ÇOCUKLUK SOSYOLOJİSİ

14/06/1973 tarihli ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununda geçen “temel eğitim” terimi “ilköğretim” olarak değiştirilmiştir.

Dörder yıllık ilkokul ile ortaokuldan oluşan ilköğretim, öğrenim çağındaki 6-13 yaş grubunda bulunan kız ve erkek çocuklar için zorunlu olup devlet okullarında parasızdır.

Finlandiya'da 6 yıl ilköğretim ve 3 yıl ortaöğretim olmak üzere toplam 9 yıl olan zorunlu eğitim, 7-16 yaş grubunu kapsamaktadır.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi madde 1’de 18 yaşından küçük herkes “çocuk” olarak tanımlanmaktadır.

Toplumların temeli olan aile, insanlığın toplumsal gerçekliğinin belirlenmesinde son derece önemli bir rol oynamaktadır. Toplumun kültürü çocuğa eğitimin başladığı yer olan ailede verilmeye başlanmaktadır. Bu bakımdan aile bir toplumsallaştırma ortamıdır.

Ailenin sosyoekonomik ve kültürel durumu, çocuk sayısı, aile bireylerinin eğitim düzeyleri ve çocuk yetiştirme yöntemleri çocuğun eğitimi üzerinde etkili olan faktörlerdir.

15/2/2011 tarih ve 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 8. ve 24. maddeleri gereğince “Akıllı İşaretler Sembol Sistemi” uygulanmaktadır.

Çocuğun korunmasına ilişkin ilk özel düzenleme olan 23 Mayıs 1949 tarihinde çıkarılan Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun’da “beden, ruh, ahlâk gelişmeleri tehlikede olup ana ve babasız, ana ve babası belli olmayan ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre haklarında korunma tedbirleri alınması mecburi olan çocukların” mahkeme kararıyla ve reşit olana kadar bakılmalarından ve bir meslek edinmelerinden köy ihtiyar heyetleri, yerel belediyeler, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığının
sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Çocukları çalışma hayatına iten pek çok faktör söz konusudur. Bu faktörler; yoksulluk, işsizlik, eğitimsizlik, göç, geleneksel bakış açısı, mevzuat ve denetimdeki eksiklikler ile bunların etkin uygulanmaması ve işverenlerin talebi
olarak sıralanabilir.

Çocuk işçiliğinin sona erdirilmesinde eğitim en etkin araçtır.

Eğitimin orta ve uzun vadede ekonomik kalkınmayı sağlama, bilimsel ve teknolojik ilerlemelere katkıda bulunma, toplumsal refahı artırma, sağlıklı bireylerin yetiştirilmesi gibi önemli katkılarının yanında demokrasi bilincinin oluşturulması, çevre bilincinin gelişmesi, yoksulluk, eşitsizlik, suç ve şiddet olaylarının azalması gibi toplumsal faydaları da bulunmaktadır. İnsanın doğal yeteneklerinin gelişmesi eğitimin bireysel açıdan katkısıdır.

Ülkemizde 30 Mart 2012 tarihli 6287 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun sonrasında zorunlu eğitimde; 8 yıllık kesintisiz eğitimden 4+4+4 olarak ifade edilen 12 yıllık kesintili eğitim uygulamasına geçilmiştir. Zorunlu eğitim; temel eğitim ve ortaöğretimi kapsamaktadır ve toplamda 12 yıldır.

Çocuğun gelişim sürecinde okul ve öğretmenler son derece etkili bir çevre olarak görülmektedir.
Okul, eğitim sisteminin genel amaçları ve temel ilkeleri bağlamında öğrencilere istendik bilgi, beceri ve davranışların kazandırıldığı örgüttür.

Öğretmen nitelikleri ve davranışları öğrenci niteliğinin belirleyicisidir. Dolayısıyla öğretmenler
sahip oldukları bilgi ve becerileri, değerleri, tutumları, davranışları ve hayata bakış açıları ile eğitimde anahtar konumdadırlar. Bu kapsamda bilgi öğretiminde, gelecek kuşakların yetiştirilmesinde ve  toplumsallaştırılmasında öğretmenlere büyük sorumluluk düşmektedir.
Öğretmenler, öğrencilerin yeni düşünceler ortaya koymalarını, önerilerini, yaptıkları açıklamaları,
toplumsal değerleri edinip edinmediklerini, sordukları soruları, arkadaşları ve çevreleri ile olan
ilişkilerini gözlemlemeli, gerektiğinde müdahale etmeli, olumlu tutum ve davranışlar kazandırmaya yönelik önlemler almalıdırlar. Eğitim ilk olarak ailede başlamaktadır.

Okulun sosyal çevresi ise diğer okullar, aileler, yakın çevrede yaşayanlar, çeşitli kurum ve kuruluşlar, çeşitli baskı grupları, gönüllü kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarından oluşmaktadır. Okulun ve öğrencinin çevresindeki bu faktörlerin olumlu olduğu kadar olumsuz etkileri de söz konusu olabilmektedir.

Türk Dil Kurumu (TDK) medyayı, “iletişim ortamı, kitle iletişim araçlarının tümüne verilen
ad” olarak tanımlamaktadır.

Birleşmiş Milletler, yoksulluğun eğitimdeki olumsuz yansımalarını en aza indirmek amacıyla
“Binyıl Kalkınma Hedefleri” kapsamında, 2015 yılına kadar tüm ülkelerde evrensel temel eğitimin verilmesini hedeflemiştir.

Ülkemizdeki çocuk işgücüne yönelik yasalar; “Anayasa, 4857 Sayılı İş Kanunu, 3308 Sayılı
Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu, 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 2559 Sayılı Polis
Vazife ve Salahiyet Kanunu, 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu, 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 818 Sayılı Borçlar Kanunu” olarak sıralanabilir.

Yasadışı göçmenler, herhangi bir şekilde yasal olarak bir ülkeye girme hakkı olmadığı halde o ülkede bulunan kişileri (ILO, 2004); sığınmacılar bir ülkeye kabul edilen ve mülteci statüsü için ulusal
ve uluslararası hukuka göre değerlendirilmek ve karara bağlanmak üzere başvuru yapan kişileri ifade etmektedir. Mülteciler ise “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu devletin korumasından yararlanamayan ya da bu korku sebebiyle, yararlanmak istemeyen veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen kişilerdir”.

Türkiye’nin uyguladığı geçici koruma politikasının temel unsurlarını “açık sınır politikası”,
“zorla geri göndermeme”, “Türkiye’deki kalma süresinde kısıtlama yapmama”, “kamplarda insani yardım sağlanması” şeklinde ifade etmek mümkündür.