ÇOCUKTA OYUN GELİŞİMİ - Deneme Sınavı - 3

Birinci elden yaşantılar; çocukların olayları doğrudan yaşayarak, edindikleri izlenimler yoluyla kavram geliştirmelerine ve bu kavramları netleştirebilmelerine olanak veren deneyimler, yaşam tecrübeleridir.

Toplum konulu hayali oyunlar için gerekli malzeme, araç ve oyuncaklara örnekler:

Özellikle kum, su, deniz kabukları, taşlar gibi doğal malzemeler doğa malzemeleri ile oyunda sıkça kullanılır.

Televizyon, roman ve öykülerdeki kahramanların temsil edildiği hayalî oyunlar çocukluk döneminde sevilen sinema ya da televizyon karakterlerinin canlandırılmasına yol açar. Bu karakterlere örnekler: Batman, Süpermen, Şeker Kız, Külkedisi, Heidi, Terminatör, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler. Ancak bazı çocukların sürekli bu tür rol oyunu ile ilgilenmesi durumunda, diğer hayalî oyunlara ilgisinin çekilmesi de uygun olabilir. Doğru cevap E'dir.

Yaratıcı oyunlar ve yapı-inşa oyunları ile hayali oyunlar zaman zaman birbirlerine çok yakınlaşmakta ve ayrıştırılamamaktadır. Bir çocuk bloklar veya diğer yapı malzemeleri ile bir şeyler yapar, inşa eder ve bu inşaatını “Bebek yatağı yaptım.” ya da “Ev yaptım.” ya da “Okul yaptım.” ya da “Garaj yaptım.” diyerek tanıtabilir. Daha sonra da çevresindeki alanı küçük boy arabalar ile donatabilir ve tamamen hayali insanlar ile bir olayı canlandırabilir. Bu durumda hayali oyun, yapmak ve inşa etmek üzerine kurulmuş olur. Gereken malzemeleri ise yapı-inşa oyunları alanından, yine gerekiyorsa yaratıcı oyun alanından alarak kullanabilir. Bazen de kum gibi doğa malzemeleri ile oynarken kumun üstünde küçük bebekleri, arabaları ya da diğer malzemeleri kullanarak hayali oyun geliştirir. Verilen örnekte de yaratıcı oyun ve yapı-inşa oyunu ile hayali oyun iç içe geçmiş durumdadır. Doğru cevap B'dir.

Platon’un öğrencisi ve Büyük iskender’in öğretmeni olan ünlü Yunan düşünürü Aristoteles, pek çok konuda olduğu gibi eğitim konusunda da insan ve toplum dengesini gözeten yaklaşımı ile hâlâ dikkati çeken biridir. O, insanın eğitiminde - alışkanlıkların, bedenin ve zihnin eğitiminden oluşan- başlıca üç temel alan oldu- ğunu ve eğitimin buna göre farklılaştırılmasını ister. Özellikle; beş yaşına kadar çocukların öğretime sokulmamasını ve bu devrede çocuğa oyun ve diğer meşguliyet imkânlarının sağlanmasını ister. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Comenius, oyuna ve çocuğun yaşam deneylerine önem veren ilk eğitimcilerden biridir. Sağlam bir bedene sahip olmanın gereğine değinmiş; çocuk için beslenme düzeni, uyku ve temiz havanın değeri üzerinde durmuştur. Eğitimde, çocukların birbirlerine göre taşıdıkları bireysel farlılıklarına da önem veren bu eğitimci, yaşlara göre düzenlenen izlencelerde çocuğun ilgi ve gereksinmelerinin de göz önünde bulundurulması görüşünü ileri sürmüştür. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Bu teoriye göre, çalışma sırasında kullanılan ve azalan enerjiyi yerine getirmek için oyundan yararlanılır. Seefeldt ve Barbour, özellikle büyük kasların çalıştırılmasını içeren hareketlerin bu rahatlama için çok uygun olduğunu söyler. Bu teori, programda çocuklara verilenlerin akademik ve akademik olmayan faaliyetler şeklinde dengelenmesini önerir. Oyun, okuma yazma ve aritmetik gibi akademik çalışmaları yaparken harcanan enerjiyi yeniden canlandırır.” Bazen bu görüş, çalışmak istemeyen veya örneğin, yazmak gibi bir işi sevmediği düşünülen çocuklar için özel olarak kullanılır: “işini bitirdiğin zaman oynayabilirsin.”Doğru yanıt A şıkkıdır.

Oyunla ilgili teoriler özellikle 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında geliştirilmeye başlanmıştır. Teorisyenlerin oyuna verdikleri anlama göre çeşitli şekillerde sınıflandırmalar yaptıkları görülmektedir. Oyunla ilgili teorilerin en genel sınıflandırmasını Seefeldt ve Barbour gerçekleştirmiştir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Gerek Rekreasyon Teorisi gerekse Fazla Enerji Teorisi’nin her ikisi de bizi, oyun zamanı ile çalışma zamanının ayrılması prensibine götürür. Bu görüş ışığında, özellikle okullarda çalışma zamanları ve oyun zamanları (teneffüs) vardır. Böylece çocuklar, bu teorilere göre, teneffüsteki oyunlarda, dersler sırasında oluşan uyuşukluklarını, gerginliklerini atıp rahatlayabilirler veya azalan enerjilerini yeniden toplayabilirler. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Psikanalitik Teori, özellikle Freud’un ve ondan sonra da Erikson’un çalışmalarına dayandırılabilir. Bu teoriye göre, oyun davranışı, çocuğun büyümeye ilişkin biyolojik ihtiyacı ile büyüme arzusunun bir birleşimi olarak açıklanabilir. Oyun, çocuk için aynı zamanda bir arınmadır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Çocuk gelişimi bedensel, duyusal, bilişsel ve sosyal boyutlarıyla bir bütün
olarak ele alınmalıdır.

Freud'a göre oyunun zıttı ciddi olan değil, gerçek olandır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Piaget’e göre, oyun olarak değerlendirilen etkinliklerin büyük bir bölümü zihinsel faaliyetlerdir. Bu etkinliklerin tümü, çevredeki nesneleri keşfetme, araştırma, deneme etkinlikleridir. Bundan dolayı bu etkinlikleri zihinsel araştırma çabaları olarak değerlendirebiliriz. Piaget’in oyun teorisinin temeli, özümlemeye (asimilasyon) ve uyuma (akomodasyon) dayanır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Vygotsky’nin Sosyokültürel Gelişim Kuramı’nın okulöncesi dönemde temel aldığı öncü etkinlik, oyundur. Bu nedenle oyun, Vygotsky’nin düşüncelerini temel alan okulöncesi eğitim programlarının kaçınılmaz bir unsurudur. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Katılımsız davranış (uğraşsız): Bu evrede çocuk bir olaydan veya etkinlikten diğerine geçer. Olayın içine girip katılmaz, sadece bakmakla yetinir. • Seyirci davranışı: Çocuk, diğer çocukların oyununu uzun süreler takip eder, seyreder, bazen sorular sorup fikir öne sürer fakat oyuna katılmaz. • Yalnız oyun: Çocuk seçtiği oyuncaklarla kendi başına oynar. Başkalarının ne yaptığı veya ne oynadığı ile ilgilenmez. • Paralel oyun: Çocuk başka bir çocuğun yanında oyuncaklarıyla oynar. Örneğin, blok köşesinde iki çocuk yan yana bloklarla bağımsız oynarlar. • İlişkili oyun: Çocuk başkalarıyla bir etkinlik içinde oynar. Bu, evcilik köşesinde yemek yapma, bebek uyutma gibi oyunlar olabilir. En çok iki, üç kişi olup diğerlerini oyuna almazlar. Oyun, doğaçlama ile çocukların isteklerine göre gelişir. Benmerkeziyetci davranış ağır basar. • İş birliği ile oyun

Ekolojik oyun teorileri ile ilgili araştırma bulgularından elde edilen verilerin ışığında oyunu etkileyen faktörler arasında oyunun kuralları yer almaz, bununla birlikte diğer şıklarda verilenlere ek olarak geleneksel oyun alanlarına karşılık yaratıcı oyun alanlarıdır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Bebek 12-13 aylıktan itibaren yürüme aşamasına gelmiştir. Bu dönem oldukça enerji dolu, hareketli bir süreci kapsar. Artık çocuk çevresiyle yetinmeyip eline alabileceği birden fazla oyuncağa ihtiyaç duymaya başlar. Bunları amaçlarına uygun olarak kullanmaya başlar. Örneğin; oyuncak telefon, tarak, fırça gibi. Blokları, küpleri bir kutudan diğerine boşaltmak yerine artık onları başka nesnelerin yerine kullanmaya başlar. Örneğin; sandalye, masa gibi. Bu duruma nesnelerin temsilî kullanımı denir. Bu davranışlar bilişsel gelişimin önemli bir evresi olan hayalî oyun veya başka bir deyişle “öyleymiş gibi” oyunun başlangıcını göstermektedir.

Bu yaşlarda topla oynamaya, büyük birimlerle inşa oyunlarına, eşleştirme ve gruplama oyunlarına, oyuncakları sıraya dizmeye, itip çekmeye, kum ve su oyunlarına, basit bilgisayar oyunlarına, müzik aletleri çalmaya ve resimli kitaplara ilgi duyarlar. İki yaşından itibaren çocuğun büyük ve küçük kas hareketlerinde becerisi artmıştır. Taşıma, kaldırma, tırmanma, atlama, koşma, zıplama gibi hareketler ortaya çıkar.

Smilansky çocuklarla yaptığı çalışmalarda Piaget’in oyunun bilişsel evrelerini daha da genişletmiştir. Burada yine, ardışık olarak birbirinden farklı dört oyun evresi belirlenmiştir. Bunlar: