ÇOCUKLARI TANIMA VE DEĞERLENDİRME

Ölçme, değerlendirmenin ön koşuludur.

Çocuklarla ilgili toplanan bilgiler sistematik biçimde kaydedilmelidir

Bireylerin fizksel ve biyolojk gelişim hızları ve özellkleri birbirnden farklıdır. Bireyin
boyu, kilosu, saç, göz ve ten rengi, cinsyeti, beden biçmi gibi özellkleri, beden yapısındaki farklılıklar olarak açıklanmaktadır

Aile yapısındaki farklılıklar çocuğun sosyo-kültürel özelliklerinden biridir

Formal degerlendirme, öğrencilerin çeşiti alanlardak (örnegn; bilişsel becerleri, duygusal gelişim,vb.) durumlarının, aynı ya grubundaki diğer bireylere kıyasla nasıl olduğunu beilrlemek amacıyla gerçekleştirilir

Standart testler: yetenek testleri, başarı testeleri, ilgi envanterleri, kişilik testleri ve tutum testleridir

Başarı testleri bireyin eğitim süreci içinde ya da belirli çevre koşulları altında ne kadar öğrendiğini ölçen testlerdir

Psikodrama, bireyin kendisini tanımayı, kendisine ve durumlara dışıarıdan bakmayı, hayatın doğal seyri içinde yaşamla başa çıkma gücünü artırmayı amaçlayan birpaylaşım yöntemi olarak tanımlanabilir

Otobiyografi Kendini anlatma teknkleri arasında yer almaktadır

Sosyometri bir grubu oluşturan bireylerin sosyal durumunu, birbirleri ile olan ilişki biçmlerini, kısaca grubun gerçek görünümü ve grup bütünlüğü hakkında objektif bilgi edinmek için en güvenilir tekniktir

Bireyi tanıma, iki yönlü düşünülmesi gereken bir kavramdır. Bu kavram bireyin hem kendini tanımasını hem de başka birisinin ya da başkalarının bireyi tanımasını ifade eder. Bireyi tanımak demek, aslında bir insanın hangi özelliklere ne derecede sahip olduğunu bilmek ve anlamak demektir. Bireyin sahip olduğu özelliklerin ayrıntılı olarak bilinmesi, bireyin kendini tanıması ve geliştirmesi için de gereklidir. Bireyler arası farklılıkları ortaya çıkarmak ve bireylerin bu farklılıkları oluşturan özellikleri açısından gelişmesine katkıda bulunmak; eğitimde, rehberlik yoluyla bireyi tanımanın temel amacıdır. Bu bağlamda bireyi tanımak için farklı nitelikler yönünden bireyler arasında var olan bireysel farklılıkları ayırt etmeye çalışan çabaların, çeşitli yaklaşımların, araç ve tekniklerin geçen yüzyılın başından itibaren hızlı bir gelişim gösterdiği görülmektedir. Bireyi tanınmanın en önemli amacı, onun gelişimine ve çevresine uyum gösterebilmesine yardımcı olmaktır. Bireyin bulunduğu eğitim ortamlarından gerektiği biçimde ve yeterli düzeyde yararlanabilmesi için de bireyi tanımak gerekmektedir. Bu, hem birey hem de bireye yardım etmeye çalışan herkes için kolaylaştırıcı bir durumdur. Çünkü her birey kendine özgü özellikleri olan, biricik ve eşi bulunmayan bir varlıktır. Bu nedenle her çocuğun kendine özgü gelişim düzeyi, gereksinimleri, sorunları, istek ve beklentileri olduğu gibi üstün ve sınırlı yönleri de vardır. Bu bağlamda bireyler arasındaki farklılıkları ortaya çıkarmak ve her çocuğun bu farklılıkları oluşturan özellikleri yönünden sürekli ve bütün hâlinde gelişmesine yardım etmek, bireyi tanımanın en temel amacıdır.

Çocukları tanıma ve değerlendirme süreci; çocukların gelişimlerini değerlendirme, davranışlarının temel nedenlerini belirleme ve programı değerlendirmenin yanında aile ile iş birliği ve aileye rehberlik etme konularında da önemli katkılar sağlamaktadır. Çocukları tanıma ve değerlendirme; çocukla ilgili tüm bilgilerin objektif, esnek fakat tutarlı bir şekilde, çok çeşitli araçlar yardımıyla sistematik olarak toplama, kayıt altına alma ve bunları birbiri ile birleştirerek anlamlı ve güvenilir bir karar verme sürecidir. Hume ve Coll (2009) da değerlendirmeyi öğrenme bağlamında ele almakta ve değerlendirmeyi, öğrenmenin değerlendirilmesi, öğrenme amacıyla değerlendirme ve öğrenme olarak değerlendirme biçiminde gruplayarak açıklamaktadır.

Çocuğu tanıma ve değerlendirme sürecinde bilgileri uygun biçimde toplamak, verileri anlamlı şekilde analiz etmek, değerlendirmek, yorumlamak ve sentezlemek son derece önemlidir. Dolayısıyla bu süreçte göz önünde bulundurulması gereken bazı ilkeler vardır. Bu ilkeler aşağıda belirtilmiştir.

İnformal değerlendirme alan yazında performans değerlendirme, özgün (authentic) değerlendirme, doğrudan (direct) değerlendirme gibi kavramlarla da ifade edilmektedir. İnformal değerlendirme, standart testler ve benzeri gelişim envanterleri ve başarı testleri dışında kalan hemen her türlü değerlendirme tipini içeren geniş bir değerlendirmedir. İnformal değerlendirme daha çok doğal ortamlarda (örneğin; sınıfta, oyun alanında, evde) ve rutin etkinlikler içinde (örneğin; grup etkinlikleri, oyun alanlarındaki sosyal etkileşim) gerçekleştirilir. Bu tür değerlendirmeler öğretim ve değerlendirme arasında doğrudan bağ kurulmasına hizmet eder. Öğretmen çocukların var olan performansı hakkında bilgi edinebilir, bu bilgiye dayalı olarak öğretim etkinliklerini planlayabilir. Öğretimin planlanması, uygulamanın etkiliği ve verimliliğine ilişkin veri toplamak amacıyla da çeşitli informal tekniklerden yararlanılır. Bireyin tanınmasında kullanılmak üzere geliştirilmiş pek çok teknik vardır. Bunların bir kısmı okuma-yazmaya dayalı oldukları için okul öncesi dönem çocuklarına uygulanamamaktadır. Bir kısmı ise konuşma ile kendini ifade edebilme becerisine dayalı olduğu için çocuğu tanımada kullanılması güçlükler içermektedir. Testler ise özel uzmanlık gerektirdiği için öğretmen tarafından kullanılıp, sonuçlarının yorumlanması mümkün olmamaktadır. Çünkü Türkiye’deki mevcut öğretmen yetiştirme programları buna pek uygun değildir. Bu nedenle okul öncesi dönemde daha çok informal değerlendirme yaklaşımlarının kullanılması ön plana çıkmaktadır. Okul öncesi çocukları tanımak ve değerlendirmek için en uygun değerlendirme türlerinden olan portfolyo değerlendirme ve oyun temelli değerlendirme de bu yaklaşımın içine girmektedir.

Bireyi tanımak, bireyle ilgili birçok bilgiye sahip olmak demektir. Bu da bireyin çeşitli nitelikleriyle ilgili her türlü bilgiyi ulaşmayı ve elde etmeyi zorunlu hale getirir. Bireyin her türlü ilgi, yetenek, kişilik ve davranış özellikleriyle ilgili aynı anda, toplu biçimde ve tek bir araçla bilgi elde etmek mümkün değildir. Bu nedenle bireylerin farklı özelliklerine ilişkin farklı bilgiler, ayrı ayrı, tek tek ve her biri birbirinden farklı yaklaşım, yöntem, teknik ve araçlarla elde edilmektedir. Bireyleri tanımada kullanılan yaklaşım ve tekniklerin çok sayıda ve özellikte olduğu bilinmekle birlikte, bunların belli ölçüt ve özelliklere göre gruplandırarak sınıflandırıldığı görülmektedir. Bir sınıflamaya göre teknikler test ve test dışı teknikler olarak iki gruba ayrılmış, buna göre de kişilik, yetenek, ilgi ve tutum envanterleri test grubuna; anket, görüşme ve gözlem de test dışı tekniklere dâhil edilmiştir. Öte yandan bir başka sınıflamada da bilgi kaynağı, bilginin elde edilme biçim ve süreci ile bilgilerin toplanması aşamasında yapılabilecek hata kaynakları dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre de aşağıda sıralanan dört farklı teknik oluşturulmuştur.

Kendini anlatma teknikleri, görüşme, anket, envanter, problem tarama listeleri, otobiyografi, psikodrama, oyun ve oyun terapisi, arzu listeleridir.

Gözleme dayalı teknikler arasında gözlem, derecelendirme ölçekleri, anekdot/vaka kaydı, denetim listeleri, özel kayıt çizelgeleri, gelişim dosyaları/portfolyo, sosyometri ve ev ziyaretleri sayılabilir.

Yapay gözlem, laboratuvar ortamlarındaki gözlem gibi önceden hazırlanmış ve kişinin sürekli ya da daha önce hiç bulunmadığı ortamlarda gerçekleştirilen gözlemdir.

Portfolyo, kişinin özgün ürünü ya da ürünlerinden seçilerek oluşan, zaman içindeki gelişimini yansıtan, planlı ve amaçlı şekilde düzenlenmiş çalışmalar topluluğudur.

Sosyometri, bir grubu oluşturan bireylerin sosyal durumunu, birbirleri ile olan ilişki biçimlerini, grup içindeki alt gruplar, kısaca grubun gerçek görünümü ve grup bütünlüğü hakkında objektif bilgi edinmek için en güvenilir tekniktir. Sosyometri, belirli bir zamanda bir grubun bütün üyeleri arasında mevcut tüm sosyal ilişkileri ortaya koyması bakımından pratik ve kullanışlı bir yöntem olmakla birlikte, bu sosyal ilişkilerin arkasındaki nedenler, değerler ve tutumlar hakkında fazla bir ipucu vermez. Bu bakımdan sosyometri daha ileri incelemeler ve değerlendirmeler için bir başlangıç noktası olarak düşünülmelidir (MEB, 2013a). Sosyometri tekniği 4 yaştan itibaren kullanılabilecek, birden fazla uygulama biçimi ve çeşidi olan, sosyal konum, akran kabul-reddi açısından güvenilir veri sunan, işlevsel bir ölçme aracıdır. Sosyometri bir eğitim-öğretim yılı içinde birden fazla kez ve gereksinim duyuldukça uygulanabilecek bir tekniktir. Ayrıca farklı soru biçimleri ile de esnek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle öğretmenler ve eğitimciler amaçları doğrultusunda sosyometri uygulamalarını şekillendirebilirler.