ÇOCUKLUK SOSYOLOJİSİ

Sosyolojide “kendilerinden” hareketle ele alınmaları ve anlaşılmaları gerekliliğine yönelik teorik gayretler için 1980’li ve 1990’lı yılları beklemek gerekmiştir. Ancak söz konusu yılların esas öncüsü, 1960 ve 1970’li yıllardır, zira bu yıllar; pek çok toplumsal hareketin ve sosyolojideki teorik hesaplaşmanın kamusal alanda ve akademide sergilenmesinin çekirdeklerini içeren olayların birikimine ve bu yönüyle aslında tam da gelişen bir “çocukluk söylemi”ne tanıklık etmiştir. Örneğin; 1960’larda aktivistler yetişkinlerin, çocukların hayatlarına müdahale ederek çocuklar için kişisel özgürlük ve otonomi sağlanması yönünde eleştiriler geliştirerek (Guggenheim, 2005) “çocukların özgürleşmesi” gerektiğine yönelik bir düşünce ağının oluşumuna katkıda bulunmuşlardır. 1962 yılı, Philippe Ariès’in “Centuries of Childhood” kitabını yayımlayarak çocukluğun modern bir keşif olduğu bilgisine ulaşmamız açısından önemli bir tarihsel tespitin zamanıdır. Yine örneğin; 1968 yılı, “sosyalist güdümlü öğrenci ayaklanmaları” (Thomas ve Walsh 2014) ile devrim ruhunu yansıtırken aslında genel olarak akıl, rasyonalizm ve evrensellik fikirleri ile biçimlenen modernliğin hegemonyasının sarsılmaya başladığı ve modern aklın toplumsal tasavvurlardaki mutlak belirlenimine yönelik gerilimlerin; radikal nitelikli düşünsel ve pratik kollektif eylemler biçiminde ifade edildiği toplumsal hareketlerin ve kıpırdanmaların izlerini sunar. Buizler, modernliğin “tarihsel farklılık, cinsiyet, ırk, etnisite, sınıf veya cinsel yönelim” gibi kavramlar yerine “sabit ve değişmeyen bir kimlik” (Seidman 2002) üzerinden varoluş sınırlarının çizildiği sosyal kategorilerin, toplumsal sahnede yer alma, direnme ve var olma mücadelelerinin izleridir.

Kökenler daha da derinleştirilirse Rönesans ve Reformasyon, 16.ve 17.yy’da Descartes ve Bacon ile temelleri atılan “modern bilim” ve 18.yy Aydınlanması’nın birlikte oluşturdukları birikimli tarihsel bütünlük; 19.yy’a öncülük eden yapı taşları ve temel köklerdir. “Fransız Devrimi, Sanayi Devrimi ve Kapitalizm, Sosyalizmin ortaya çıkışı, feminist hareketlerin daha örgütlü hale gelişi, kentleşme, dinsel değişim, bilimin gelişimi, entelektüel güçler” (Ritzer, 2012; Jenks, 2014) sosyoloji ve modern toplum kadar, modern çocukluk paradigmasının inşa edilmesinde de etkili köklerdir (Prout, 2005; İnal, 2007).

Çocukların sosyolojide “kendilerinden” hareketle ele alınmaları ve anlaşılmaları için gerçekleşen teorik gayretler 1980’li ve 1990’lı yıllarda gerçekleşmiştir.

19.yy’ın hâkim epistemolojisi olarak pozitivizm, “doğruluk ve yanlışlıkları sistematik gözlem ve deney yoluyla değerlendirilebilen, oldukça genel ve evrensel ifadeler dizisinden” (Keat ve Urry, 1994) oluşan bilim mantığına sahip bir yaklaşımdır. Toplumu doğa düzenliliğinde açıklama ve toplumsal yasalar adını verdiği evrensel ve genel ifadeler ile toplum ve insanı kontrol etme amacını güden pozitivizm, “teorik terimler” ile “gözlemsel terimler” (a.e) arasındaki ilişki temelinde ifade edilebilir. Teorik olarak belirlenen herhangi bir şeyin bilimsel olup olmamasının kriteri; ifade edilen şeyin, dışsal gerçeklikte gözlemlenebilir bir karşılığının olup olmamasıdır. O hâlde “bilimsel teorileştirmenin objektif temelini sağlayan, sadece ve sadece gözlem”dir ve “tüm bilgilerimiz gözlemlere dayanmak zorundadır” (Comte, 2003).

Pozitivist toplum gerçekliğinde bireyler yalnızca kendilerine tanımlanan rollerden ibaret görülürler ve edilgen icracılar olarak tanımlanırlar.

Foucault’un analiz etmeyi tercih ettiği kategoriler; modern toplumun görmezden geldiği, rasyonel toplum çerçevesinin dışında bıraktığı ve bırakmakta ısrarcı olduğu, baskı altına alma gayreti içinde olduğu “deliler, akıl hastaları, kadınlar ve çocuklar”dır. Zira akıl hastaları özelde psikiyatrinin ve genelde tıbbın; çocuklar ebeveynlerinin; kadınlar ise erkeklerin iktidarı altında nesneleştirilen ötekilerdir.

“Pozitivizme karşı şunu söyleyeceğim: Hayır, olgular kesinlikle varolmayan şeylerdir, yalnızca yorumlar vardır. Herhangi bir kendinde olgu tespit edemeyiz: belki de böyle bir şeyi yapmak istemek ahmaklıktır… neticede birçok türde hakikat vardır ve neticede hakikat yoktur… Hakikat bu yüzden bulunabilecek veya keşfedilebilecek orada bir şey değildir” (Nietzsche, 2002).

Tüm bu tarihsellik birikiminin oluşturduğu yeni çocukluk sosyolojisinin temel ilkesi çocukluğun sosyal bir inşa olduğudur (Woodhead, 2009; Wyness, 2012). Çocuk merkezlidir ve çocukların eylemliliğini, haklarını ve refahlarını gözeten (Woodhead, 2009) bir alandır

Corsaro’nun (1997) “yorumlayıcı yeniden üretim” kavramına göre çocuklar toplum tarafından üretilir ve aynı zamanda toplumu da üretirler. Sonuç olarak çocukluk sosyolojisinde artarak kabul gören genel fikir; çocuklar yetişkinlerin düşünce ve değerlerinin pasif alıcıları değil, aksine bireysel ve kolektif olarak yaşadıkları sosyal dünyanın inşasına aktif olarak katkıda bulunanlardır (Hill ve Tisdall 2014).

Giddens’ın (1984) yapılaşma teorisinde, ne bireysel aktörün deneyiminin ne de toplumsal bütünlüğün herhangi bir formunun birbirinden bağımsız biçimde var olabileceğine dair dile getirdiği görüşe benzer görüşler çocukluk sosyolojisinde de ifade edilmiştir.

1980’li ve 1990’lı yıllarda

Çocuklar için kişisel özgürlük ve otonomi sağlanması yönünde eleştiriler geliştirmişler; çocukların özgürleşmesi gerektiğine yönelik bir düşünce ağının oluşumuna yol açmışlardır.

Patriyarkal düşünce biçimi

Klasik sosyolojinin ve pozitivist paradigmanın temellendirdiği modern çocukluk sosyolojisi yaklaşımında çocukluğun duygusal, arzulu, tepkisel doğası göz önünde bulundurulur.

Çocukların toplumsal varlıklarının ve toplumsal aidiyetlerinin aile ve okul ile sınırlandırılması

Çocuklar toplumda düşük statü ve güce sahip bir sosyal gruptur.

Çocukluk kavramının sosyal, tarihsel ve kültürel bir inşa olduğunu; yaş, toplumsal cinsiyet, etnisite, sınıf ve diğer karakteristikler açısından çoklu bir içeriğe sahip olduğunu göstermesi.

Çocukluğun çoklu bir içeriğe sahip ve farklı çocuklukların söz konusu olduğu sosyal, tarihsel ve kültürel bir inşa olarak görülmesi.

Çocuklar toplumda düşük statü ve güce sahip bir sosyal gruptur.

sosyal, toplumsal, ekonomik ve politik yapı