Çocuklarda Sanatsal Gelişim Teorileri ve Evreleri
Piaget’e göre bilişsel gelişimin dört basamağı nelerdir?
Duyusal Motor (0-2), İşlem Öncesi (2-7), Somut İşlemler (7-11) ve Soyut İşlemler Dönemi (11-12 yaş ve üstü)
Piaget'e göre çocuklar, gelişim aşamalarında nasıl bir sıra izlemelidir?
Piaget, tüm çocukların gelişim aşamalarını sırasıyla geçirmesi gerektiğine inanmaktadır. Çocuk bir gelişim dönemini atlayarak bir diğerine geçemez. Ancak çocukların gelişim
dönemlerine girme ve tamamlama yaşları birbirinden farklılık gösterebilir.
Piaget'nin gelişim kuramı dikkate alındığında çocuğun, el-göz koordinasyonunun gelişmemiş olması ve parmağını ya da biberonunu emmesi hangi evrededir?
Duyusal motor
Duyusal motor dönemi hangi tür gelişimin ilk dönemidir?
Duyusal motor dönemi doğuştan başlayan bilişsel gelişimin ilk dönemidir.
Çocuklar için “düşünmenin başlangıcı” kavramı ne için kullanılır?
Çocuklar, duyusal motor döneminin sonlarına doğru başlangıçtaki deneme-yanılma yoluyla problem çözme davranışından, daha planlı bir yaklaşımla zihinsel olarak problem çözmeye doğru ilerlerler. Çocuklar öncelikle, nesne ve olayları zihinsel olarak sembolleştirir, resmederler. İşte bu duruma “düşünmenin başlangıcı” adı verilir.
Sanat etkinliklerinde temel düşünme süreci bilişsel gelişimde ne olarak adlandırılır?
Biliş-öncesi düşünme
Sanatsal düşüncenin görselleştirilmesi ne demektir?
Sanatsal düşüncenin görselleştirilmesi, bir yaratım becerisi, süreci ve ürünüdür. Bilgileri tanımlama ve aralarında bağlantı kurma amacıyla akıldaki resimlerin, şekillerin/şemaların iki ya da üç boyutlu sanatsal etkinliklere yansıması ve yorumudur.
Çocukların "suyun buz olma sürecindeki değişimi" veya "matematikte toplama-çıkarma işlemleriyle sayıların değişimi" örneklerini anlayarak, yaparak, yaşayarak öğrenmeleri onlara hangi düşünme yetisini kazandırır?
Esnek düşünme
Çocukta zihinsel gelişim ile birlikte akıl yürütmenin ve buna bağlı olarak çocukta benmerkezci, monolog özelliklerin etkin olarak başladığı döneme ne ad verilir?
İşlem öncesi dönem
4-7 yaş aralığında sezgisel düşünmenin yoğun yaşandığı dönemdeki çocukların özellikleri nasıldır?
Genellikle işlem öncesi bir döneme denk gelen 4-7 yaş aralığı, sezgisel düşüncenin yoğun yaşandığı bir dönem olarak kabul edilir. Bu aralıktaki çocuklar sanat etkinliklerinde arayış (keşfedici) içindedirler. Hemen hemen tüm soru çeşitlerinin yanıtlarını bilmek ve öğrenmek isterler. Ancak birçok şeyi nasıl bildiklerinin de farkına varamazlar. Sanatsal araç-gereçlere ilgi duyarlar, nasıl kullanılacaklarını öğrenmek ve denemek isterler. Ön yargısız, doğal bir biçimde düşünce ve sezgilerini kullanarak içten, naif resimler çizerler. Çocuklar 7 yaşına kadar kendi dünyalarına ilişkin bir model yaratmak zorunda oldukları çizim taslaklarını kullanmaktan memnun gözükürler. Bu yaştan sonra, çocuklar daha zor beğenir olur ve çizim ve model arasında aşağı yukarı göz hareketleriyle modeli daha sık incelemeye başlarlar.
"Çocuk kâğıdın boyutunu algılayamadığından bazı figürleri, nesneleri kâğıda sığdıramaz. Çünkü küçük çocukların algıları ayrıntılardan ve netlikten uzak, algı ve dikkat süreleri kısadır. Bu nedenle küçük çocuklara resim yaptırırken büyük kâğıtlar, kalın uçlu boya kalemleri kullandırılmalıdır."
Yukarıdaki örnekle anlatılmak istenen kavram nedir?
Görsel algı
"Piaget, bu konuya ilişkin yapmış olduğu bir deneyde 6 yaş grubundaki çocuklardan oyuncak bir bebeğin resmini çizmelerini istemiştir. Bir masada oturan çocuklar çizimlerinde genellikle oyuncak bebeğin bakış açısından görünenleri değil de kendi bakış açılarına göre kendi gördüklerinin resmini çizmişlerdir. Bu deney sonucunda Piaget, ilkokul yıllarına kadar çocuklar, oyuncak bebeğin bakış açısının kendilerininkinden farklı olduğunu anlayamadıklarını ve bunu resimlerinde gösteremediklerini fark etmiştir."
Yukarıda verilen örnekte anlatılmak istenen kavram nedir?
Benmerkezcilik/Egosantrik
Çocukların çizimlerinde ilk simgeler ne zaman ortaya çıkmaya başlar?
3 yaşın sonuna doğru
4-5 yaş aralığında çocuklar, çevrelerindeki varlıkların/nesnelerin şemalarını çizmeye başlarlar. Buna göre; çocukların çizdiği ilk şema genellikle nedir?
4-5 yaş aralığında çevredeki varlıkların/nesnelerin şemalarını çizebilirler. İlk şemalar genellkle insan figüründen (çöp adam) oluşur.
Hume'a göre; anaokulunda çocukların bazı sanatsal öge, obje ve diğer varlıklara ilişkin bazı kavramları anlama becerilerine yönelik elde edilen tespitler nelerdir?
• Geometrik ve serbest şekilleri tanımak ve çizmek,
• Hatlar arasındaki farklılıkları bulmak ve çizmek: kalın, ince, zikzak, kıvrılmış, düz
kesilmiş.
• Açık ve koyu renkleri tanımak ve kullanmak,
• Ana ve ara renklerin tanımını bilmeden mavi, sar, kırmızı, yeşil, eflatun ve turuncuyu tanımak,
• Taslakların tekrarından model yaratmak,
• Benzer ve farklı şeyleri algılamak,
• Sanat araçlarını güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanmayı öğrenmek,
• Çeşitli araçların kullanımı ve sunumundan sonra sanat araçlarındaki farklılıkları
tanımak,
• Kendi sanatları ve başka sanatçılar hakkında konuşmak,
• Kişisel olarak önemli düşünceleri söylemek,
• Evlerin, yapıların farkında olmak,
• Kıyafet tasarımı hakkında konuşabilmek
Çocuk gelişiminde artistik üretimin ilk evresi, çocuğun çevresini algılamasının ilk temsili nedir?
Çocuk gelişiminde artistik üretimin ilk evresi, çizgilerle başlar. Bunlar çocuğun çevresini algılamasının ilk temsilleridir.
Çocuğun ilk çizimlerinin (2-4 yaş) karalama dönemi, ilk sembollerinin ise (4-7 yaş) şema öncesi dönem olarak tanımlandığı Viktor Lowenfeld'in görüşü kimler tarafından desteklenmiştir?
Viktor Lowenfeld, çocuğun ilk çizimlerini (2-4 yaş) karalama dönemi olarak, ilk sembolleri ise (4-7 yaş) şema öncesi dönem olarak tanımlamaktadır. Bu görüş, Steveni, (1968), Schirrmacher, (2002), Isbell., Raines, (2003), Koster, (2005), Edwards, (2002) tarafından da desteklenmektedir.
Lowenfeld'e göre çocuğun sanatsal gelişim evreleri nelerdir?
• Karalama evresi, (2-4 yaş),
• Şema öncesi evre, (4-7yaş),
• Şematik evre, (7-9 yaş),(Çocuğun gelişim evreleri, erken çocukluk dönemine uygunluğu açısından sadece “karalama” ve “şema öncesi” evre ile sınırlı tutulmuştur.)
• Gerçekçilik evresi (9-11 yaş)
• Sahte/görünürde doğalcılık evresi (11-13 yaş)
Linderman’a göre; çocukların tüm çizgisel aktivitelerinin kendi içinde oluşturduğu gelişim basamakları nelerdir?
• İsimsiz karalamalar: Çizgiler gelişigüzeldir. Geniş kol hareketleri ile çizim yaparlar. Kalemi avuç içinde tutarak kullanırlar.
• Kontrollü karalamalar: Kontrollü çizgiler çocuklarda motor koordinasyonunun gelişmesiyle gerçekleşir. Yani çocuklar, kol hareketi ile çizgiler (en, boy, diyagonal,
dairesel) arasındaki ilişkiyi fark ederler. Kalemi parmaklarıyla kullanmaya çalışarak çizimlerde daha fazla kontrol sağlamaya gayret ederler.
• İsimlendirilen karalamalar: Çocuklar, yaptıkları karalamaları bir nesne ya da obje olarak adlandırmaya başlarlar (Aslında bu çizgiler hiçbir nesne veya objeye benzemez, onlar hala bir karalamadır). Çocukların bu şekildeki davranışları önemli bir gelişmedir. Bu, onların şekiller ile ilgili düşünmeye başladıklarına işaret eder. Çevrelerindeki yaşam ile ilişki kurarlar, şekillerin yapılarını algılarlar. Önceleri farkında olmadan yaptıkları sanatsal eylemlerin, fikirlerini sembolik olarak anlatmada önemli bir araç olduğuna ilişkin farkındalıkları gelişir. Bu bakımdan çocuk canlı bir varlığı değil, zihninde kaydettiği bir imgeyi çizgileriyle ifade eder. Bazı geometrik formları bir nesne veya bir insan figürü olarak isimlendirirler. Örneğin, “Baba” kavramını çemberin içinden aşağıya doğru uzanan iki çizgi (bacaklar) olarak betimleyebilirler.
Çocuk resimlerinde görülen saydamlık özelliği ile ifade edilmek istenen nedir?
Röntgen (x-ray) resim olarak da bilinen bu özellikte çocuk, Çocuk, algıladığı biçimde tüm konunun detaylarını gerçekçi bir bütünlük ve şeffaflık içinde göstermeye çalışır. Şema öncesinin son dönemlerinde ortaya çıkan bu özellikte, bir mekânın ya da objenin içinde veya arkasında olan ve görünmemesi gerekenlerin sanki dışarıdan görünüyormuş gibi çizilmesidir.