ÇOCUKLARI TANIMA VE DEĞERLENDİRME - Deneme Sınavı - 13

Birey yaşadığı değişim sürecinde sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan ailesinin ve çevresinin özelliklerinden doğrudan etkilenmektedir. Özellikle okul öncesi dönemde, çocuğun yaşamındaki en etkili sosyalleşme kurumu aile olduğundan, aileyle ilgili koşullar çocuk için daha da belirleyici olmaktadır. Bu bağlamda gelişimi etkileyen faktörler arasında yer alan ve “bireysel farklılık” olarak nitelendirilen özellikler şöyle açıklanabilir (Çalışandemir, 2014):

Aile yapısındaki farklılıklar

Ailenin eğitim anlayışı ve tutumlarındaki farklılıklar

Ailenin yaşadığı çevrenin olanakları

Ailenin sosyal, kültürel ve ekonomik durumundaki farklılıklar

Sosyo-kültürel ve ekonomik özellikler, aile yapısındaki farklılıklar, ailenin eğitim anlayışı ve tutumlarındaki farklılıklar, ailenin yaşadığı çevrenin olanakları ve ailenin sosyal, kültürel ve ekonomik durumundaki farklılıklar olarak gruplanabilir.

Elde edilen veriler kişisel yargılardan uzak ve nesnel olmalıdır.

Standart testler:

Yetenek Testleri,

Başarı Testleri,

İlgi Envanterleri,

Kişilik Testleri Tutum Testleri'nden oluşmaktadır

Kendini anlatma teknikleri:

Görüşme

Anket

Envanter

Problem Tarama Listeleri

Otobiyografi

Psikodrama

Oyun ve Oyun Terapisi

Arzu Listeleri'nden oluşmaktadır.

Gözlem, kontrole göre yapılandırılmış ve yapılandırılmamış olmak üzere ikiye ayrılır.

Yapılandırılmş/sistemli Gözlem: Yapılandırılmış/sistemli gözlem neyin nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğinin önceden planlandığı, amacın saptandığı ve belli kurallara uyarak yapılan gözlemdir. Gelişigüzel gözleme göre daha geçerli ve güvenilir bir gözlemdir.

Yapıılandırılmamş/gelişigüzel Gözlem: Bu gözlemde veriler/bilgiler neyin, nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğine ilişkin bir planın yapılmadığı, amacın saptanmadığı doğal bir ortamda rastlantısal olarak elde edilir.

Görüşme, en genel hâliyle başka insanları anlama işi olarak tanımlanabilir. Başka bir ifadeyle, bilgiye gereksinim duyulan bir konuda, bilgi toplamaya çalışan bir araştırmacı ile görüşleri olan kişi arasındaki söyleşi ya da sohbettir (Patton, 2002). Tanımdan da anlaşılacağı üzere, görüşmede “görüşmeci” (görüşmeyi yapan kişi) ve “kaynak kişi” (görüşülen kişi) olmak üzere iki taraf bulunur ve görüşme genellikle yüz yüze bir ortamda gerçekleştirilir.

Görüşme, en genel hâliyle başka insanları anlama işi olarak tanımlanabilir. Başka bir ifadeyle, bilgiye gereksinim duyulan bir konuda, bilgi toplamaya çalışan bir araştırmacı ile görüşleri olan kişi arasındaki söyleşi ya da sohbettir (Patton, 2002). Tanımdan da anlaşı- lacağı üzere, görüşmede “görüşmeci” (görüşmeyi yapan kişi) ve “kaynak kişi” (görüşülen kişi) olmak üzere iki taraf bulunur ve görüşme genellikle yüz yüze bir ortamda gerçekleştirilir. Ancak gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla günümüz araştırmacıları İnternet üzerinden görüntülü olarak sanal ortamlar aracılığıyla görüşme olanağı bulmaktadır. Araştırmacı için çok önemli olan duyguların, teknoloji aracılığıyla gerçekleştirilen görüşmelerde algılanmasının getirdiği sınırlılıklar, yüz yüze görüşmeleri günümüzde de en sık kullanılan yöntem olarak karşımıza çıkarmaktadır.

Görüşmeler, katılımcı sayısına göre bireysel ve grupça görüşme olmak üzere iki türde gerçekleştirilebilir. Bireysel görüşmelerde, görüşmeci ve görüşülen kişi baş başa olur. Bu tür görüşmeler ikili görüşme şeklinde de tanımlanabilir. Grup görüşmelerinde ise bir görüşmeci ve birden fazla görüşülen kişi vardır. Belli bir konu üzerine görüşler ortaya konur ve konu tartışılır (Karasar, 2008). Çocuk gelişimi araştırmalarında genellikle bireysel görüşmeler gerçekleştirilmektedir. Bu tür görüşme biçiminde kişiye özel veriler daha kolay elde edilebilmekte ve bu verilere ilişkin uygun çözüm önerileri geliştirilmektedir.

Yapılandırılmamış görüşme bazı araştırmacılar tarafından informal söyleşi ya da etnografik görüşme olarak da isimlendirilmektedir. Bu görüşme türü genellikle görüşmeciye büyük bir esneklik ve hareket serbestliği imkânı tanır. Ayrıca doğal ortamda gerçekleştirilen gözlemler sırasında kendiliğinden ve anlık olarak gelişen bir görüşme türüdür. Bazı durumlarda kaynak kişi (görüşülen kişi) kendisiyle bir görüşme yapıldığının farkına bile varmayabilir. Doğal olarak gelişen bir sohbet olarak algılanabilir çünkü önceden bir hazırlık yapılarak belirlenen sorular sorulmamaktadır. Ancak yine de sorulacak sorular görüşme öncesinde genel hatlarıyla fikir vermek için hazırlanabilir. Bu açıdan bazı araştırmacılar yapılandırılmamış ifadesinin doğru olmadığını ve her görüşmenin belli ölçülerde bir yapıya sahip olduğunu belirtmektedir.

Yarı yapılandırılmış görüşme insanları anlamak için gerçekleştirilen en güçlü görüşme yöntemlerinden biridir. Görüşmenin amacına göre değişmekle birlikte genellikle 60 ila 90 dakika arasında sürer. Bu türdeki görüşmelerde, sürece rehberlik edecek bir liste hazırla- nır ve bu listede incelenecek konu başlıkları ya da kavramlar yer alır. Yarı yapılandırılmış görüşmenin amacı

(1) genel kavram ve düşüncelerin anlamını açıklığa kavuşturmak;

(2) bir görüşe sahip olmaya ya da bir davranışı sergilemeye neden olan ögeleri belirlemek;

(3) karmaşık tutumları sınıflandırmak ve

(4) insanları belli bir davranışa sevk eden güdüleyi- ci unsurları açıklamaktır.

Tablo 4.1

Tablo 4.1.

apılandırılmış görüşmelerde, görüşmeci önceden belirlenmiş bir senaryoyu takip eder. Sorulacak sorular önceden açık bir şekilde yazılmıştır ve hangi sırayla sorulacağı da belirlenmiştir. Araştırmacının yapması gereken tek şey bu sırayı izlemektir. Ancak bu özelliği yapılandırılmış görüşmeleri nicel bir araştırma aracı yapmaya yetmez. Verilen yanıtlar açık uçlu olduğu, yani katılımcı kendi istediği biçimde, derinlikte ve kendi cümleleriyle yanıt verdiği için bu yolla toplanan veriler nitel veri olarak değerlendirilir. Diğer görüşme türleriyle karşılaştırıldığında, görüşmecinin sahip olması ve kullanması gereken yeterlikler daha azdır. Dolayısıyla birden fazla görüşmeci kullanılması gereken durumlar için ideal bir yöntemdir.

Şekil 4.1

Çocuk gelişimi alanındaki nitel araştırmaların çoğunun temelinde insanların deneyimlerini ve etraflarında yaşananları nasıl yorumladıklarını anlamak yatar. Bu amaçla nitel araştırmalarda ve eğitim ortamlarında giderek artan bir sıklıkla kullanılan bir araç da odak grup görüşmesidir. Odak grup görüşmesi, küçük bir grup katılımcıyla belirli bir konu üzerine gerçekleştirilen görüşmedir. Görüşmeci belli sorular sorarak katılımcı gruptaki bireylerden cevapları toplar. Katılımcı grubu genellikle 4 ile 6 kişiden oluşur (Creswell, 2012) ancak bu sayı bağlama ve araştırma amacına göre 12’ye kadar çıkabilmektedir. Görüşme süreci bir ile iki saat arasında zaman alır. Görüşme, katılımcıların kendilerini rahat hissedecekleri bir toplantı odasında ve bir toplantı yöneticisinin rehberliğinde gerçekleştirilir. Toplantı yöneticisi dışında not tutmak amacıyla araştırma grubundan bir kişinin daha bulunmasında fayda vardır.

Görüşme türleri belli sınıflara ayrılarak incelenir.Görüşmeler genellikle görüşmenin amacına, görüşmeye katılanların sayısına, kapsanacak konuların derinliğine ve çeşitliğine ve görüşme yapılacak kişilere göre sınıflandırılmaktadır.

Görüşmelerin ne derece yapılandırıldığına göre ise,yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmış görüşme olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.

Çocuklarda gözlenen olgulara ilişkin davranış türleri 7 çeşittir, ses tonu, mimikler ve jestler Anlamlı davranışlar türüne verilebilecek bir örnektir.

Bazı araştırmacılar tarafından informal söyleşi ya da etnografik görüşme olarakda isimlendirilen görüşmeye yapılandırılmamış görüşme denir.