ÇOCUKTA OYUN GELİŞİMİ

Manipülatif malzeme çocukların elleri ve parmaklarını kullanarak kontrol ettiği, nesne üzerinde yaratabilmesi olası  her türlü değişikliği deneyebildiği malzeme ve oyuncaklar için kullanılan kavramdır.

Tek bir eyleme ya da tek bir kavrama odaklanmak yerine, çeşitli amaçlar için kullanıma olanak veren malzemeler çocuklara deney yapma, araştırma, yaratıcı olma fırsatı sunan materyallerin esnek kullanıma sahip olduğu görülmektedir.

Çocuklar yaptıkları bişeyi bozmaktan büyük keyif alır. Kum, çamur gibi malzemelerden ürünler üretme ve bozma, olumsuz duygularını oyunla yaşama yıkıcı oyuna örnektir.

Yaratıcı oyunlar Malzemeye ham durumuna göre yeni işlevler kazandırma sürecini içermektedir.

Legolar, oyuncak vidalar, farklı büyüklükte kutular, bloklar gibi malzemeler özellikle yapı-inşa  oyunlarında kullanılmaktadır.

Çocuklar “Kıvamı nasıl kontrol edebiliyorum, değiştirebiliyorum, nasıl akıyor, ellerime alıp sıkıştırınca ne oluyor, hangi şekilleri verebiliyorum?” gibi sorulara çamur oyunlarında yanıt bulurlar.

Çocuklara yönelik en etkin öğretim öncelikle motivasyonun yüksek  olduğu öğrenme ortamlarında gerçekleşir.

Oyun için gerekli süre verilmelidir. Oyun süresini kısa tutmak öğretmenin temel görevleri arasında yer almamaktadır.

Birinci elden yaşantılar; çocukların olayları doğrudan yaşayarak, edindikleri izlenimler yoluyla kavram geliştirmelerine ve bu kavramları netleştirebilmelerine olanak veren deneyimler, yaşam tecrübeleridir.

Özellikle kum, su, deniz kabukları, taşlar gibi doğal malzemeler doğa malzemeleri ile oyunda sıkça kullanılır.

Okulöncesi dönemde çocukların gelişim ve öğrenmelerini bu doğrultuda desteklemek ve en üst düzeye çıkarmaya çalışmak bir öğretmenin temel görevidir. Oyun ortamında bunu öğretmen başlıca üç yolla sağlayabilir:

Oyun, çocuğun, gün boyu yaşamında doğal olarak yer alan başlıca ilgi alanıdır; öğrenme açısından ele aldığımızda ise etkin bir öğrenme ortamı olma potansiyelini bulundurmaktadır. Bunun nedeni, öğrenmeye sevk eden ve sürekli öğrenme isteğini çocuğa ve bireye kazandıran motivasyonun, oyun içinde en yüksek düzeyde bulunmasıdır. Çünkü çocuklar oyun oynamaktan çok hoşlanırlar. En etkin öğretim ise, motivasyonun en yüksek olduğu öğrenme ortamlarında gerçekleşir.

Çocuklarda öğrenme, ancak onların aktif katılımları ile gerçekleşmektedir. “Birinci elden yaşantılar” olarak da adlandırabileceğimiz, doğrudan olayları yaşayarak edindikleri izlenimler yoluyla kavram geliştirebiliyor ve bu kavramları netleştirebiliyorlar.

Manipülatif malzeme ya da manipülatif oyuncaklar terimi, çocukların elleri ve parmaklarını kullanarak kontrol ettiği, nesne üzerinde yaratılabilmesi olası her türlü değişiklikleri deneyebildiği, kısaca “manipüle” ettiği malzeme ve oyuncaklar için kullanılıyor. Çocuklar bazen de bir şeyler inşa etmek, yapılandırmak veya bir şeyler yaratmak üzere elleriyle nesneleri “manipüle” etmektedirler.

Doğa Malzemeleri ile Oyun İçin Gerekli Malzeme, Araç ve Oyuncaklar

Yaratıcı oyunlar; okulöncesi dönemdeki resim çizme, boyalarla resim yapma, plastik sanatlara yönelik modeller yapma, nesneleri kullanarak yeni formlar, maketler yapma, yemek pişirme gibi konulardaki serbest çalışmalar sonucu, malzemeye ham durumuna göre yeni işlevler kazandırma sürecini içermektedir.

Bu oyunların temel malzemesi olan bloklarla oyun oynama, çocuklarda alan, mekân, denge gibi bilişsel kavramların geliştirilmesine yarayan en etkin faaliyetlerdir. Bloklar gibi kullanımı esnek fakat basit ve sade biçimleri olan bu oyun malzemelerini çocuklar deneme ve yanılma yolu ile tanıyarak ve kullanarak mekân ve denge gibi soyut kavramları zihinlerinde hayata geçirmektedirler.

Oynarken kullanılan malzemeyi elleriyle hissederler, dokuyu tanırlar ve bu doku ile keşifler yaparlar. “Kıvamı nasıl kontrol edebiliyorum, değiştirebiliyorum, nasıl akıyor, ellerime alıp sıkıştırınca ne oluyor, hangi şekilleri verebiliyorum?” gibi sorulara yanıtlar bulurlar. Bu keşiflerini de yaparken, bu tür oyuna izin verildiği için kendilerini, yaramazlık yapıyor gibi “kötü” ya da “pis”, bu nedenle de suçlu hissetmezler.

Tüm çocuklar bir şeyler yapmadan ve yaratmadan önce bozmak isterler, yıkmak isterler. Nesneleri, onları oluşturan parçalara ayırmadan ne olduklarını bir türlü anlayamazlar ve bu onların çok hoşuna giden bir oyundur. Eğer oyuncağı parçalara ayrılmıyor ise çok çabuk sıkılacak demektir. Küçük çocuklar ellerine aldıkları nesnelerin biçimini değiştirmekten, onu bir başka şey hâline getirmekten büyük keyif alırlar. Tüm çocuklar az ya da çok bu eğilimlerini oyun ortamında sergilerler. Bu durumda yapılabilecek en olumlu iş, onları ve oynamakta oldukları oyunu fazlaca baskılamadan, çocukların bu tür çabalarını kabul edilebilir davranış biçimlerine dönüştürmektir.

İki ile üç yaşlarındaki çocuklar daha hareketli olduklarından artan becerileri ile çeşitli deneyler ve keşifler yapabilecekleri daha çok çeşitli ve birbirinden farklı nesneleri “bulmaktan”, ellemekten, doldurup boşaltmaktan, iç içe koyup çıkarmaktan hoşlanırlar. Yine bir sepet, sandık ya da çekmece içinde saklanan ve yarı açık durarak içindekileri çocukların görmelerine ve “keşfetmelerine” fırsat verilen bu nesneler her şey olabilir: farklı boylarda kaplar ve kapakları, yün yumakları, pin pon topları, büyük saç bigudileri, mantarlar, çok büyük düğmeler, küçük tahta küpler, paslı olmayan tahta mandallar, küçük cezveler ve benzeri pek çok diğer gündelik eşyalar.