ÇOCUK VE OYUN

Erken çocukluk döneminin, hayatın diğer dönemlerine kıyasla kayda değer bir şekilde farklı olduğu görüşünün kabul edilmesi ile bu dönemde çocukların gelecek yaşamlarına temel oluşturacak bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla eğitilmesi gündeme gelmiştir. Jean Jacques Rousseau (1712-1778) erken çocukluk döneminin insanın tüm gelişimi göz önüne alındığında en özel dönemi olduğunu ifade etmiş ve bu dönemde verilecek eğitimin merkezinde doğa ve doğada edinilen deneyimler olması gerektiğini ileri sürmüştür (Graves, Gargiulo ve Sluder, 1996). Her ne kadar bu görüşlerini eğitimsel uygulamalarla hayata geçirememiş olsa da, Rousseau’nun bu görüşleri kendisinden sonra gelen birçok eğitimci ve felsefeciye ilham kaynağı olmuştur

İlgili alanyazın incelendiğinde, dış mekân oyunlarının çocukların fiziksel ve zihinsel sağlığı başta olmak üzere, sosyal duygusal gelişimine ve kalıcı ve etkili öğrenmesine katkı sunduğunu ileri süren pek çok çalışma (örn. Acar, 2014; Harte, 2013; Mi-Hwa ve Riley, 2015) ve bu çalışmaları sentez şeklinde sunan pek çok kitap ve rapor (örn. Bilton, 2010; Garrick, 2009; Tovey, 2007; White, 2009) bulunmaktadır. Bu çalışmalarda sıklıkla vurgulanan ilk husus, dışarıda olmanın ve dış mekân oyunlarının çocukların genel anlamda fiziksel ve zihinsel sağlığına olumlu etki ettiğidir.

Dışarıda alınan temiz havanın çocukların dikkat sürelerini artırırken, dış mekân oyunları sırasında doğal bir şekilde faydalanılan güneş ışığının da çocukların kemiklerinin gelişimine ve büyümelerine katkı sağladığı vurgulanmaktadır (Bilton, 2010; Mi-Hwa ve Riley, 2015). Örneğin Danimarka’da yapılan bir çalışmada, günlük eğitim akışının önemli bir kısmını dış mekân oyunlarına ayıran ve çocuklara çeşitli dış mekân etkinlikleri sunan anaokullarına devam eden çocuklarla, günlük eğitim akışında dış mekân oyunlarına çok az ya da hiç yer vermeyen anaokullarına devam eden çocuklar karşılaştırılmış ve ilk grupta yer alan çocukların daha iyi dikkat süresi, yaratıcılık ve fiziksel gelişim ve kontrol becerisine sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca bu çalışma, ilk grupta yer alan çocukların daha az enfeksiyon ve alerjik reaksiyon yaşadıklarını ortaya koymuştur (Grahn ve ark. 1997, akt. Williams-Siegfredsen, 2005). Bu hususta, özellikle ailelerin çocukların soğuk algınlığına yönelik endişesi pek çok okul öncesi eğitim kurumunda dış mekân oyunlarının gerçekleştirilmesine engel teşkil eder durumdadır. Ancak, yapılan çalışmalarda uygun kıyafetlerle her mevsimde dışarıda oynayan çocukların daha sağlıklı olacağı vurgulanarak bu kanının aksi ortaya koyulmuştur (Mi-Hwa ve Riley, 2015). Ayrıca, bu çalışmalar soğuk algınlığı ve gribe neden olan virüslerin sıklıkla kirlenmiş yüzeylerle daha sık yayıldığını öne sürerek, enfeksiyon bulaşmış bir kişinin dokunduğu kapı kolu, musluk v.b araçların ya da bu kişilerle yakın temasta bulunmanın ve aynı havayı solumanın hastalığın yayılmasında soğuk havadan çok daha etkili olduğunu tartışmışlardır.

İç mekân ile karşılaştırıldığında, dış mekânın nicel ve nitel anlamda sağlıklı gelişim ve etkili öğrenme sağlamak adına pek çok avantajı olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki ise, aslında dış mekânın kendisinden değil, çocuklardan kaynaklanmaktadır. Çocukların dış mekânda olmaya doğal bir istekleri vardır. Bu doğal motivasyon ise, etkili öğrenmenin anahtarı niteliğindedir. Bu nedenle, dış mekânda gerçekleştirilebilecek her türlü oyun ve akademik temelli etkinliğin, etkili ve kalıcı öğrenmeyi sağlamada bir araç olduğu ileri sürülebilir (Acar, 2014; Bilton, 201)

Dış mekânın diğer bir avantajı ise, sınıf ortamına kıyasla daha geniş bir alana sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu geniş alan, çocuklara ciddi bir hareket özgürlüğü sağlamaktadır. Dolayısıyla bu özgürlük, iç mekânda sıklıkla hareket özgürlüğünü kısıtlayıcı uyarı alan çocuklar için dış mekânı daha da cazip hâle getirmektedir. Hareket özgürlüğünün yanı sıra, sınıf içi belirli kurallar gereği sesini de sınırlı bir tonda kullanması için yönlendirilen çocuklar için dışarıda olmak aynı zamanda gürültü yapabilme özgürlüğü anlamına da gelmektedir. Özgürce hareket etme ve gürültü yapma imkânına sahip olan çocuk, bu sayede sahip olduğu enerjisini boşaltma imkânı bulmakta ve kendisini bekleyen pek çok akademik temelli etkinliğe de daha rahatlıkla odaklanabilmektedir. Ayrıca, bu geniş hareket alanı sayesinde pek çok büyük grup oyunları da rahatlıkla oynanabilmektedir ki bu durum çocukların sosyal gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Buna karşın, iç mekân çocuğa sınırlı bir alan sunarken, çoğu zaman çocuk tarafından yetişkin kontrolünün baskın olduğu bir ortam olarak algılanmaktadır (Thigpen, 2007; Tovey, 2007). Ayrıca, fiziksel anlamda daha geniş bir alana sahip olması nedeniyle, dış mekân, iç mekânda bulunması oldukça güç olan ve çocukların büyük motor becerilerini destekleyen büyük donanım ve materyalleri içermektedir. Bu büyük donanım ve materyaller sayesinde dış mekân, çocuğun büyük motor becerilerinin gelişimini iç mekâna kıyasla daha fazla desteklemektedir (Olsen, Thompson, Hudson ve Kreiss, 2010; Tovey, 2007).

Dış mekânın bir diğer avantajı ise durağanlıktan uzak, sürekli değişime açık bir yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Sıcaklık, hava koşulları ve mevsimler ve bu bileşenlerdeki değişimler dış mekânı sürekli değişen dinamik bir ortam yapmaktadır. Bu durum çocuklar için oldukça ilgi çekicidir. Bir görünüp bir yok olan su birikintileri, hareket eden bulutlar, baharda açan çiçekler, yağmurdan sonra ortaya çıkan salyangozlar veya ortalığı birden kaplayan sis, bir yandan dış mekânı çocuklar için cazip ve dinamik bir ortam hâline getirirken, aynı zamanda öğrenme için pek çok fırsat yaratmaktadır. Örneğin, mevsimlerin geçişini ve süreçte yaşanan değişimi bizzat yaparak yaşayarak öğrenme imkânı sağlamaktadır. Böyle bir öğrenme şekli okul öncesi dönem çocuklarının eğitimine temel teşkil etmektedir. Buna karşın iç mekân, göreceli olarak daha durağan, keşif ve merak duygusunu uyandırmada nispeten daha zayıf kalan bir öğrenme alanı oluşturmaktadır. Ayrıca doğanın bu dinamik ve değişime açık durumu, çocuklara pek çok doğal ve ilgi çekici materyal sunmaktadır. Örneğin, sonbaharda dökülen yapraklar ve çubuklar, kışın yağan kar ve buz, çamur ve su birikintileri çocukların yaratıcılığını destekleyen birer materyal niteliğindedir (Davis, 2010; Tovey, 2007; Wilson, 2008).

NAEYC, sıfır sekiz yaş aralığındaki çocuklara kaliteli bir erken çocukluk eğitimi sağlamak için araştırma, politika ve uygulamayı bir araya getirerek çalışan ve profesyonel üyelik gerektiren bir okul öncesi eğitim kuruluşudur

İdeal bir dış mekânın bileşenleri:

• Yeterli Alan • Güvenlik • Zeminde Çeşitlilik • Serbest Parçalar • Organizasyon • Gizemli Yerler • Materyal Depoları • Kıyafet Raflarıdır.

Serbest parçalar, araba lastikleri, ağaç kütükleri, boş sebze kasaları, boş karton kutular ya da bloklar gibi çocukların rahatlıkla kontrol edip yönlendirebileceği ve farklı oyun temaları üretmek için kullanabilecekleri malzemelerden oluşmaktadır.

Çocukların dışarıda geçirdiği zamanın giderek azalması, doğa ile etkileşiminin çok sınırlı hâle gelmesi ve dolayısıyla günün çoğunu binaların içinde geçirmelerine ilişkin çeşitli nedenler öne sürülmektedir. Yapılan çalışmalar doğrultusunda ileri sürülen nedenlerin başında ise evde teknoloji kullanımının artması, şehirleşme ve bu şehirleşmeye bağlı olarak ailelerin güvenlik kaygıları gelmektedir. Ayrıca ebeveynlerin iş yaşamında daha çok yer almaya başlaması da çocukların dışarıda geçirdiği sürenin azalmasına neden olmuştur.

Johnson, Christie ve Wardle (2005)’e göre öğretmenin oyunda üstlenebileceği roller;

• İzleyici

• Sahne(ortam)

• Yöneticisi

• Oyun Arkadaşı

• Oyun Lideri

Bu yaklaşımın ortaya çıkmasında İsveç’te bulunan ve kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olan Friiluftsframjandet isimli bir kuruluşun rolü ve katkısı büyüktür. İlerleyen yıllarda ise bu okullar “doğadaki evimiz” anlamına gelen pedagojik çerçeveyi (At home in nature pedagogy) benimseyerek Finlandiya ve Norveç olmak üzere Almanya, Litvanya, Japonya, Rusya, İngiltere, Galler ve İskoçya gibi ülkelerde de uygulamaya taşınmıştır.

Jean Jacques Rousseau (1712-1778) erken çocukluk döneminin insanın tüm gelişimi göz önüne alındığında en özel dönemi olduğunu ifade etmiş ve bu dönemde verilecek eğitimin merkezinde doğa ve doğada edinilen deneyimler olması gerektiğini ileri sürmüştür. Doğru yanıt A'dır.

Rousseau’nun görüşlerinden etkilenen İsviçreli eğitimci Johan Pestalozzi, Rousseau’nun görüşlerini hayata geçirebilmek için yönettiği iki okulda doğa yürüyüşleri ve doğa gözlemleri gibi etkinlikler düzenleyerek çocuklara doğadan öğrenebilecekleri özgür ortamlar yaratmaya çalışmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Dışarıda alınan temiz havanın çocukların dikkat sürelerini artırırken, dış mekân oyunları sırasında doğal bir şekilde faydalanılan güneş ışığının da çocukların kemiklerinin gelişimine ve büyümelerine katkı sağladığı vurgulanmaktadır (Bilton, 2010; Mi-Hwa ve Riley, 2015). Örneğin Danimarka’da yapılan bir çalışmada, günlük eğitim akışının önemli bir kısmını dış mekân oyunlarına ayıran ve çocuklara çeşitli dış mekân etkinlikleri sunan anaokullarına devam eden çocuklarla, günlük eğitim akışında dış mekân oyunlarına çok
az ya da hiç yer vermeyen anaokullarına devam eden çocuklar karşılaştırılmış ve ilk grupta yer alan çocukların daha iyi dikkat süresi, yaratıcılık ve fiziksel gelişim ve kontrol becerisine sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Dış mekân oyunlarının sağlıklı büyüme ve gelişim için önem arz etmesinin bir başka nedeni ise, dışarıda geçirilen sürenin çocukların D vitamini sentezlemesi için önemli bir araç niteliğinde olmasıdır (Mi-Hwa ve Riley, 2015). Bugün, çok iyi bilindiği gibi sahip olunan D vitaminin vücut içerisinde aktifleştirelebilmesi için güneş ışığına ihtiyaç duyulmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

İdeal bir dış mekan oyun alanının bileşenleri yeterli alan, güvenlik,zeminde çeşitlilik,serbest parçalar ve dış mekanın organizasyonudur. Doğru yanıt C'dir.

Öğretmenin süreçteki rolüne vurgu yapmak isteyen Wilson (2008) çocukların çevrelerini keşfetmek için doğal bir merakla dünyaya geldiklerini ancak bu merak duygusunu canlı tutarak onları süreçte destekleyen, cesaret veren ve rehberlik eden bir yetişkine ihtiyaç duyduklarını ileri sürmüştür. Wilson, bu nedenle öğretmenlerin dış mekânda geçirilen sürenin bir mola zamanı olmasına yönelik bakış açılarını değiştirmeleri gerektiğini, bu sürenin keşif
ve etkileşimin yanı sıra bitkiler, hayvanlar, mevsimler ve hava koşulları gibi yaşamla ilgili pek çok şeyin öğretileceği bir zaman olarak kullanılması gerektiğini ifade etmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Johnson, Christie ve Wardle (2005)’ın tanımladığı modelde en üst ve en altta yer alan ve oyunu olumsuz yönde etkileyen öğretmen rolleri katılmayan (uninvolved), yöneten (director) ve yeniden yönlendiren (redirector) olarak tanımlanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Doğa ve çocuk ilişkisini yeniden güçlendirmek için geliştirilen Orman Okulu Yaklaşımı (Forest School Approach), hava koşulları ne olursa olsun bütün bir yıl boyunca neredeyse her gün çocukların, orman ya da ağaçlık alan gibi doğal ortamlarda oynayarak keşfedip öğrenmesini amaçlayan bir eğitim yaklaşımıdır. Doğru yanıt C'dir.

Doğa ve çocuk ilişkisini yeniden güçlendirmek için geliştirilen Orman Okulu Yaklaşımı (Forest School Approach), hava koşulları ne olursa olsun bütün bir yıl boyunca neredeyse her gün çocukların, orman ya da ağaçlık alan gibi doğal ortamlarda oynayarak keşfedip öğrenmesini amaçlayan bir eğitim yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın ortaya çıkmasında İsveç’te bulunan ve kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olan Friiluftsframjandet isimli bir kuruluşun rolü ve katkısı büyüktür. Doğru yanıt C'dir.

Eğitim öğretim yılının % 80’inin dışarıda geçirildiği bu okullarda okul bahçesi gelişim ve öğrenmenin gerçekleştiği tek alan değildir. Orman, okul dışında kullanılan alanların en başında yer alırken, ayrıca kayak yapmayı öğrenmek için kullanılan çimenlik alanlar, buz pateni yapmak için kullanılan buz tutmuş gölet ve nehirler, kızakla kaymak için kullanılan eğimli tepeler ve meyve toplamak için kullanılan bahçelerde gelişim ve öğrenmeye hizmet eden diğer alanlardır. Doğru yanıt D'dir.

Doğru cevap C seçeneğidir.