Engelli Çocukların Sosyolojisi

Bu toplumlarda üyelerinin savaşa ve üretime katılmaları beklenmektedir. Bu nedenle sakat doğan ya da sonradan engelli olanlara olumsuz tepkiler gösterilmiş, savaşa ve üretime katılması beklenemeyecek durumda doğanların hemen ortadan kaldırılması yoluna gidilmiştir.

Dini kurumlarda özel gereksinimleri olan bireylerin temel ihtiyaçları karşılanmaya başlamıştır. Bu değişim öldürülmelerinin önüne geçmiştir ancak 15. Yüzyılın sonlarına kadar engelliler ağır ve yorucu işlerde çalıştırılmışlardır.

17.yüzyıldan itibaren engellilerin eğitimi alanında ilk sistematik çalışmalar başlamıştır. 1648 yılında işitme engelliler için, 1785 yılında görme engelliler için, 1842 yılında zihinsel engelliler için okullar açılmıştır.

Engelli bireylerin özel yetileri olduğuna inanılır ve kötü muamele yapılmasının uğursuzluk getireceği düşünülürdü.

1889 yılında Dilsizler Mektebi. Daha sonra bu kurumda görme yetersizliği olan bireyler için de bir sınıf açılmıştır.

1951 yılında İzmir’deki Sağır-Dilsiz ve Körler Okulu Millî Eğitim Bakanlığına devredilmiştir.

Yirminci yüzyıl

Büyük savaşa hazırlık, üstün, saf ve güçlü bir ırk yaratma arzusu, engelli bireylerin topluma maliyetinin bir yük olarak görülmesi.

Duyu organlarının zedelenmeye bağlı olarak işlevlerinde gözlenen kayıpların ortaya çıkardığı yetersizlikten etkilenme nedeniyle bireyin çevreyle etkileşimde karşılaştığı problem durumu olarak tanımlanır.

Özür ve yetersizlik kavramları bireyin içsel ve fiziksel durumu üzerinden gelişen kavramlardır. Engel kavramı ise çevresel faktörler ve toplumsal algının etkisinden söz eden dışsal bir içeriğe sahiptir.

Kalıtım, annenin geçirdiği hastalıklar, çeşitli kazalar, yanlış ya da yan etkisi olan ilaç kullanımı, radyasyona maruz kalma ve röntgen çekilmesi.

Erken-geç ya da zor doğum, çocuğun ters gelmesi, göbek bağının dolanması, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması

Çocuğun geçirdiği ateşli hastalıklar, kızamık, kabakulak, menenjit, kazalar, beslenme bozukluğu, bakımsızlık, eğitimsizlik, yanlış gelenek ve görenekler, kalça çıkıklığı

Zihinsel yetersizlik, gelişimin tehlike altında olması, öğrenme güçlüğü, duygusal ve davranışsal bozukluk, iletişim yetersizliği. Bkz. Tablo 6.1

Görme yetersizliği, işitme yetersizliği, ortopedik yetersizlik, sağlık yetersizliği, otizm ve otistik bozukluklar. Bkz. Tablo 6.1

Süreğen hastalık

Bireysel engellilik modeli de denilmektedir. Yetersizliğin tıbbi açıklamasına odaklanır. Tıbbi müdahale yapılarak bireyin normal yaşama dönebileceği düşünülür. Kişinin eksiklik ya da yetersizliği üzerinde durularak, güçlü ve olumlu yanlar göz ardı edilir.

Herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bağımsız bir şekilde sürdürebilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler olarak tanımlanır.

Aktivite sınırlılığının yarattığı avantajsız durumu yaşayan bireylerin engelli olmayan toplum üyeleri tarafından göz ardı edilmesi, toplumsal aktivitelerden uzak tutulması halidir.

Engellilerin topluma dahil olması, ayrımcılıktan ve damgalanmaktan korunması, hizmetlerin engelliler için erişilebilir olması, yasalar önünde eşitlik konularında devlete yükümlülükler getirmesidir.

Doğumla başlayan, çocuk yetiştirme, eğitme ve kişinin ait olduğu grup ya da topluluk yoluyla toplumsal tutumların, değerlerin, alışkanlıkların, örnek davranışların ve bilgi birikiminin aktarılması süreci olarak tanımlanır.

Ailelerin geçirdikleri psikolojik aşamalarda takılı kalmaları, engelli çocuğu kabul etmekte güçlük yaşamaları ve engelli bir çocuğa sahip olmaktan utanç duymaları.

“kusursuz beden”e ulaşmak için toplumsal şuurun arka planında bir mükemmellik arzusu oluşturulması, böylece ideal olan fiziksel görünümden uzaklaşmanın toplumsal kabulü etkileyeceği algısı sosyolojik nedenidir.

Türkiye’de ve dünyada engelli çocuklara verilen eğitime özel eğitim denir. Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri, bu bireylerin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine dayalı olarak uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir.

İlk temel uygulama çocukların normal gelişim gösteren akranları ile aynı eğitim ortamlarında öğrenim görmesidir (kaynaştırma/bütünleştirme). İkinci temel uygulama ise engel türüne göre açılmış olan özel eğitim okullarında yatılı veya gündüzlü eğitim uygulamalarıdır. Ayrıca engel derecesine göre de ayrı okullar bulunmaktadır.

Genel anlamda engelli bireyin olağan gelişim gösteren akranlarıyla birlikte tam ya da yarı zamanlı olarak birlikte eğitim görmesini ifade eder.

Eğitim ortamlarının yanı sıra ev kurma, çalışma, sosyal ve boş zaman etkinlikleri gibi imkanlardan engelli bireylerin de engelli olmayanlar kadar yararlanmasıdır.

Kaynaştırma kavramından daha geniş bir içeriğe sahiptir. Bütünleştirme, iş birliğine açık, destekleyici ve öğrenmeye uygun ortamlardan tüm öğrencilerin öğrenmek için gereksinim duyduğu hizmetlerin ve fiziksel koşulların sağlanması, öğrencilerin her birinin bireysel farklılıklara saygı duyması ve farklılıklardan bir şeyler öğrenmesidir.

Engelliliğe dayalı ayrımcılık siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve diğerleri ile eşit koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engelliliğe dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlama olarak tanımlanır.

Engelliliğe dayalı ayrımcılık temeline dayanan ve engellinin hak ve özgürlüklerden, karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını engelleyen, kısıtlayan veya zorlaştıran her türlü farklı muameledir.

Görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda engelliliğe dayalı ayrımcılık temeliyle bağlantılı olarak, engellinin hak ve özgürlüklerden yararlanması bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasıdır.

Ekonomik, politik alanlarda ve toplumsal yaşamdaki eşitsizlikleri azaltmak için dezavantajlı gruplara (kadın, çocuk, engelli vb.) verilen ayrıcalık ve haklardır.

Engellilerin insan haklarını ve temel özgürlüklerini tam ve diğer bireylerle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak üzere belirli bir durumda ihtiyaç duyulan, ölçüsüz veya aşırı bir yük getirmeyen, gerekli ve uygun değişiklik ve tedbirlerdir.

İlk sorun engelli bireylerin ve ailelerinin bu hakları ne düzeyde bildikleri ya da kullandıkları konusudur. İkinci sorun ise bireylerin kâğıt üzerindeki haklarının bazı kişilerce gasp edilmesidir.