli yönetmelikler arasında aşağıdakiler sayılabilir:
• Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği
• Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği
• Harita ve Harita Bilgilerini Temin ve Kullanma Yönetmeliği
• Kadastro Haritalarının Sayısallaştırılması Hakkında Yönetmelik
• Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair Yönetmelik
• Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği
• Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği

• Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği

Yerel Fiziki Planlar:

Nazım İmar Planı

Uygulama İmar Planı

İmar mevzuatına ilişkin kuralları içeren en önemli kanun 3194 sayılı İmar
Kanunu’dur.

Özel Amaçlı Planlar:

Koruma Amaçlı İmar Planı

Özel Çevre Koruma Bölgesi Planı

Köy Yerleşme Planı

Islah İmar Planı

Yerel Fiziki Planlar:

Nazım İmar Planı

Uygulama İmar Planı

Ülke fiziki planının diğer bir tanımı ise; “hazırlanması rasyonel olmayan, ayrıca günümüzün devingen sosyal dinamikleri, ekonomik gelişmeleri, ekolojik kaygılar ve teknolojik atılımları karşısında hemen güncelliğini kaybeden, statik bir düzenlemeyi anımsatırken, içerik olarak esnek mekânsal stratejileri vurgulayan bir anlam taşıyan plan” şeklindedir.

Metropolitan ölçekte planlama çalışmalarının ilki 1960’lı yıllarda gerçekleştirilmiştir.

Sit alanı, tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve
kent kalıntıları, önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır

Islah İmar Planı: Düzensiz ve sağlıksız biçimde oluşmuş yapı topluluklarının veya yerleşme alanlarının, sınırları belli edilmek suretiyle, mevcut durumu da dikkate alınarak dengeli, düzenli ve sağlıklı hâle getirilmesi amacıyla, hâlihazır haritalar üzerine yapılan ve yapılanma şartlarını da belirleyen imar planıdır.

İmar Kanunu, kural olarak ülkenin bütününde, tüm yapılar için geçerli olan ve herhangi bir yapı yapılırken göz önünde bulundurulması gereken kuralları içermektedir. CBS’nin planlama süreçlerinde kullanılması sırasında göz önüne alınacak ilk kanun niteliğindedir.

İmar edilmiş şehir; sağlıklı, düzenli, rahat, güvenli ve ekonomik bir şekilde yaşanılan şehirdir.

Üst Ölçekli Fiziki Planlar:

Ülke Fiziki Planı

Bölge Planı

Metropolitan Alan Planı

Çevre Düzeni Planı