Çevre ve Çevre Koruma ile İlgili Mevzuat

Devletin “çevre koruma” anlayışında uygulama biçimi olarak üç temel ilke bulunmaktadır. Bunlar;
• Devletin güncel çevre tehlikelerine karşı koruma sağlaması,
• Devletin ortaya çıkmış çevresel zararları ortadan kaldırması,
• Devletin çevresel açıdan gelecekte olabilecek tehlike ve zararları önlemesi.

Uluslararası alanda, çevre hakkının dile getirildiği ilk toplantı 1972 yılında Stockholm’de düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve İnsan Konferansı’dır. Bu konferansın bildirisinde yer alan “İnsan, onurlu ve iyi bir yaşam sürmeye olanak veren nitelikli bir çevrede, özgürlük, eşitlik ve yeterli yaşam koşulları temel hakkına sahiptir.” ilkesi çevre hakkı açısından ayrı bir öneme sahiptir

İçtihat, yasa tarafından hüküm belirtilmemiş bir konuda, daha önceki bir mahkeme kararının esas alınmasıdır.

Çevre hukuku ile ilgili gelişmeler ilk olarak 1982 Anayasası’nın 56. maddesinde: “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamak hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların görevidir.’ ibaresiyle yer almıştır.

Çevre yönetimi ile ilgili ülkemizde ilk yayımlanan kanunlardan biri Sular Hakkında Kanun’dur. 831 sayılı Sular Hakkında Kanun 28.4.1926 yılında kabul edilmiştir ve 10.05.1926 yılında 368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Çevre ile ilgili ilk kanun özelliği taşımaktadır. Bu kanunda şehir, kasaba ve köylerde su ihtiyacının tedarik ve yönetimi belediyeye sahip mahallelerde belediyeye, olmayan yerlerde ise Köy Kanunu’na göre ihtiyar meclislerine aittir. Suların tesislendirilmesi, yönetilmesi ile ilgili masraflar belediye ve köylerce temin edilecek ve dağıtılacaktır.

Çevre ve çevre koruma ile ilgili çok sayıda kanun bulunmaktadır. Bu kanunlara T.C. Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü web sitesinden Mevzuat Bilgi Sisteminden ulaşılabilmektedir. Ayrıca T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü internet sitesinden Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden çevre ile ilgili kanun yönetmelik ve tebliğlere ulaşmak mümkündür. Bununla birlikte, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığının internet sitesinde de çevre ile ilgili kanun, yönetmelik ve tebliğler yayımlanmaktadır.

Çevre ile ilgili bir sonraki kanun 08.09.1956 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6831 sayılı Orman Kanunu’dur. Bu kanuna göre ormanlar mülkiyet ve idare bakımından devlet ormanları, hususi ormanlar ve amme müesseselerine ait ormanlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

1990’lı yıllardan itibaren ÇED ile birlikte yeni bir çevre yönetimi yaklaşımı olan Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) ortaya çıkmıştır. SÇD’de, plan ve politikalar ve alternatiflerinin oluşturduğu çevresel etkilerin en aza indirgenebilmesi değerlendirilir. 

Su ve Toprak Yönetimi ile ilgili kanuni düzenlemeler  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir.

2008 yılında Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinin amacı; hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini önlemek veya azaltmak için hava kalitesi hedeflerini tanımlamak ve oluşturmak, tanımlanmış metotları ve kriterleri esas alarak hava kalitesini değerlendirmek, hava kalitesinin iyi olduğu yerlerde mevcut durumu korumak ve diğer durumlarda iyileştirmek, hava kalitesi ile ilgili yeterli bilgi toplamak ve uyarı eşikleri aracılığı ile halkın bilgilendirilmesini sağlamaktır.

Atık yönetimi üretilen her bir ürün için tasarım aşamasından itibaren üretim, tüketim faaliyetlerindeki atık oluşumu, atığın dönüştürülmesi, bertarafı ve yeniden kullanılmasını kapsayan bir yönetim sistemidir.

2008 yılında yayımlanan Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında yönetmeliğin amacı kimyasalların insan sağlığı ve çevre üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilere karşı etkili koruma sağlamak üzere envanter oluşturulmasına ve kontrolüne ilişkin idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. Bu kanun, tehlikeli maddelerin ve müstahzarların belirlenmesi, yüksek ve düşük miktarda üretilen veya ithal edilen maddelerin envanterlerinin tutulması, bu bilgilerin güncellenmesi, verilerin gizliliği, öncelik listesinde yer alan maddeler için risk değerlendirmesi konularına açıklık getirmektedir. 

CBS yeryüzüne ait verilerin toplanması, depolanması, sorgulanması, paylaşımı ve görüntülenmesi işlemlerini yerine getiren bilgisayar destekli araçlar bütünüdür.

Su havzalarının kirlilik analizlerinin gerçekleştirilebilmesi için CBS ve SKKY’nin kıta içi su kaynakları kalite sınıfları kullanılarak analizler gerçekleştirilebilir. 

CBS, ÇED projesi genel formatı içinde aşağıdaki adımlarda kullanılabilir.
• Proje için seçilen yerin konumu (proje yeri ve alternatif alanların mevkisi, koordinatları, yeri tanıtıcı bilgiler)
• Proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri (önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin, bilhassa; nüfus, fauna, flora, toprak, su, hava, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi)
• Projenin önemli çevresel etkileri ve alınacak önlemler

SÇD çalışmalarında çok sayıda çevresel faktörün bir arada değerlendirilmesi gerektiğinden bilgisayar desteği ile birlikte, coğrafi verileri kullanarak analiz edebilmek için CBS, hızlı bir şekilde doğru sonuca ulaşmada en önemli araç hâline gelmiştir.

Su havzalarının kirlilik analizlerinin gerçekleştirilebilmesi için CBS ve SKKY’nin kıta içi su kaynakları kalite
sınıfları kullanılarak analizler gerçekleştirilebilir.

Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nin 10. maddesinde yer alan temiz hava planları hazırlamada ölçüm istasyonlarının yerlerinin belirlenmesinde, sınır değerlere göre karar verilmesinde CBS’den yararlanılır. Ayrıca uyarı eşik değerleri aşıldığı durumlarda ilgili coğrafi bölgelerin belirlenmesinde CBS kullanılır. 

Katı atık yönetiminde ana problemlerden biri katı atıkların bertarafı için en uygun yerin seçilmesidir. Son zamanlarda, CBS depolama alanlarının seçimini kolaylaştırmada kullanılmaktadır. CBS gerekli ekonomik, çevresel ve politik kısıtlamaları işleme ve taklit etme yeteneğine sahiptir. En uygun katı atık bölgesi hakkında karar destek aracı olarak önemli bir rol oynar.

5393 Sayılı Belediye Kanunu 13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Belediyenin görev ve sorumlulukları arasında; imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı, coğrafî ve kent bilgi sistemleri, çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık, zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans, şehir içi trafik, defin ve mezarlıklar, ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar, konut, kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor, sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma, ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetleri bulunmaktadır.