COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ STANDARTLARI VE TEMEL MEVZUAT - Deneme Sınavı - 12

Ülkemizde mekânsal veri üretimi, sunumu, dönüşümü ve paylaşımı konusunda yaşanan sorunların başında standartların yetersizliği gelmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Direktif, teknik uygulama kuralları ile belirlenmiş temel bileşenleri ve çevresel uygulamalar için 34 mekânsal veri teması içermektedir. Doğru yanıt C'dir.

Ülkemizde jeoloji verisi üreten aşağıdaki kurumlardan Devlet Su İşleri (DSİ)Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlıdır. Doğru yanıt E'dir.

Jeoloji verileri içerisinde ‘sondaj’ katmanı "nokta" ile ifade edilir. Doğru yanıt C'dir.

Uydu görüntüleri jeoloji verileri içerisinde mekânsal verilere örnek teşkil etmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Hidrojeoloji Alt Veri Modeli'nde Yeraltı Suyu Kütlesi yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Tabakalı kayaçların dalga şekilli deformasyonlarına "kıvrım" adı verilir. Doğru yanıt C'dir.

Akifer; ekonomik olarak önemli miktarda suyu depolayabilen ve yeterince hızlı taşıyabilen (iletken) geçirimli jeolojik birimlerdir. Doğru yanıt C'dir.

INSPIRE direktifleri kapsamında kayaçlara ait litoloji renk kodları, tektonik yapı tipleri ‘One Geology Europe’ (http://www.onegeology. org/) standartlarına; jeolojik olaylara ait jeolojik yaş renk kodları ise Uluslararası Stratigrafi Komisyonu’nun (2008) (http://www.stratigraphy.org/) direktiflerine uygun yapıda standartlaştırılmıştır. Doğru yanıt A'dır.

Jeolojik Birlik; isimlendirilmiş veya tanımlanmış jeolojik veya jeofiziksel nesneler grubudur. Doğru yanıt B'dir.

Yerbilimciler, kentsel ve kırsal planlama, yapılaşma, su ve havza yönetimi, enerji ve maden kaynakları, çevre koruma vb. amaçlarla çok sayıda mekânsal ve mekânsal olmayan veri ve bu verilere bağlı tematik haritalar üretiler. Üretilen jeolojik verilerin diğer meslek grupları ve karar vericilerle ‘birlikte çalışabilirlik’ yapısında paylaşılabilmesi Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojilerinin kullanılması ile mümkündür. Ancak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de mekânsal veri üretimi, sunumu, dönüşümü ve paylaşımı konusunda yaşanan sorunların başında standartların yetersizliği gelmektedir.

Vektör veriler; gerçek dünya üzerindeki konumu bilinen, koordinat bilgisine sahip verilerdir. CBS’de vektör veriler üç temel geometri ile ifade edilirler. Bunlar nokta, çizgi ve alan geometrileridir. Jeoloji verileri içerisinde bu geometrileri örneklemek gerekirse; ‘sondaj’ katmanı nokta, ‘fay’ katmanı çizgi ve ‘jeolojik formasyon’ katmanı alan geometrisinde temsil edilirler.

Raster veriler; hücrelere bağlı olarak (pikseller) temsil edilen mekânsal verilerdir; eşit ölçüdeki satır ve sütunlara sahip hücrelerden oluşurlar, her bir hücre bir renk değeri depolar. Hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, taranmış kâğıt haritalar bilgi- sayar ortamında raster formatında depolanırlar. Jeolojik çalışmalarda hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinin kullanımı oldukça önemlidir.

Ulusal Jeoloji Veri Teması Standartları jeoloji, hidrojeoloji ve jeofizik uygulama şemalarının mekânsal ve mekânsal olmayan verilerinin bütünsel tasarımından oluşmaktadır. CBS de temelde mekânsal ve mekânsal olmayan verilerin bütünleşik yönetimini tanımlar. Mekânsal (grafik) veriler, konum bilgisi içeren ve harita üzerinde herhangi bir konuma bağlanmış olan verilerdir.

Jeoloji Alt Veri Modeli; genel hatları ile mekânsal jeolojik nesnelerin (jeolojik for- masyonlar, faylar, kıvrımlar, özel jeolojik alanlar, tabaka doğrultu-eğim vb) tiplerini ve bu tiplerin birbiri ile olan ilişkileriyle olan alt modeldir.

Fay; yerkabuğunu oluşturan kayaçların bir yüzey boyunca kırılmasıyla oluşan iki parçanın birbirine göre yer değiştirmesidir. Jeoloji veri modelinde jeoloji verileri, geometri özelliklerine göre nokta, çizgi ve alan yapısında sayısallaştırılmakta veya uyumlaştırılmaktadır. Bu anlamda jeolojik formasyonlar, yerleşim merkezleri, göller ve nehirler alan geometrisine; faylar, kıvrım eksenleri, özel jeolojik alanlar ve yollar çizgi geometrisine; tabaka doğrultu-eğim ve tepe noktaları nokta geometrisine sahip verilerdir.

Jeolojik Birim; yeryuvarı içerisinde belirgin karakteristiğe (litoloji, bileşim, ka- lınlık vb.) sahip kaya kütlesini ifade etmektedir.Jeolojik Yapı; makaslama yer değiştirme yapıları (faylar) ve kıvrımları ifade eder. Jeomorfolojik Özellik; çizgisel ve alansal arazi oluşumu veya şeklini ifade eder. Jeomorfolojik özellik Doğal (erozyon, çökel süreçleri vb.) ve Antroponejik (insan faaliyet ve aktiviteleri) olmak üzere iki alt bileşende düşünülmektedir.

Jeolojik Birlik; isimlendirilmiş veya tanımlanmış jeolojik veya jeofiziksel nesneler grubudur. Jeolojik Koleksiyon, sınıfı bilinen bu koleksiyonlardan birini oluşturan nesneler paketinin oluşmasına imkân sağlar. Ulusal Jeoloji Veri Standartları içerisinde Türkiye Jeolojik Miras Envanteri Jeolojik Koleksiyon özellik tipi altında değerlendirilir

Akiklüd; düşük geçirimliliği nedeniyle, yeraltı suyu akımına karşı bariyer gibi davranan, genellikle akifer ve akifer sistemlerini sınırlandıran hidrojeolojik birimdir.

Jeofizik, yerkürenin fiziksel yapısını, davranışını, depremleri inceleyen, yeraltı kaynaklarını (su, petrol, doğalgaz, maden yatakları, jeotermal alanlar), arkeolojik ve kültürel kalıntıları arayan, mühendislik yapıları ile kentsel yer seçimini belirleyen, fizik yasaları uyarınca matematiği ve jeolojiyi kullanarak yeraltının anlaşılmasını sağlayan, görüntüleyerek araştıran ve yeryuvarının dinamik davranışlarını belirleyen bilimdir.