ÇOCUKLUK SOSYOLOJİSİ

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 1. Maddesi 18 yaşını doldurmamış her insanı çocuk tanımı içinde kabul etmektedir (UNCHR, 1990:1).

Mekânsal ölçeğe ve coğrafi alana bağlı olarak, genellikle çevreyi etkileyen en önemli demografik faktör göçtür.

Tüm mültecilerin %68’inin kaynak ülkelerini teşkil eden beş ülke, Suriye Arap Cumhuriyeti 6,6 milyon, Venezuela 3,7 milyon, Afganistan 2,7 milyon, Güney Sudan 2,2 milyon ve Myanmar 1,1 milyon göçmen ile önemli bir yere sahiptirler.

En fazla mülteciye ev sahipliği yapan ülkeler arasında ise, birinci sırayı 3,6 milyon ile Türkiye, 1,8 milyon ile Kolombiya, 1,4 milyon ile Pakistan, 1,4 milyon ile Uganda ve 1,1 milyon ile Almanya yer almaktadır (UNHCR, 2019a: 2-3).

Çocuk kırılganlığını belirleyen en önemli etkenler, yoksulluk, psikolojik, sosyal, kültürel ve politik koşullar olarak ele alınabilir (Jans, 2016: 3).

Çocuklar, kendilerini etkileyen kararlar hakkında görüş ve fikirlerini belirtme ve dinlenilme hakkına sahiptirler. Güçlendirme, çocukların söz sahibi olmasının koşullarını yaratmakla ilgili bir kavramdır.

Çocukların en iyi korunduğu ve çocukluklarını yaşayabildiği ilk üç ülke sıralamasında Singapur, Slovenya ve Finlandiya yer almaktadır.

2019 OECD verilerine göre 3-5 yaş arasındaki çocuklarda okul öncesi eğitime erişenlerin oranları açısından Türkiye %37’lik oran ile son sırada yer almaktadır.

Çocukların en iyi korunduğu ve çocukluklarını yaşayabildiği ilk üç ilke
sıralamasında Singapur, Slovenya ve Finlandiya yer alırken, çocukların çocukluklarını yaşayamadıkları ve haklarına erişemedikleri ülkeler arasında en
aşağıda yer alanlar ise 178. sırada Çad, 179. sırada Orta Afrika Cumhuriyeti ve 180. Sıra Nijerya yer almaktadır. Bu küresel sıralamada Türkiye ise 180
ülke arasında 63. sırada yer almaktadır (Save The Children, 2020: 3).

Uluslararası Çocuk İşçiliğinin Ortadan Kaldırılması Programı (IPEC)’nın öncelikli hedef grupları, bir yerde sürekli olarak tutulan çocuk işçiler, tehlikeli çalışma koşullarında ve mesleklerde bulunan çocuklar ve özellikle 12 yaşın altındaki savunmasız çocuklar ile çalışan kız çocuklarıdır (ILO, 2013: 6).

“Göçmen çocuklar” kavramı, elverişsiz koşullarda halen hareketlilik hâlinde ya da önceden hareketlilik yaşamış 18 yaşın altındaki çocukları ve ergenleri ifade etmekte, ayrıca, anneleri halen bir ülke, bölge ya da yerleşim yerinden diğerine hareket halindeyken ya da varış noktasında doğan çocukları da kapsamaktadır. Bu tanıma uymayan madde, C seçeneğinde verilmiştir. 16 değil, 18 yaşın altındaki çocuklar tanım kapsamına girdiğinden, Doğru yanıt C seçeneğidir.

Boğulma olaylarını engellemek için hayat kurtarma prosedürlerinin olmaması, mülteci kamplarında çocuklara yönelik formel eğitim eksikliği, cinsel istismarlara karşı devletlerin eylemsizliği ve fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmaması, çocuk göçü sonucunda karşılaşılan sorunlardır. Buna karşın çocukların ülkelerinde savaş, kıtlık ve çevre felaketleriyle karşılaşması ise sonuç değil, göç etme nedenlerinden biridir. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

Irkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti ya da siyasi görüşünden dolayı zulme uğrama korkusu nedeniyle menşe ülkesine dönemeyen veya istemeyen kişiye mülteci denir.

Sosyal göçmen olarak çocuk, ailenin bir parçası olarak görülmektedir. Politik göçmen çocuklar, göç olgusunun ortaya çıkardığı sorunlar karşısında çocuğa bir koruma yaklaşımı sergilemektedir. Ekonomik göçmen olarak çocuklar ise bir iş için göç eden çocuklardır. Savaş, çatışma, zulüm, insan hakları ihlalleri, zorla yerinden edilme ve vatansızlık gibi nedenler, çocukların korunmasını gerektirdiğinden, doğru yanıt D seçeneğidir.

Her şokun yeni bir güvenlik açığı seviyesine yol açtığı ve her yeni seviyenin bir dizi yeni riskler ortaya çıkardığı, aşağı doğru ilerleyen sarmala çocuk kırılganlığı denir. Bir çocuğun olumsuz bir sonuçla karşılaşma olasılığı her şokla birlikte artar. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

On yıldan fazla alan uğraşlar sonucu 2000 yılında, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Genel Kurulu, çocukların silahlı çatışmalar ile fuhuş ve pornografide kullanılması alanlarını kapsayan iki önemli konuda ek protokol düzenlemiştir. Her iki protokol de 2002 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğidir.

Eğitilen personelin ve kaynakların yetersizliği, okul kapasitesinin yetersizliği, dil farklılığı nedeniyle dil engelleri ve telafi derslerinin sınırlı olması mülteci, sığınmacı ya da göçmen çocukların eğitime erişim konusunda yaşadıkları sorunlardandır. Oysa, silahlı çatışmaya katılmak için zorlanma dünya genelinde özellikle de savaş ve çatışmaların olduğu ülkelerde tüm çocukların yaşadığı ve genel sorunlardan biridir. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneğidir.

Fuhuş yaptırmak ya da cinsel işmara maruz bırakmak, zorla çalıştırmak, küçük yaşta ve istemediği halde evlendirmek, organlarını almak ya da başkalarına satmak, esaret altında tutmak, para karşılığında satmak sömürme amacıyla yapılan faaliyetlerdir. Buna karşın, koşulları kötü dahi olsa, bir mülteci kampına yerleştirmek karşı tarafı sömürme amacıyla yapılan bir faaliyet değildir. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

2020 Küresel Çocukluk Raporu’na göre, çocukların en iyi korunduğu ve çocukluklarını yaşayabildiği ülke sıralamasında Türkiye 63. sırada yer almaktadır. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Ev işlerinde ailesine yardımcı olan çocuklar, hane için alışveriş, temizlik, yemek, ütü vb. ev işleri ile hanede kendinden küçük çocuklara veya yaşlı/engelli/ hasta bir yakına bakma konularında ailesine destek olan çocukları ifade etmekte olup, çalışan çocuk kapsamında yer almamaktadır. Bundan dolayı doğru yanıt D seçeneğindeki hanedeki kardeşlerine veya engelli, yaşlı ve hasta yakınlarına bakan çocuklardır.