ÇOCUKLARI TANIMA VE DEĞERLENDİRME

Anekdot kayıtları gözlem yapma yollarından sadece biridir.

Çocukları tanıma amaçlı bir gözlemi planlamak ve gerçekleştirmek belirli aşamalardan oluşan birtakım süreçler gerektirir. Bu aşamalar aşağıda sıralanmıştır: a. Değerlendirmenin konusu ve amaçlarının belirlenmesi b. Gözlenecek çocukların, nesnelerin ve durumların tespit edilmesi c. Gözlenmesi tasarlanan durumun gözlenebilir ölçütlerinin belirlenmesiGözlem ortamın (doğal veya yapay) seçilmesi e. Gözlem biçiminin belirlenmesi f. Eğer yapay ortamda gözlem gerçekleştirilecekse deney ortamının düzenlenmesi g. Gerekiyorsa gözlenecek çocuklarla önceden iletişime geçilmesi ve gerekli yerlerden onayların alınması h. Bir örnekleme stratejisinin belirlenmesi ve uygulanması i. Gözlemin gerçekleştirilmesi ve alan (saha) notlarının ve/veya kayıtların sistematik olarak (saat, gün, hafta, ay, yıl) kaydedilmesi j. Gözlemin sonlandırılması k. Verilerin analizi l. Bulguların düzenlenmesi ve raporlaştırılması.

Çünkü doğası gereği gözlem, bireysel görüşlerden etkilenebilir ve gözlem yoluyla elde edilen veriler gözlemcinin öznel (subjektif) yargıları sonucu yanlılık gösterebilir. Yanlı verilerle ulaşılan yanlı yargılar da çocukları yanlış tanımamıza neden olur ve dolayısıyla değerlendirme sonucu alacağımız kararları olumsuz yönde etkiler. O nedenle sizlerin çocukları tanırken gözlem yöntemini etkili biçimde kullanabilmeniz için gözlemin amaçlarını, işlevlerini ve farklı türlerini bilerek gözlem yapabilmek için gerekli becerilere sahip olmanız gerekmektedir.

Gözlemi izlemesi gereken aşama geri bildirim vermektir. Çocukların yaşına ve öğrenilmesi gereken becerinin düzeyine göre uygun bir dille ayrıntılı geri bildirim verilerek gelecekte nasıl bir yol izlenmesi gerektiği konusunda rehberlik sağlanmalıdır. Bu aşamada önemli bir konu da bu geri bildirimin düzeyidir. Çoğunlukla çocukların davranışı sonunda sadece “Aferin” ya da “Yapamadın, iyi olmadı” gibi geri bildirimler verildiğini görürüz. Ancak bunlar en alt düzeyde geri bildirim türüdür. Çünkü çocuğa çok kısıtlı bilgi sunmaktadır. Yukarıdaki bu sözler sadece çocuğun davranışının kabul edilebilir olup olmadığını belirtmektedir. Oysaki “Aferin” denildiğinde çocuğun performansının hangi yönlerinin beğenildiği bilinmemektedir. Aynı şekilde, “Yapamadın” denildiğinde de performansının hangi yönlerinin eksik ya da yetersiz olduğu ve bu performansını iyileştirmek için neler yapması gerektiği bilinmemektedir. Ayrıntılı bir geri bildirimle çocuğun neleri iyi yaptığı, neleri yetersiz yaptığı ve yetersiz becerilerini geliştirmek için neler yapması gerektiği konularında ayrıntılı bir geri bildirim verilmelidir.

İyi yapılandırılmış bir anekdot kaydı, doğrudan gözlenen bir olayın/davranışın kısa, açık, anlaşılır ve yargı içermeyen betimlemelerinden oluşmalıdır.

İyi yazılmış bir anekdot kaydı gözlemin gerçekleştiği ortamı betimlemeli, davranışı kısaca özetlemeli ve gerekirse çocuğun konuşmalarından doğrudan alıntılar içermelidir.

Anekdot Kayıtlarının Sınırlılıkları Çocukları tanıma ve değerlendirmede sıklıkla kullanılan bir gözlemsel teknik olarak anekdot kayıtları, bazı sınırlılıklara da sahiptir. Bunlar şu şekilde belirtilebilir: • Hangi davranışın gözlenmesi gerektiğine karar vermek zor olabilir. • Gözlenen davranışın unutulmadan ve kısa bir süre içinde kayıt edilmesi gerekir. • Gözlemcinin çocuğa ilişkin önceki deneyimleri nesnelliği olumsuz yönde etkileyebilir. • Kaydedilen davranışlarda örneklem hatası yanlış değerlendirmelere yol açabilir. • Bir gün içindeki çok kısa bir kesitten alınan gözlem sonuçları yanıltıcı olabilir.

Sistematik gözlem formlarının, diğer ölçme araçlarında olduğu gibi bazı üstünlükleri ve sınırlılıkları vardır. Sistematik gözlemlerin en önemli üstünlüklerinden biri çocukların bildikleri ve her gün kendilerini rahat hissettikleri bir ortamda sınıf rutinlerini değiştirmeye gerek kalmadan değerlendirilebilmesine olanak tanımasıdır.

Zamana dayalı örneklem alma, daha önceden belirlenen önemli davranışların belirli bir zaman diliminde gözlenerek kaydedilmesi yöntemidir.

Sorun olduğu düşünülen davranışın aşağıdaki gibi farklı boyutları gözlenebilir (Martin, 2007): • Sıklık: Olay hangi sıklıkla tekrarlanıyor • Süre: Olay ne kadar sürüyor • Nedenler: Olayın olası nedenleri • Önem Derecesi: Olayın ne kadar ciddi ve önemli olduğu • Tetikleyiciler: Olayı doğurduğu düşünülen ortam ya da davranışlar

Derecelendirme ölçekleri, değerlendirilmek istenen beceri ya da özelliğin farklı düzeylerini belirlemek için kullanılan, gözleme dayalı araçlardır.

Anekdot kayıtları, öğretmenlerin çocuklara ilişkin gözlemlerinin ayrıntılı kayıtlarını içermesi nedeniyle çocukları tanıma ve değerlendirmede oldukça önemli bir tekniktir. Bir teknik olarak anekdot kayıtlarının, diğer tekniklere göre bazı üstünlükleri vardır. Bu üstünlükler şu şekilde sıralanabilir:

Sistematik gözlem sırasında özen gösterilmesi gereken kurallar şöyle sıralanabilir :

Örneklem almaya dayalı gözlemler özellikle çocukların sergilediği davranışlarda sık tekrarlanan örüntüleri ve belirli davranışları tetikleyen etmenleri belirlemek amacıyla kullanılabilir.Doğru cevap A'dır.

Sorun olduğu düşünülen davranışın aşağıdaki gibi farklı boyutları gözlenebilir:

 Doğru cevap B'dir.

Üstünlüklerinin yanı sıra denetim listelerinin çeşitli sınırlılıkları da vardır. Denetim listelerinin sınırlılıkları şu şekilde sıralanabilir:

Değerlendirme tablosu (rubrik) bir davranış ya da ürünün farklı derecelerini betimsel olarak değerlendirmek amacıyla kullanılan gözleme dayalı bir araçtır. Doğru cevap D'dir.

Bir değerlendirme tablosu geliştirirken uyulması gereken genel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:

Öncül-Davranış-Ardıl yönteminin kullanılması, eğer varsa davranışı tetikleyen belirli olayları ya da davranış örüntülerini belirlemeyi ve daha kolay çözümler üretebilmeyi kolaylaştırır. Örneğin bu yöntemle toplanan veriler sayesinde saldırganlık sorunu olduğu düşünülen bir çocuğun, sadece oyuncaklarının elinden alınması ya da sırada önüne geçilmesi gibi kendine haksızlık yapıldığında bu saldırgan davranışları sergilediği fark edilebilir. Bu değerlendirme doğrultusunda da haksızlığa uğradığını düşündüğünde haklarını saldırgan olmadan nasıl arayabileceği konusuna odaklanılabilir. Doğru cevap A'dır.

Gözlemin bilimsel bir sorgulama aracı olarak kullanılabilmesi için bazı şartları yerine getirmesi beklenir. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Verilen tüm öncüller gözlenebilir fenomenlerdir.Örneğin;

Fiziksel Eylemler: Bir çocuğun resim çizme süresince yaptığı hareketler

Sözel davranışlar: Velilerin çocuklarını okuldan alırken bekleme sırasındaki konuşmaları

Anlamlı davranışlar: Yüz ifadeleri, ses tonu, beden dili şekilleri

Mekânsal ilişkiler ve konumlar: Bir çocuğun odasının diğer odalara olan yakınlığı

Zamansal desenler: Çocukların yaşadığı küçük bir kazaya müdahale ederek uygun ilk yardımı gerçekleştirme süresi

Fiziksel nesneler: Çocukların bir haftada geliştirdiği ürünler sözel ve biçimsel kayıtlar bir çocuk kitabındaki görsellerin sayısı gözlenebilir. Doğru cevap E'dir.