ÇOCUKLARI TANIMA VE DEĞERLENDİRME - Deneme Sınavı - 23

Sorun olduğu düşünülen davranışın aşağıdaki gibi farklı boyutları gözlenebilir:

 Doğru cevap B'dir.

Üstünlüklerinin yanı sıra denetim listelerinin çeşitli sınırlılıkları da vardır. Denetim listelerinin sınırlılıkları şu şekilde sıralanabilir:

Değerlendirme tablosu (rubrik) bir davranış ya da ürünün farklı derecelerini betimsel olarak değerlendirmek amacıyla kullanılan gözleme dayalı bir araçtır. Doğru cevap D'dir.

Bir değerlendirme tablosu geliştirirken uyulması gereken genel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:

Öncül-Davranış-Ardıl yönteminin kullanılması, eğer varsa davranışı tetikleyen belirli olayları ya da davranış örüntülerini belirlemeyi ve daha kolay çözümler üretebilmeyi kolaylaştırır. Örneğin bu yöntemle toplanan veriler sayesinde saldırganlık sorunu olduğu düşünülen bir çocuğun, sadece oyuncaklarının elinden alınması ya da sırada önüne geçilmesi gibi kendine haksızlık yapıldığında bu saldırgan davranışları sergilediği fark edilebilir. Bu değerlendirme doğrultusunda da haksızlığa uğradığını düşündüğünde haklarını saldırgan olmadan nasıl arayabileceği konusuna odaklanılabilir. Doğru cevap A'dır.

Gözlemin bilimsel bir sorgulama aracı olarak kullanılabilmesi için bazı şartları yerine getirmesi beklenir. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Verilen tüm öncüller gözlenebilir fenomenlerdir.Örneğin;

Fiziksel Eylemler: Bir çocuğun resim çizme süresince yaptığı hareketler

Sözel davranışlar: Velilerin çocuklarını okuldan alırken bekleme sırasındaki konuşmaları

Anlamlı davranışlar: Yüz ifadeleri, ses tonu, beden dili şekilleri

Mekânsal ilişkiler ve konumlar: Bir çocuğun odasının diğer odalara olan yakınlığı

Zamansal desenler: Çocukların yaşadığı küçük bir kazaya müdahale ederek uygun ilk yardımı gerçekleştirme süresi

Fiziksel nesneler: Çocukların bir haftada geliştirdiği ürünler sözel ve biçimsel kayıtlar bir çocuk kitabındaki görsellerin sayısı gözlenebilir. Doğru cevap E'dir.

Gözlemin bilimsel bir sorgulama aracı olarak kullanılabilmesi için bazı şartları yerine getirmesi
beklenir. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Gözlem, çerçevesi belirlenmiş bir değerlendirme amacına hizmet eder.
• Gözlem sistematik olarak planlanır ve kaydedilir.

• Belirli bir plan dâhilinde gözlem insan ve/veya makineler aracılığıyla yapılır.
• Gözlem geçerlik ve güvenirlik denetimlerine tabi tutulur.

Zamansal Desenler: Çocukların yaşadığı küçük bir kazaya müdahale ederek
uygun ilk yardımı gerçekleştirme süresi  (tablo 3.1)

Gözlemin Aşamaları: 

a. Değerlendirmenin konusu ve amaçlarının belirlenmesi
b. Gözlenecek çocukların, nesnelerin ve durumların tespit edilmesi
c. Gözlenmesi tasarlanan durumun gözlenebilir ölçütlerinin belirlenmesi

d. Gözlem ortamın (doğal veya yapay) seçilmesi
e. Gözlem biçiminin belirlenmesi
f. Eğer yapay ortamda gözlem gerçekleştirilecekse deney ortamının düzenlenmesi
g. Gerekiyorsa gözlenecek çocuklarla önceden iletişime geçilmesi ve gerekli yerlerden
onayların alınması
h. Bir örnekleme stratejisinin belirlenmesi ve uygulanması
i. Gözlemin gerçekleştirilmesi ve alan (saha) notlarının ve/veya kayıtların sistematik
olarak (saat, gün, hafta, ay, yıl) kaydedilmesi
j. Gözlemin sonlandırılması
k. Verilerin analizi
l. Bulguların düzenlenmesi ve raporlaştırılması

Genel olarak bireysel yargıların gözlem sürecini olumsuz etkilememesi için
alınabilecek en etkili önlemin nesnel bir kodlama yapısı oluşturmak olduğu söylenebilir.

Çocukların yaşamındaki önemli ve belirleyici olaylara yönelik yapılan gözlemleri betimlemek üzere tutulan kısa notlara Anekdot Kaydı denir.

Bir anekdot kaydında mutlaka bulunması gereken temel ögeler şu şekilde sıralanabilir:
• Gözlenen çocuğun adı, soyadı, yaşı (yıl ve ay olarak) ve sınıfı
• Gözlemcinin adı, soyadı, görevi
• Gözlemin yapıldığı ortam ve bağlam (evcilik köşesinde grup etkinliği, blok köşesi,
bahçe vb.)
• Gözlem tarihi ve zamanı (gün ve saat olarak)
• Gözlenen davranışın tanımı
• Gözlenen davranışa ilişkin yorum

Ardıl: Gözlenen davranışın sonunda ortaya çıkan olay, sonuç ya da yarattığı etki.

Zamana dayalı örneklem alma, daha önceden belirlenen önemli davranışların belirli bir zaman diliminde gözlenerek kaydedilmesi yöntemidir.

Derecelendirme ölçekleri, değerlendirilmek istenen beceri ya da özelliğin farklı düzeylerini belirlemek için kullanılan, gözleme dayalı araçlardır. Denetim listelerinde olduğu gibi, derecelendirme ölçeklerinde de gözlem sonuçları sayısal verilere dönüştürülebilir. Ancak, denetim listelerinden en temel farklılıkları, değerlendirilen beceri ya da özelliğin var olup olmamasını değil farklı düzeylerini belirlemeleridir. Okul öncesi eğitim ortamlarında çocukları, öğretmenleri, eğitim ortamlarını ya da öğretim programlarını değerlendirmek amacıyla derecelendirme ölçekleri kullanılabilir.

Bir değerlendirme tablosu geliştirirken uyulması gereken genel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Tanımlayıcılarda çok genel ölçütler kullanılmamalıdır.
• Gereksiz ve tanımlamaya yardımcı olmayan detaylara yer verilmemelidir.
• Tanımlayıcıların farklı düzeyleri arasındaki geçişler yumuşak olmalıdır.
• Öğretim programındaki hedef ve amaçlar doğrultusunda ölçütler kullanılmalıdır.
• Ölçütler gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.
• Tanımlayıcıların sayısı 6’dan fazla olmamalıdır.
• Tanımlayıcıların dereceleri arasındaki uzaklık eşit tutulmaya çalışılmalıdır.
• Tanımlayıcıların içinde “az, iyi, bazen” gibi belirsiz ifadeler yer almamalıdır.
• Az sayıda gözlemde kullanılarak bir pilot çalışma yapılmalı ve gerekirse düzeltmeler yapılmalıdır.

Örneğin, nicel bir araştırmayla çocukların sosyal ağları (Facebook, Twitter vb.) ne sıklıkla kullandıkları ya da hangi yaş gruplarının sosyal ağları daha çok tercih ettiği belirlenebilirken, nitel bir araştırmayla çocukların sosyal ağları nasıl algıladıkları, sosyal ağları neden tercih ettikleri ve günlük yaşamlarında nasıl kullandıkları incelenebilir.

Araştırmacılar çocuklar, aileler veya eğitimcilerle konuşarak bir anket aracılığıyla ulaşacaklarından çok daha ayrıntılı ve anlamlı verilere ulaşabilirler. F

Gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla günümüz araştırmacıları İnternet üzerinden görüntülü olarak sanal ortamlar aracılığıyla görüşme olanağı bulmaktadır. Araştırmacı için çok önemli olan duyguların, teknoloji aracılığıyla gerçekleştirilen görüşmelerde algılanmasının getirdiği sınırlılıklar, yüz yüze görüşmeleri günümüzde de en sık kullanılan yöntem olarak karşımıza çıkarmaktadır.