ÇOCUKLUK SOSYOLOJİSİ

Dewey eğitimin hayatın kendisi olduğunu belirterek, eğitimi yaşantıların sürekli olarak yeniden oluşumu ve gelişimi bağlamında sosyal bir süreç olarak tanımlamıştır.

Emile Durkheim’e göre eğitim, toplumsal ve kültürel bir aktarım aracı olarak genç kuşakların toplumsallaştırılması işlevini görmektedir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) (1999), 18 yaşın altında olan ve aile bütçesine katkı sağlamak
veya kendi hayatını sürdürebilmek amacıyla çalışanları “çocuk işçi” ya da “çalışan çocuklar” olarak
tanımlamaktadır.

Ülkemizde korunmaya muhtaç çocuklara yönelik sosyal hizmetler, “Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü” tarafından yürütülmektedir.

Emniyet Müdürlüğünün Çocuk ve Gençler Sosyal Koruma ve Destek Programı (ÇOGEP)
kapsamında risk altındaki çocukların topluma kazandırılması amacıyla sportif ve kültürel faaliyetler,
meslek edindirmeye yönelik kurslar ve kültürel geziler düzenlenmektedir.

Suç mağduru ve suça sürüklenen çocuklara yönelik yaşadıkları travmanın etkilerini azaltmak, sağlıklı kişilik gelişimlerini sağlamak, madde bağımlılığı tedavisini yapmak ve olumlu yönde davranış değişikliği sağlamak amacıyla Çocuk Destek Merkezleri oluşturulmuştur.

Araştırmalar bilim, teknoloji ve sanayide gelişmiş olan ve çeşitli uluslararası sınavlarda başarılı olan ülkelerin zorunlu eğitim süresinin en az 9 yıl olduğunu ortaya koymaktadır.

Eğitim sistemleri farklılık gösterse de araştırmalar bilim, teknoloji ve sanayide gelişmiş olan ve çeşitli uluslararası sınavlarda başarılı olan ülkelerin zorunlu eğitim süresinin en az 9 yıl olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye’de bu süre 12 yıldır.

Japonya’da okul öncesi eğitim, anaokulları ve gündüz bakım evlerinde verilmektedir. 6-15 yaşgrubu öğrencilerine yönelik, 6 yıl ilkokul ve 3 yıl ortaokuldan oluşan 9 senelik temel eğitim zorunludur. Japon eğitim sistemi işbirliğini, gelenekleri, uluslararası anlayış ruhunu, matematik, fen ve dil becerilerini, sanata, müziğe ve edebiyata olan ilgiyi geliştirerek; insan haklarına ve barışa saygı gösteren demokratik bireyler yetiştirmeyi hedeflemektedir.

Çocuk işgücüne yönelik yasalar;

“Anayasa, 4857 Sayılı İş Kanunu,3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu,
1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 2559Sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu,506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 818 Sayılı Borçlar Kanunu” olarak ele alınabilir.

Temel eğitim döneminde konuşma, okuma-yazma, temel matematiksel işlemler gibi temel becerilerin yanı sıra estetik bakış açısı, iletişim becerileri, günlük yaşam için gereken fiziksel beceriler ve sosyal hayatta geçerli olan ahlaki değerler kazandırmalıdır. Ayrıca bu dönemin sonlarında çocuklar; bir zevki öteleyebilme, kendini bir işe verebilme, bir işi yapabilmek için gereken zaman ve enerjiyi uygun bir şekilde kullanabilme ve toplumsal sorumluluk bilincine erişme gibi davranışları da edinmelidirler.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi madde 1’de 18 yaşından küçük herkes “çocuk” olarak tanımlanmaktadır.

Çocuğun gelişim sürecinde okul ve öğretmenler son derece etkili bir çevre olarak görülmektedir. Okul, eğitim sisteminin genel amaçları ve temel ilkeleri bağlamında öğrencilere istendik bilgi, beceri ve davranışların kazandırıldığı örgüttür

Eğitim öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü okulların temel amacı; olumlu benlik algısına sahip, topluma yararlı, estetik bilinci gelişmiş, duyarlı, yaratıcı, empati kurabilen, sorumluluk sahibi, eleştirel düşünebilen, sorgulayan, yeniliklere açık, hoşgörülü, demokratik, haklarını bilen ve barış yanlısı bireyler yetiştirmektir.

UNICEF (2012) okul dışında olan ve dezavantajlı çocuklar olarak da isimlendirebileceğimiz çocukları; “nüfusa kayıtsız çocuklar, özel eğitime gereksinimi olan çocuklar, süreğen hastalığı olan veya uzun süreli tedavi görmesi gereken çocuklar, Roman çocuklar, çocukken evlendirilen ve/veya hamile kalan çocuklar, sığınmacı, mülteci ve yabancı göçmen çocuklar, ülke içinde göç eden çocuklar ve kanunla ilişki içine girmiş olan çocuklar” olarak ele almaktadır.

Suç mağduru ve suça sürüklenen çocuklara yönelik yaşadıkları travmanın etkilerini azaltmak, sağlıklı kişilik gelişimlerini sağlamak, madde bağımlılığı tedavisini yapmak ve olumlu yönde davranış değişikliği sağlamak amacıyla Çocuk Destek Merkezleri oluşturulmuştur. Mağdur olma durumları, suça sürüklenme, sokakta yaşama, madde bağımlılığı gibi ihtisas alanlarında yaş gruplarına (11-14/15-18) ve cinsiyete göre bu merkezlerde çocukların fiziksel, duygusal, psikolojik ve sosyal ihtiyaçları belirlenerek gerekli müdahaleler gerçekleştirilmektedir.

Özel eğitimde en fazla ihmal edilen grup olan üstün yetenekliler, uygun eğitim aldıkları takdirde oldukça başarılı olabilecek ve çok önemli işlere imza atabilecek bireyler olmalarına rağmen; uygun eğitim alamadıkları zaman kendini gerçekleştirememenin sonucunda çeşitli olumsuzluklar yaşamaktadırlar. Dolayısıyla üstün yetenekli bireylerin tanılanması ve uygun bir eğitim programıyla gelişimlerinin desteklenmesi gerekmektedir.

Ülkemizde 14/06/1973 tarihli ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununda geçen “temel eğitim” terimi “ilköğretim” olarak değiştirilmiştir. Ülkemizde 30 Mart 2012 tarihli 6287 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun sonrasında zorunlu eğitimde; 8 yıllık kesintisiz eğitimden 4+4+4 olarak ifade edilen 12 yıllık kesintili eğitim uygulamasına geçilmiştir.

Zorunlu eğitim; temel eğitimi (yani ilköğretimi) ve ortaöğretimi kapsamaktadır. Yakın gelecekte 1 yıl okul öncesiyle birlikte zorunlu eğitimin 13 yıla çıkarılması planlanmaktadır. Ülkemizde okul öncesi ve yükseköğretim isteğe bağlıdır.

Küreselleşme araçlarının olumsuz etkilerinden korunabilme ve bilinçli bir etkileşim sağlayabilme ihtiyacı medya okuryazarlığı kavramını ortaya çıkarmıştır. Medya okuryazarlığı, kitle iletişim araçları ile izleyici arasında bilinçli ve sağlıklı bir iletişim kurulmasına yardımcı olmaktadır. Ailede başlaması gereken “medya okuryazarlığı süreci” kapsamında okul eğitimi ile birlikte çocuklarda iletilere eleştirel gözle bakma, seçici olma, kendi mesajını oluşturabilme becerisi ve alışkanlığının geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 4’e göre “dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, dil ve konuşma güçlüğü, duygusal ve davranış bozuklu­ğu, görme yetersizliği, işitme yetersizliği, ortopedik yetersizliği, özel öğrenme güçlüğü, zihinsel yetersizliği veya süreğen hastalığı bulunan bireyler, otistik, serebral palsili ve üstün yetenekli bireyler” özel eğitime ihtiyacı olan bireyler olarak kabul edilir.