COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ STANDARTLARI VE TEMEL MEVZUAT - Deneme Sınavı - 7

TUCBS’nin tarihsel gelişimi incelendiğinde Türkiye’de yapılan ilk çalışmaların 1990’lı yıllarda başladığı görülmektedir. 1994-1995 yıllarında Bakanlıklararası Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu (BHİKPK) vasıtasıyla başlatılan Türkiye Coğrafi Veri Tabanı oluşturma girişimleri ilk önemli adımdır.

2003 yılında Başbakanlık tarafından yayımlanan ‘e-Dönüşüm Türkiye’ projesi Kısa Dönem Eylem Planı kapsamında yer alan 47 no’lu eylem ile “Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Oluşturulabilmesi İçin Bir Ön Çalışma Yapılması” kararı alınmıştır.

e- Dönüşüm Türkiye Projesi 2005 Eylem Planı’ndaki 36 no’lu eylem ile “TUCBS oluşturmaya yönelik altyapı hazırlık çalışmaları yapılması” kararı alınmıştır. Bu eylem kararı doğrultusunda işlem ve veri kapsamı ile standartların (sınıflandırma, metaveri, veri toplama, veri depolama, veri kalitesi ve paylaşım esasları) belirlenmesi, iletişim altyapısı, kurumsal yapılanma görev ve sorumlulukların tanımlarını içeren bir çalışma yapılmıştır. Eyleme ilişkin “TUCBS Politika ve Strateji Dokümanı” isimli rapor hazırlanarak eylem tamamlanmıştır.

Kararnamenin üçüncü bölümünde bu Kararname ile ilk defa kurulmuş olan Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemi Kurulu’nun ve Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemi Yürütme Kurulu’nun kimlerden oluştuğu ve görev ve yetkileri tarif edilmektedir.

Coğrafi veri teması: Belirli bir konuya ilişkin olarak ulusal veya uluslararası standartlara uygun hazırlanan coğrafi veri topluluğunu ifade eder.

TUCBS kapsamında metaveri üç düzeyde tanımlanır. Bunlar: Coğrafi veri servisleri (I), Coğrafi veri setleri (IV) ve Detaydır (V).  Bu kapsamda cevap C şıkkdır.

Coğrafi veri kalitesi bileşenleri, ISO 19113 kalite ilkeleri standardına göre belirlenmiş, nicel ve nicel olmayan şeklinde iki grupta toplanmıştır. Buna göre; veri kalitesinin nicel ve nicel olmayan unsurları şu şekildedir: Veri Kalitesinin Nicel Unsurları: Eksiksizlik Mantıksal Tutarlılık Konumsal Doğruluk Zamansal Doğruluk Tematik Doğruluk. Veri Kalitesinin Nicel Olmayan Unsurları: Amaç: Verinin üretim amacı ve beklenen kullanım amacı Kullanım: Verinin kullanılcığı uygulamalar ve kullanıcıları Verinin kökeni: Verinin üretim aşamaları, ürem sürecini tanımlayan zaman dilimleri. Bu kapsamda cevap: amaçtır.

1. Düzey: TUCBS küçük-ölçek düzeyi olan 1:250b ve 1:25b ölçekleri arasında tanımlanmıştır.

Coğrafi veri kalitesi bileşenleri, ISO 19113 kalite ilkeleri standardına göre belirlenmiştir.

Veri Standardı ve Referans Bilgileri Temel Standardı: Uygunluk Derecesi; Ölçek-Uygulama Düzeyi; Referans Sistemi; Konumsal Sunum Tipi yer almaktadır. Cevap Konumsal Sunum Tipidir.

ISO/TC 211 Komitesi 191XX isimlendirmesini kullanarak, 5 ana çalışma grubu ile standartlar üretmektedir. Bu gruplar; • Çerçeve/Referans Modeli: Coğrafi bilgi bileşenlerinin nasıl uyumlu hâle getirileceğini belirler, veri paylaşımı ve iletişimi için ortak bir temel sağlar. • Coğrafi Bilgi Servisleri: Coğrafi bilginin kartografik sunumu için metodolojiyi ve veri transfer formatlarında kodlamayı belirler. Bu servisler ayrıca uydu konumlandırma ve navigasyon sistemlerini içerir. • Veri Yönetimi: Coğrafi veri kalitesini değerlendirmede tanımlamaları içerir. Detay kataloglama ve metaveri tanımlamasını da kapsar. • Veri Modelleri ve Operatörleri: Coğrafi nesnelerin geometrik olarak nasıl modelleneceği ile ilgilidir. • Profiller ve Fonksiyonel Standartlar: Farklı uygulama alanlarındaki kullanıcıları uyumlu hâle getirmek için standart gruplarını bir araya getirir. Böylelikle ülkeler kendi veri grupları için farklı profillere sahip olabilir. Bu kapsamda cevap Çerçeve/Referans Modeli; Veri Yönetimi; Profiller ve Fonksiyonel Standartlar’ın yer aldığı B şıkkıdır.

ISO/TC211 Teknik Komitesi, ulusal standart organizasyonlarının temsil ettiği ülkelerden aktif ve gözlemci üyelere sahiptir. Türkiye adına ISO/TC211’in gözlemci üyesi Türk Standartları Enstitüsüdür (TSE).

Mekânsal Veri Servisleri ve Erişim ile ilgili ISO/TC 211 Standartları: ISO 19116 – Konumlama Servisleri ISO 19117 – Gösterim ISO 19118 – Kodlama ISO 19119 – Servisler ISO 19125 – Basit Detay Erişimi ISO 19128 – Web Harita Sunucusu Arayüzü (Web Map Server Interface) ISO 19132 – Yer Bazlı Servis Standartları (Location “based” services possible standards) ISO 19133 – Yer Bazlı Servisler İzleme ve Navigasyon (Location “based” services tracking and navigation) ISO 19136 – Coğrafi İşaretleme Dili (GML-Geography Markup Language) ISO 19139 – Metaveri XML Şema Uygulaması. Bu kapsamda cevap: ISO 19116 – Konumlama Servisleri’dir.

OGC WMS: Web Harita Servisi (Web Map Service): En yaygın olarak kullanılan OGC standardıdır. Konumsal veriyi statik haritalar olarak döndürür; yani sunucudaki koordinat bilgisine sahip coğrafi verilerin istemciye resim formatında görüntü veya haritalar olarak iletilmesini sağlar.

ABD Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: NSDI,

• Almanya Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: IMAGI

• Avustralya Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: ASDI

• Güney Afrika Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: NSIF

• Hindistan Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: NSDI-India

• İngiltere Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: NGDF

• İspanya Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: IDEE

• Kanada Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: CGDI

• Portekiz Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: SNIG, Avrupa’daki ilk UMVA’dır.

• Türkiye Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: CBS-A, INSPIRE modelini esas alan TUCBS (TRGIS) projesi ile hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Bu kapsamda cevap: Almanya Ulusal Mekânsal Veri Altyapısı: IMAGI’dir.

Avrupa MVA’sına ilişkin ilk somut çalışmalar Eylül 2001 tarihi itibariyle Avrupa Mekânsal Veri Altyapısı (E-ESDI) uzman grubunun Brüksel’de bir araya gelmesi ile başlamıştır. Sonrasında INSPIRE uzman grubuna dönüşen grubun üyeleri, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Çevre Ajansı temsilcileri ve üye ülkelerin çevresel ve coğrafi bilgi gruplarının görevlendirdiği kişilerle birlikte 23.07.2004’te INSPIRE sürecinin ilk önemli adımı olan INSPIRE Direktifi önerisini sunmuşlardır.

EK-II Yükseklik (Yükselti): Kara ve okyanus yüzeyleri için sayısal arazi modelleri. Karasal yükseklik, batimetre ve kıyı kenar çizgisini içerir. Arazi Örtüsü: Yer yüzeyinin fiziksel ve biyolojik örtüsüdür. Ormanlar, tarım arazileri, yarı doğal alanlar, yapay yüzeyler, su kütleleri gibi birimleri içerir. Ortogörüntü: Yeryüzünün uçak veya uydu platformlarından elde edilen jeo-referanslanmış görüntüsüdür. Jeoloji: Yerin kompozisyon ve yapısal özellikleridir. Ana kaya, aküferler ve jeomorfoloji bilgisini içerir. Bu kapsamda cevap Yükselti (Madde II); Arazi Örtüsü (Madde III) ve Jeoloji (Madde IV) maddelerinin yer aldığı D seçeneğidir.

Keşif Servisi (Bulma servisi): Mekânsal veri ve servisleri arayarak bulmaya, bunlarla ilgili metaverileri görüntülemeye olanak sağlar.

Günümüzde INSPIRE Koordinasyon ekibi; ikisi Avrupa Komisyonu’ndan olmak üzere üç organizasyondan oluşmaktadır. Bunlar; • AB Komisyonu Çevre Genel Direktörlüğü (Madde I), • Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (Madde II) ve • Avrupa Çevre Ajansıdır (Madde III). Bu kapsamda cevap I, II ve III. Maddelerin yer aldığı A şıkkıdır.

INSPIRE Geoportalı’ nın günümüzde işlevsel durumda olan dört modülü bulunmaktadır. Bunlar: Metaveri düzenleyici: metaveri oluşturmak ve düzenlemek için kullanılır (Madde I). • Keşif: Aranan mekânsal veri ile ilgili metaveri dosyalarını bulmayı sağlar (Madde IV). • Görüntüleme: Bulunan mekânsal verinin görüntülenmesini ve üzerinde bazı düzenleme işlemlerinin yapılabilmesini sağlar(Madde V) • Metaveri teyit etme: Girilen metaverilerin INSPIRE standartlarına uygun olup olmadığını kontrol eder. Bu kapsamda cevap ı, IV ve V. Maddelerinin birlikte yer aldığı C şıkkıdır.