Sanat Etkinliklerini Planlama ve Değerlendirme

İnsanın genel eğitimi içerisinde önemli bir yere sahip olan sanat eğitimi sadece yetenekliler için değil, herkes için gerekli bir kişilik eğitimidir. Burada sanat eğitimiyle tanımlanan sanatçı yetiştirmeye yönelik eğitim değil, bireyin sanat yoluyla yani estetik eğitimidir. Sanat eğitimi; bireyin yaratıcı güçlerini ortaya çıkarmasına yardımcı olacak ölçütleri oluşturan ve bireyin kişilik kazanmasını amaçlayan bir etkinliktir.

Çocuklar görsel olgunluğa ulaşır, oranlar arasında ilişki kurmayı öğrenirler, Farklılıkların ve benzerliklerin ayrımına varır, dikkat süreleri uzar,  Renkleri, biçimleri ve dokuları tanıyarak görsel bellekleri gelişir,  Yaptıklarıyla gerçek yaşam arasında bağlantı kurmayı öğrenirler,  El-göz-beyin koordinasyonları gelişerek alet kullanmayı öğrenirler,  Malzemeyi hangi amaçla kullanmaları gerektiğini öğrenirler, Giderek malzemeye belli anlamlar yüklemeyi, yaptıklarıyla düşünsel boyutta kendini ifade etmeyi geliştirirler,  Karşılaştırma yapmayı öğrenerek seçme-karar vermeyi denerler,  Sosyal ve duygusal alanda ilerlemeler olur, Kendi yapabilirliklerini tanımaya başlar, hayal gücünü kullanmayı öğrenirler,  Grup çalışmalarında iş birliği yapmayı, gerekirse liderliği öğrenir,  Düşündüklerini planlamayı, uygulamayı ve sonuçlandırmayı öğrenir,  Grup çalışmalarında birlikte çalıştığı kişilerle doğru ilişkiler kurmayı geliştirir. Dilini geliştirir. Kendini sözle ifade etmeyi öğrenir, Karşılaştığı problemleri yorumlayabilmeyi, çözüm yolları geliştirmeyi, çok boyutlu düşünmeyi öğrenir, Yaratıcı düşünmeyi ve davranmayı öğrenir.

 Okul öncesi eğitim, çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır,  Okul öncesi eğitim çocuğun motor, sosyal ve duygusal, dil ve bilişsel gelişimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalıdır,  Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır, Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi duygu ve davranışları geliştirilmelidir,  Eğitim, çocuğun kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı; ona öz denetim kazandırmalıdır, Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve yetişkinin güven verici yakınlığı sağlanmalıdır,  Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir,  Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir, Çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitimi programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

Bu özellikleri Artut (2002) aşağıdaki şekilde sıralamıştır:

• Alanında yetkin, sabırlı, dikkatli, aktif ve yaratıcı olmalıdır.

• Pratik düşünceli, espritüel ve anında karar verebilecek güce sahip olabilmelidir. • Mesleğinin önemimin mutlaka farkında olmalıdır.

• Kendisinin eksikliklerini, yeterliliklerinin bilincinde olup benlik kavramı gelişmiş düzeyde olmalıdır.

• Çocukların düzeylerine uygun sanatsal, özgün, yaratıcı etkinlikleri üretecek, oluşturabilecek birikim ve yetkinliğe sahip olabilmelidir.

• Çocukların resimsel gelişim özellikleri, düzeyleri ve bireysel ayrılıkları konusunda bilgili olmalıdırlar.Bu özellikleri Artut (2002) aşağıdaki şekilde sıralamıştır:

• Alanında yetkin, sabırlı, dikkatli, aktif ve yaratıcı olmalıdır.

• Pratik düşünceli, espritüel ve anında karar verebilecek güce sahip olabilmelidir. • Mesleğinin önemimin mutlaka farkında olmalıdır.

• Kendisinin eksikliklerini, yeterliliklerinin bilincinde olup benlik kavramı gelişmiş düzeyde olmalıdır.

• Çocukların düzeylerine uygun sanatsal, özgün, yaratıcı etkinlikleri üretecek, oluşturabilecek birikim ve yetkinliğe sahip olabilmelidir.

• Çocukların resimsel gelişim özellikleri, düzeyleri ve bireysel ayrılıkları konusunda bilgili olmalıdırlar. Çocuk etkinliklerinin sergilenmesinde seçici olunmamalı, asla ayrım yapılmamalı, başkalarında farklı olan yetenek ve bireysel özelliklerin ortaya çıkarılması ve buna bağlı olarak da çocukta güven duygusunu geliştirmelidir. 

Belirli plan ve program çerçevesinde hazırlanacak her öğrenme ve öğretme yaşantısı amaçlara en etkin şekilde varılmasını sağlar. Bu noktada öncelikle eğitimde program ve ögelerinin ve bunların öğrenme sürecini nasıl etkileyeceği ve eğitimden nasıl verim alınacağının belirlenmesi gerekir.

Eğitimin verimliliği, bireye kazandırılacak davranışların gerçekçi biçimde belirlenmesine, bu değişikliklerin gerçekleşmesi için uygun eğitim ortamının düzenlenmesine, öğrenci ye davranış değişikliğini gerçekleştirmede sistemli olarak rehberlik yapılmasına, tasarlanan davranış değişikliklerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin güvenilir biçimde kontrol edilmesine, başka bir deyişle eğitim programlarının geliştirilmesine bağlıdır.

Eğitim programları geliştirilirken eğitim bilimlerinin çok disiplinli bir alan olduğunu, öğrenci, öğretmen, eğitim programı, veli gibi temel değişkenleri arasında dengeli bir sistem oluşturulması gerektiğini, çeşitli disiplinlerin (tarih, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, felsefe vb.) birlikte işe koşularak en doğrunun belirlenmesi gerektiğini unutmamalıyız.

Bunların başlıcaları Taba Modeli, Tyler Modeli, Taba ve Tyler Modelleridir.  Her bir model ilgili eğitim programının bir veya birden fazla ögesini merkeze alarak süreci şekillendirir. Bu noktada program tasarım yaklaşımlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Eğitim programı tasarımı, bir programı oluşturan temel ögelerden (hedef, içerik, öğren me­öğretme süreci ve değerlendirme) oluşmakta ve bu ögeler arasındaki ilişkiler açısın dan farklılıkları ortaya koymakla farklı tasarımlar ortaya çıkmaktadır .

Konu merkezli, öğrenen merkezli ve sorun merkezli ve her bir yaklaşımda kendi içinde çeşitli tasarımlar bulunmaktadır. Eğitim programları, bireylere kazandırılması öngörülen temel özelliklerin ana çerçevesini oluşturması nedeniyle önemlidir.

Eğitimde saptanan politikayı uygulamaya dönüştüren bir rehber ya da kılavuz olan eğitim programı değişik biçimlerde tanımlanmaktadır. Bunlar;

• Bireylerin yeteneklerini ortaya çıkartabilmek için gerekli olan planlı ve plansız yaşantılar düzeneği ya da bireylerin gelişimi ve mükemmelleşmesi için gerekli olan planlı birtakım öğretim yaşantılarıdır (Bobbitt, 1924).

• Öğrencilerin okul rehberliğinde okul içinde deneyimledikleri sosyal işlevi olan yaşantıların tümüdür (Caswell & Campbell, 1935).

• Eğitsel hedeflere ulaşmak için okul tarafından planlanan ve yönetilen öğrenci öğrenmelerinin bütünüdür (Taba, 1945).

• Geçmişteki ya da şu andaki uygulamalar ile bilimsel ve kuramsal çalışmalardan elde edilen amaçlar doğrultusunda biçimlenmiş öğrenci yaşantılarının bütünüdür (Tyler, 1949).

• Bir eğitim kurumunun ya da sosyal çevrenin bireylerin yaşantılarını düzenlemek ve zenginleştirmek için yürüttüğü tüm etkinliklerdir (Varış, 1996).

• Öğrenenlere okul içinde ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir (Demirel, 2010).

• Öğrencilerde beklenen öğrenmeyi sağlayabilmek için planlanmış etkinliklerin tümüdür (Doğan, 1975).

• Yetişek, geçerli öğrenme yaşantıları düzeneğidir (Ertürk, 1994).

• Bireyde istenen yönde davranış değişikliği sağlamak amacıyla yapılan tüm etkinlikleri gösteren plandır (Erden, 1998).

• Okulun rehberliği altında öğrencinin deneyimlediği etkileşimli yaşantılar dizisidir (Marsh & Willis, 2007)

Bir eğitim programının 4 temel öğesi vardır. Bunlar;

• Hedef – Niçin öğreteceğiz?

• İçerik – Ne öğreteceğiz?

• Eğitim durumları – Nasıl öğreteceğiz

• Değerlendirme – Ne kadar öğrettik?

Türkiye’de Görsel Sanatlar Eğitiminde yaratıcılık ve özgür anlatımın halen yöntem olarak izlendiğini görebiliriz (Özsoy, 2003).

Sanat eğitiminde kullanılan en temel öğretme yaklaşımları;

Çocuk Merkezli yaklaşım  

Disiplin Merkezci yaklaşım

Deneysel yaklaşımlardır.

Çocuk Merkezli Yaklaşım; çocuğun kendi kendini düzenleyen özgür bir ortamda dinamik bir sistem içinde sanat öğrenmesidir. Bu yaklaşımın temelinde öğrenciye öncelikle yaygın bir programı özgür bir ortamda çok sayıda araç ve gereç kullandırarak cesaretlendirme yatar.

Disiplin Merkezci Yaklaşımın temel varsayımı; görsel sanat alanı ile ilgili her türlü bilgi, beceri ve değerin öğretim yolu ile öğrenciye kazandırılacağıdır. Bu görüşün öngördüğü öğretim yolları ile sanat eğitiminde derinleşmeye gidilebilir.

Deneysel Yaklaşımın öngörüsü ise; çocukların kendi başlarına çeşitli araç ve gereçlerle deney yaparak, sanatsal süreci yaşamalarının, estetik ve sanatsal gelişimini sağlamaktır. Bu yaklaşım “Bırakınız yapsınlar.” anlayışına dönüştürülmedikçe derslerde okullarda diğer yaklaşımlarla birlikte uygulanabilir (Kırışoğlu 1991, 250­253).

Sanat Etkinliklerinin Öğretiminde Kullanılan Yöntemlerin başaılı olması için; deneyimler, birikimler, donanımlı ortam ve özgür ortam diye belirlenen ön koşulların sağlanması gerekmektedir. Deneyimler, Birikimler; sanat eğitimcisinin alanında çok iyi yetişmiş olması başarıyı önemli ölçüde etkilemektedir. Donanımlı Ortam; binanın elverişliliği, araç, gereç, teknik ve teknolojik olanakların sağlanması sanatsal yaratmayı olumlu ölçüde etkileyen faktörlerdir. Özgür Ortam; ancak her çeşit olasılığı araştırmaya imkân tanıyan, her çeşit düşünme biçimine olanak veren, eleştiriye açık özgür bir ortamda, özgür yaratma gerçekleşebilir.

Görsel Sanat etkinliklerinde uygulanabilen yöntemler; Anlatım Yöntemi, Soru-Yanıt Yöntemi, Etkileşimli Soru Yanıt Yöntemi, Sorun Çözme Yöntemi, Gösterme Yöntemi, Oyunlaştırma Yöntemi, Gözlem ve İnceleme Yöntemi, İş birliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi' dir. 

Özellikle genel eğitim sürecinin bir parçası olan görsel sanatlar dersinde ölçme ve değerlendirme farklı boyutları ile ele alınması gereken bir konudur. Öğrencilerin görsel sanatlar dersindeki eğitim­ öğretim etkinlikleri; yaratıcılık, tutumlar, ilgiler ve öğrenme şekilleri gibi duyuşsal ve devinişsel özellikler de içerir. İyi bir ölçme­değerlendirme süreci tüm bunları içeren, öğrencinin gelişimini farklı boyutlarda ele alan bir süreçtir (MEB, 2006, 17).

Ölçme, bir tür betimleme işidir. Bir nesnenin, bir durumun belli bir özelliğe sahip olup olmadığının sahipse, sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının önceden tespit edilmiş kurallar dâhilinde sayılarla veya sembollerle ifade edilmesidir. Yani ölçme işlemi; bir gözlem yapma, farkı ortaya çıkarma, betimleme işidir. Ölçülen, nesnenin kendisi olmayıp, onun bazı nitelik ya da özellikleridir.

1. Ölçülmek istenen niteliklerin belirlenmesi

2. Gözlem sonuçlarının hangi sayı ve sembollerle ifade edileceğine karar verilmesi ve niteliğin gözlenmesi

3. Gözlenen niteliğin sayı ve sembollerle ifade edilmesi

Doğrudan ölçme;  ölçmeye konu olan özelliklerin doğrudan gözlenmesi şeklindedir. Ölçülen özelliğin kendisiyle aynı türden bir araçla ölçme işlemi gerçekleştirilir.

Dolaylı ölçme;  ölçülmek istenen özelliğin ya da değişkenin doğasına bağlı olarak bazı durumlarda gözlem yapılmaz. Bu durumda ölçme işlemi, ölçülmek istenen değişkeni veya özelliği bir başka değişken veya özellik yardımı ile gözlemleyerek yapılmaya çalışılır.

Türetilmiş Ölçme;  Gerek sosyal gerekse fen bilimlerinde bazı değişkenler, iki veya daha fazla değişkenler arasındaki ilişkiye dayanan bağıntılar yardımıyla tanımlanır. Bir özelliğin birden fazla özellik yardımıyla ölçülmesidir.

Belli bir başlangıç noktasından itibaren belirli bir şekilde bölümlenmiş ölçme araçlarına ölçek denir. Ölçek; ölçme işlemini gerçekleştirme için kullanılan araçtır. Nesnelere verilen sayıların anlamlarını ya da nesnelere sayı vermede ve nesnelere verilen sayıların kullanılmasında uyulması gereken kurallar ve kısaltmaları belirtmek için kullanılır. Ölçme sonuçlarının, göstermiş olduğu farklı özellikler onların farklı biçimlerde tanımlanıp sınıflandırılmasına ve farklı ölçeklerin kullanılmasına yol açmaktadır.

1. Sınıflama ölçeği:  birey, olay ya da nesnelerin bir özelliğe sahip oluşları bakımından gruplara ya da sınıflara ayrılması ile elde edilen ölçeklerdir.

2. Sıralama ölçeği:  birey, olay ya da nesnelerin bir özelliğe sahip oluş miktarları bakımından sıraya koyduğumuz zaman elde edilen ölçeğe denir. Yani nesneleri belli bir özelliğe sahip oluş, derecesine göre sıralayan ölçek türüdür. 

3. Eşit aralıklı ölçek: adından da anlaşılabileceği gibi bu ölçekte birimler arası fark birbirine eşittir. Eğitimde en çok kullanılan ölçek türüdür. Sıfır noktası bağıl olan yokluk ifade etmeyen durumların ölçme işlemi için kullanılır.

4. Eşit oranlı ölçek: ise gerçek başlangıç, (sıfır) noktasından itibaren, eşit birimlere bölmelendiği ölçeklere eşit oranlı ölçek denir. En kaliteli ve nitelikli ölçek türüdür. Bu ölçekle elde edilen verilerle bütün matematiksel ve istatistiksel işlemler yapılabilir.

Değerlendirmenin güvenilir ölçme sonuçlarına dayanması, geçerli bir ölçütle yapılması, değer yargısına ulaşma işlemlerinde yanlışlık bulunmaması doğru bir değer yargısına varıp bu sayede doğru karar vermede gereklidir. Ölçme yapılacak grup ve özellik değişkenleri dikkate alınarak ölçütün belirlenmesi doğru değerlendirme yapmada önemli olacaktır. Ölçüt, ölçme sonuçlarının karşılaştırıldığı değerlerdir. Sınır, koşul ya da kural belirtir. Ölçme ve gözlem verilerinin değerlendirilmesinde, karşılaştırmaya ve yorumlamaya esas olarak alınan dayanaktır. Nasıl ki gözlem ve araçsız ölçme yapılamazsa ölçütsüz de değerlendirme yapılamaz.

1. Mutlak Ölçüt; değerlendirilecek grup dikkate alınmadan önceden kesin olarak belirtilen ölçüte mutlak ölçüt denir. Ölçme işleminden önce standart ve değişmez bir ölçüt varsa bu ölçüte mutlak ölçüt denir. İlk ve orta öğretimde kullanılan ölçütler buna örnektir. 30 puan ve üzerinde puan alan öğrencilerin başarılı sayılması gibi. 

2. Bağıl ölçüt ise grubun ortalama başarısı gibi grup performansından çıkarılan ve norm şeklinde ifade edilen ölçüttür. Ölçme işleminden sonra belirlenir. Öğrenciler başarı puanlarına göre sıralandıktan sonra ilk 3’ü yarışmaya götürme, ortalamanın altında kalanların sınıfta kalacağı gibi. 

Değerlendirme, ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırıp, ölçülecek nitelik hakkında karar verme sürecidir. Değerlendirme bir karar verme işidir. Karar da bilgi toplama ve toplanan bilgilerin bazı standartlarla (ölçütlerle) karşılaştırılması sonucu elde edilir. Değerlendirme ölçmeyi de içine alan daha genel bir süreçtir.

1. Amaca Göre Değerlendirme 

2. Ölçüte Göre Değerlendirme 

3.Alternatif Ölçme ve Değerlendirme 

olmak üzere 3 bölümde incelenir. 

1. Tanılayıcı Değerlendirme; (Tanıma yerleştirmeye yönelik değerlendirme); Programa girişte yapılır. Temel amacı öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel özelliklerini belirleyip öğrenme­öğretme süreçlerini buna göre belirlemektir. Kişilerin bir derse, kursa başlamadan önce sahip oldukları bilgi seviyelerini (hazırbulunuşluk) belirlemek amacıyla yapılan değerlendirmedir. 

2. Biçimlendirici değerlendirme; öğrenme ve öğretme sürecinde gerçekleştirilir. Temel amacı, öğretim sürüp giderken her bir ünitedeki öğrenme eksikliklerini ve güçlüklerini belirlemek, eksikliklerin ve yetersizliklerin giderilmesi için çalışmalarda bulunmak ve öğrenciye eksiklikleri ile alakalı anında dönüt vermektir.

3. Düzey Belirleyici Değerlendirme; öğrenme öğretme sürecinin sonunda gerçekleştirilir. Eğitim süreci içerisinde ve özellikle sonunda verilen eğitimin hedefe ulaşma derecesini ölçmeyi amaçlar. Bu süreç sonunda öğrencilere diploma, sertifika, belge vb. verilebilir.

1. Mutlak değerlendirme, daha önceden belirlenmiş mutlak ölçütlerle yapılan değerlendirmelerdir. Bu değerlendirmede kullanılan ölçüt mutlak ölçüttür. Değerlendirme yapılmadan önceden kesin olarak belirlenmiştir. Birey sadece kendi performansıyla değerlendirilir.

2. Bağıl değerlendirme ise öğrencinin başarısını, öğrencinin içinde bulunduğu sınıftaki diğer öğrencilerin başarı düzeyleri ile bağlantılı şekilde ortaya koyan, dolayısı ile belirli bir dersi alan öğrencileri 100 üzerinden aldıkları sayısal notlara göre değil, bu notları, öğrencinin o dersi alan grup içinde gösterdiği performansa göre bağıl nota dönüştürerek yapılan değerlendirmedir.

Sanat eğitimi içerisindeki en tartışmalı konulardan birisi değerlendirmedir. Öğretmenin kendi bakış açısına göre bir değerlendirme yaptığı düşünüldüğünde ve bir beğeni ölçütü geliştirilmediğinde, yapılan değerlendirme çok kolaymış gibi görülebilmektedir (Kırışoğlu, 1991: 209). Daha çok resmin plastik unsurlarının ön plana çıkarıldığı (renk, ton, çizgi, armoni, ahenk) sanatsallığın değil de becerinin (gördüğünü düzgün ve çok gerçekçi düz ve titiz bir şekilde çizmesi) ön plana alındığı durumda da değerlendirme sanat eğitiminde kolay olarak düşünülür. Ancak ideal şartlar içerisinde, gerekli özen ve hassasiyet gösterildiğinde özellikle görsel sanatlarda değerlendirmenin çok da kolay olmadığı görülmektedir.

• Değer Soruları; öğrencinin sanat formlarına karşı tutumunu ve yeni formları kabul etmeye hazır olup olmadığını saptar. (Tutum ölçekleri)

• Algı Soruları; öğrencinin sanat elemanları ve ilkelerini görsel olarak ayrımsama yeteneğini saptar. (Yetenek testleri)

• Bilgi Soruları; öğrencinin sanat kavramlarını ya da sanat tarihi gerçekleri anlayışını saptar. (Çoktan seçmeli, açık uçlu, doğru­yanlış vs)

• Yargı Soruları; görünüşte basit görünen sorular arkasındaki “Niçin?” sorusuna verilecek cevabı saptar. (Yazılı ve sözlü sınavlar)

• Ürün Soruları ise; “Yukarıdan ve yandan olmak üzere ayakkabınızın resmini çizin” (Performans testleri)

•Öğrencilerin yapılan uygulamalar çerçevesinde ortaya koymuş oldukları ürünlerde bulunan yaratıcı ögelerdir.

• Öğrencinin ürün ortaya koyma sürecinde araç ve gereci kullanmadaki yeterliliği yani teknik beceridir.

• Bir diğer husus gördüğünü yansıtma becerisidir.

•Değerlendirme kriterlerinden bir diğeri ise çalışmanın zamanında tamamlanmasıdır. Öğrencilerin yapılan çalışmaları bitirmeye yönlendirilmeleri sağlanırken bunun da zaman dâhilinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

• Bir diğer değerlendirme kriteri verilen bilgileri uygulamadır.

• Sonuncusu ise öğretmenin kullanması gereken kanaattır.

Uygulanmakta olan görsel sanatlar öğretim programı öğrenci başarısını projeler, öğrencinin performansını belirlemeye yönelik çalışmalar ile süreç dosyalarından elde edilen verilerle ölçmektedir. Bu verileri elde etmek için ise; dereceli puanlama anahtarları, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri ve gözlem formlarının yanı sıra öğrencinin notla değerlendirilmesi aşamasında kullanımından kaçınılması tavsiye edilen öz değerlendirme formları ile grup değerlendirme formları kullanılmaktadır.

Öğretmenlere, öğrencilerin performansını belirlemeye yönelik çalışmalarını değerlendirirken gözlem formları, kontrol listeleri ve dereceli puanlama anahtarlarından uygun olanını seçerek kullanmaları gerektiği belirtilmektedir. 

Bireysel seçki-­ürün ya da öğrenci gelişim dosyası olarak da adlandırılan portfolyolar öğrencilerin yapmış oldukları çalışmaların kronolojik olarak toplandığı kişisel dosyalardır. Birgin (2003) portfolyoyu öğrencinin belli bir süreç içinde bir veya birkaç alandaki becerilerini, yapmış olduğu çalışmaları veya gösterdiği davranışları düzenli ve birikimli olarak toplaması ile elde edilen delillerin önceden belirlenen ölçütlere göre değerlendirilmesi olarak açıklamaktadır.

1. Kapak: Başlık, isim, öğretim yılı, içindekiler sayfasının bulunduğu kapak sayfası

2. Ön Söz: Öğrenci, çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimi hakkındaki düşüncelerini anlattığı

3. Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar

4.Öğretmen kontrol listeleri, derecelendirme ölçekleri ve notlarıÖğretmen kontrol listeleri, derecelendirme ölçekleri ve notları

Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincinin gelişmesi, Öğrencilere kendini değerlendirme becerisi kazandırması, Ürün değerlendirme araçlarının yanında süreç değerlendirme araçlarının da kullanılmasına olanak tanıması, Öğrencinin gelişimini izleyebilme olanağı sağlaması, Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine yol göstermesi ,Öğrencilerin yeteneklerini sergilemelerine ve ilgi alanlarını geliştirmelerine fırsat vermesi, Öğrencilere arkadaşlarının gelişimlerini izleme ve değerlendirme şansı vermesi, Grup çalışmalarına katılımı ve öğrencilerin birbirlerine yardımcı olmalarını kolaylaştırması, Öğrencilerin çalışmalarını kendilerinin ve arkadaşlarının değerlendirmelerine olanak vererek öğrencinin değerlendirme sürecine aktif katılımını sağlaması, Öğretmene öğrenciyi tüm yönleriyle (bilgi, beceri, ilgi, kişilik vb.) tanıma olanağı vermesi, Aile ve öğrenci arasında iletişimi güçlendirmesi, Öğrencinin bir bütün olarak görülmesi ve değerlendirilmesi amacına hizmet etmesidir. 

Yeteneklerini sergileme ve bir şeyler üretme anlayışı ile öğrencinin ne yapabildiğine odaklanan portfolyo tekniği görsel sanatlar eğitiminde sadece öğrencinin performansına ilişkin kanıtların yer almadığı aynı zamanda her bir öğrencinin kendini ifade etme, kendini yansıtma ve kendi kendini analiz etme özelliklerini geliştirmeye yönelik verilerin de yer aldığı bir öğrenci gelişim ve ürün dosyasıdır.

1. Amaç: Portfolyonun hangi amaçla kullanılacağının, hangi amaca hizmet edeceğinin belirlenmesidir (Baki ve Birgin, 2002). Amaçlar ilgili dersin sonunda bireyde gerçekleşmesi beklenen zihinsel, fiziksel, psikolojik ve davranışsal değişimin ne olduğunu belirlemek gayesi ile yapılmalıdır.

2. Çalışmaların Seçimi: Portfolyo ile belirlenmek istenen amaca yönelik hangi tür çalışmaların nasıl, kimler tarafından, hangi sıklıkta toplanacağı ve seçileceğine (Baki ve Birgin, 2002) ve hangi çalışmadan ne kadarının dâhil edileceğinin belirlendiği süreçtir. 

3. Ölçütlerin Belirlenmesi: Portfolyonun amacı açık olarak belirlendikten sonra portfolyodaki her bir çalışmanın hangi ölçütleri taşıması gerektiği saptanır. Saptanan ölçütlere göre öğrencinin yapmış olduğu çalışmalar bu ölçütlere bakılarak amaca ne derecede ulaşılıp ulaşılmadığına karar verilir .

Portfolyolar daha çok öğretmenler, farklı değerlendiriciler, öğrencinin arkadaşları ve kendisi tarafından puanlanır. Yapılan bu puanlamalar genel bir izlenimle yapılırsa verilen puanlar hem geçerli hem de güvenilir olmaz (Zimmerman, 1997, 151). Bu nedenle öğrenme amaçları çerçevesinde toplanmış kanıtlara dayalı olarak, puanlama güvenirliği olan araçlarla puanlanması uygundur. 

Portfolyo değerlendirmede iki tür değerlendirme vardır. Bunlardan birincisi bir bütün olarak portfolyonun değerlendirilmesi ikincisi de portfolyo içine konacak ürünlerin değerlendirilmesidir. Portfolyonun bütününün değerlendirilmesinde de kontrol listesi ve dereceli puanlama anahtarı sıklıkla kullanılmaktadır. Bu bağlamda bir portfolyonun bütün olarak değerlendirilmesinde uygulayıcılara örnek olması açısından 4 (Örnek olacak nitelikte), 3 (Yeterli), 2 (Kabul edilebilir) ve 1 (Geliştirilmeli) biçiminde performans düzeyine göre portfolyo içerisinde yer alan malzemelerin içerik, dosyada bulunanların özelliği, düzenleme, kişisel yansıma ve bir bütün olarak etkililiği boyutları incelenebilir.

Gözlenen performansın ya da ürünün belirlenen performans ölçütlerine ne derece uyumlu olduğu kontrol listeleri kullanılarak belirlenebilir. Kontrol listelerinde var veya yok, evet veya hayır şeklinde puanlanabilen bir dizi davranış, özellik veya nitelik bulunur. Kontrol listeleri her ne kadar öğrencilerin güçlü ve zayıf öğrenme davranışlarını belirlemeye yarasa da öğretmen performansı belli bir puan ile değerlendirmek zorunda kalır ve performans sürecini kaydedemez. Kontrol listelerinde ilgili özelliğin azlığıçokluğu, yeterli­yetersizliği gibi açıklamalar yer almaz.

Değerlendirilmek istenen davranış, özellik veya becerinin düzeylerini belirlemek için kullanılan gözleme dayalı araçlara denir. Değerlendirilmek istenen özelliğin farklı düzeyleri bir başka deyişle dereceleri olduğundan bu ölçme aracının adı derecelendirme ölçeği olarak belirlenmiştir. Tıpkı kontrol listelerindeki gibi derecelendirme ölçeklerinde de gözlem sonuçları sayısal verilere dönüştürülebilir. Diğer taraftan kontrol listelerinden ayrılan en temel özelliği, değerlendirilen beceri ya da davranışın sahip olunup olmamasının değil, hangi düzeyde/derecede var olduğunun tespit edilmesidir.

Belli bir konuda bireyin kendini değerlendirmesine öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme, bireylerin yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine, öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları nasıl düşündüklerini ve nasıl yaptıklarını değerlendirmelerine, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına, öğrencilerin güdülenme düzeylerinin yükselmesine, öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almalarını sağlar.

Özdeğerlendirme formu ile öğrencilerden sanat eleştirisi basamakları olan betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargılama aşamalarını içeren sorular ile kendi çalışmalarını değerlendirmeleri istenir. Bu çalışma ile öğrencilerin sanatsal bir çalışmayı görebilme (betimleme), düzenleyebilme (çözümleme), anlama (yorumlama) ve değer biçebilme (yargılama) yetenekleri derecelenerek değer yargısına ulaşılır. Betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargılama gibi sanat eleştirisi yöntemlerini kullanarak öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmeleri, kendi yapıtlarını yargılamaları için öğrencilerin neyin başarılı olduğunu ve bunun nasıl geliştirilebileceğini yazmaları gerekir. Daha sonra öğretmen öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmelerini derecelendirir (Kırışoğlu ve Stokrocki, 1997).

Sınıf içinde öğrenciler tarafından yapılan çalışmayla ilgili olarak öğrencilerin birbirini değerlendirmesi anlamına gelmektedir. Öğrencilerin değerlendirme sürecine sokulması onların kendi yaptıkları işler için yargılarını geliştirme amacı gütmektedir. Değerlendirme ölçütleri öğrencilerle tartışılarak kararlaştırılabilir. Değerlendirmelerin nasıl yapılacağına ilişkin öğrencilere geri bildirim verilebilir. Akran değerlendirme, öğrenmeyle yakından ilişkilidir

Grup değerlendirmeleri ya da grup tartışmaları eleştirel düşünme becerilerini geliştiren tekniklerden biridir. Grup tartışmaları yoluyla öğrencinin görsel ayrımsama, tema ve fikirleri sorgulama, estetik deneyim ve değerlerine yönelik performansı izlenebilir. Fakat grup tartışmalarının sağlıklı yürütülebilmesi önceden tartışma sürecinin planlaması ile mümkündür. Çünkü öğrencinin sanatsal çalışmasının tartışmaya açılması rahatsız edici olabilir. Öğrencilerin grupla yaptıkları çalışmalarda amaçlarını, kaygılarını, beklentilerini, karşılaştıkları güçlükleri, beğendikleri yönleri ifade etmeleri yönünde ölçütler kullanılmalıdır.

Bir kimsenin diğer bir kimse hakkında duyu organları ile bilgi edinme yolu veya bireylerin değişik ortamlarda, çeşitli davranışları hakkında onları gözleme yolu ile bilgi toplama tekniği olarak tanımlanır.

1. Gelişigüzel gözlem: Bu gözlemde bilgiler neyin, nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğine ilişkin bir planın yapılmadığı gözlem türüdür. 

2. Sistemli gözlem: Neyin nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğinin önceden planlandığı, amacın saptandığı ve belli kurallara uyarak yapıldığı gözlemdir. Gelişigüzel gözleme göre daha geçerli ve güvenlidir. 

3.Katılımlı gözlem: Gözlemci, gözlenen birey veya grup ile aynı ortamda bulunur ve onlarla birlikte aynı etkinliklere katılır.

4. Katılımsız gözlem: Gözlemci, gözlenen grup veya olayın dışında kalarak grubu veya kişiyi dışarıdan objektif olarak gözler.

Çocuk gelişiminde okul öncesi eğitimin önemi yadsınamaz. Bu dönem çocukların eğitim, öğretmen, okul, disiplin, mola, birlikte oyun oynama, öğrenme, sergileme vb. kavramlarla ilk tanıştıkları dönemdir. Tüm bu kavramların kazanılmasında önemli bir yeri olan görsel sanatlar eğitimi okul öncesi eğitimde bireyin gelişimine katkı sağlayan önemli unsurlardan biridir (Ayaydın, 2010). Okul öncesi dönemde birey, belki de ilk kez sanat eğitimi ve sanat etkinlikleri yoluyla özgün düşünme ve üretme fırsatı bulmaktadır.

Okul öncesi eğitimin çocuklara üst düzey davranışları ve tutumları kazandırması nedeniyle öğretim sürecinin planlı ve programlı olması gereklidir. Eğitim etkinliklerinin, programda yer alan kazanımlara dayalı olarak hazırlanması, süreçte ve sonuçta çocuklarda oluşması beklenen öğrenme çıktılarına ne derece ulaşıldığının izlenmesi önemlidir. Bu nedenle okul öncesi eğitimde değerlendirme, eğitim sürecinin temel ögelerinden biridir. Bu programda değerlendirme, çocuğun gelişiminin tüm gelişim alanlarında hem ayrıntılarıyla hem de bütünsel olarak gözlenmesi, gözlem sonuçlarının raporlaştırılması, hazırlanan ve uygulanan planların tüm boyutları ile değerlendirilmesi ve öğretmenin kendini değerlendirmesi gibi farklı yönlerden ele alınmıştır (MEB, 2013).

2006 programındaki, öğretmenlerin çocukların kazanımlara ulaşma durumunu işaretledikleri “Kazanım Değerlendirme Formu” ise objektif bir şekilde doldurulmadığı ve kullanılmadığı için kaldırılmıştır. Programda sadece düzenli olarak kullanılması gerekli olan formlara yer verilmiştir. Önceki programda yer alan diğer değerlendirme formlarının kullanılması şart değildir. Öğretmen gereksinim duyduğu formları kendi de geliştirebilir ve kullanabilir (MEB, 2013). 

Görsel sanatlar etkinliklerinin değerlendirilmesi, bir eğitim programının tüm ögelerinin birlikte işe koşulması ile gerçekleştirilmelidir. Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyleri, sınıfın fiziksel ve teknik kapasitesi, okul ­aile ve çevre iş birliği vb. tüm değişkenler uygulayıcıların daha esnek bir uygulama gerçekleştirmesini gerektirir. Bu aşamalar; 

Hazırlık aşaması 

Planlama aşaması

Uygulama aşaması

Değerlendirme aşamasıdır.