ÇOCUK VE OYUN

Günümüzde uzmanlar okulöncesi eğitimde yaygın olarak oyun merkezli eğitimi ve ço- cukların başlattığı serbest oyunu savunmaktadır. Okulöncesi dönemdeki çocuklar geli- şimsel özellikleri nedeniyle en iyi aktif oldukları etkinlikler içerisinde yaparak yaşayarak ve keşfederek öğrenebilirler

Oyunun çocukları değerlendirmede neden önemli olduğu Van Hoorn ve diğerleri (2007)’nden yararlanarak aşağıda sunulmuştur:

Oyun, değerlendirmenin geçerliğini ve güvenirliğini artırır. Oyun çocukların alışık oldukları ortamda değerlendirilebilmeleri için pek çok fırsatlar tanır. Ayrıca çocukların gerçek ortamlarda performans gösterirken değerlendirilmesini sağlar. Formal değerlendirme yöntemlerinin tersine oyun değerlendirmesi çocuğun gönüllü olarak ve zevk alarak yaptığı bir etkinlik olan oyun sürecinde ve çocuğun alışık olduğu ortamda yapıldığı ve çocuğun etkinlikleri bölünmediği için çocuk hakkında daha geçerli ve güvenilir bilgiler edinmeyi sağlar.

Oyun çocuğun gelişimini tüm yönleriyle, kavram, beceri, tutum ve duyguların gelişimi de dâhil olmak üzere gözlemlemek için ideal bir ortam sunar.

Oyun çocukların öğrendiklerine karşı geliştirdikleri tutumlarını gözlemleme fırsatı sunar.

Oyun, çocuklar için hem rahat hem de zorlayıcı ve geliştirici bir ortam sunar.

Oyun, değerlendirmenin geçerliğini ve güvenirliğini artıran informal bir değerlendirme yöntemidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Oyun tüm gelişim alanları ile ilişkili davranışların gözlemlenmesi için doğal bir ortamdır. Oyun sürecinde çocuğun gelişimini değerlendirmek amacıyla sis- tematik gözlem, anekdot kaydı, olaya dayalı örneklem alma gibi anlatısal (narrative) gözlem teknikleri kullanılabileceği gibi işaretleme listeleri de kullanılabilir.

Olgunlaşmış (yüksek nitelikli) Oyunun Yararları (NAEYC, 2016): • Çocuklar arasında daha uzun süreli etkileşim
• Yüksek düzeyli katılım
• Daha çok işbirliği
• Deneyimlerin kontrolü
• Öz denetimin desteklenmesi

Yüksek nitelikli olgunlaşmış oyuna fırsat yaratmak için öğretmenin yapabilecekleri (NAEYC, 2016):
• Uzun süreli oyun zamanı sağlamak
• Oyunu destekleyecek bol miktarda kostüm ve araç gereçler sağlamak
• Yapılandırılmamış, açık uçlu materyaller sağlamak

Doğru cevap E seçeneğidir.

Öğretmenin, çocuğun oyununu gözlemlerken aynı zamanda çocuğun oyununu gerekli durumlarda destekleyebilmek için vermesi gereken kararlar vardır. Öğretmen değerlendirme sürecinde vereceği kararlarla çocukların oyunlarını destekler. Öğretmenin oyunu desteklemek amacıyla değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararlar aşağıda sıralanmıştır (Gullo, 2005):

• Oyunu geliştirmek için ne tür materyaller ekleyebilir?

• Oyunu geliştirmek için ne tür ipuçları verebilir?
• Oyuna ne zaman, ne kadar ve nasıl müdahale etmeli?

• Ne zaman oyuna aktif olarak dâhil olmalı?

Doğru cevap A seçeneğidir.

Parten’a göre oyunda altı sosyal gelişim aşaması görülür:
• Uğraşsız davranış
• Yalnız oyun

• İzleyici
• Paralel oyun
• Birlikte oyun

• İşbirlikçi oyun

Paralel oyun: Bu aşamada çocuk başka çocuklarla yan yana oynar ancak onlarla sözel iletişimde bulunmaz ve birlikte oynamaz. Aynı tür oyuncaklarla oynayabilirler, ancak oyuncaklarla kendi istediği gibi oynar ve diğer çocukların oyunlarını etkilemeye çalışmazlar. Kum havuzunda iki çocuğun yan yana kumdan kaleler yapması fakat oyunla ilgili iletişimde bulunmamaları paralel oyuna örnek olarak verilebilir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Öğretmenler çocuklar tarafından kullanılacak öğrenme merkezi işaretleme listeleri de oluşturabilirler. Çocukların kullanımına yönelik öğretmen her merkez için bir işaretleme listesi oluşturup ilgili merkeze asabileceği gibi bir de çocukların bireysel olarak kullanabilecekleri işaretleme listesi oluşturulabilir.

Çocuklara yönelik öğrenme merkezi işaretleme listesi çocukların kendi kendilerini değerlendirmelerini sağlayarak onları zamanlarını daha etkili bir şekilde geçirmeleri için cesaretlendirir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Smilansky’ye göre Oyunda Görülen Bilişsel Gelişim Evreleri (Oyun Kategorileri):

Doğru cevap b seçeneğidir.

Sembolik oyun bazı kaynaklarda dramatik oyun ya da sosyo-dramatik oyun olarak da adlandırılabilmektedir. Sosyo-dramatik oyun birden fazla çocuğun birlikte oynadığı sembolik oyunun daha gelişmiş formudur.

Hayali oyunlar gelişip, çocuk bir konusu, karakterleri, başlangıcı ve sonu olan hikâyeleri oynadığı zaman bu oyun dramatik oyun olarak adlandırılır. Bir çocuğun anne rolünü üstlenmesi ve bebeğin karnını doyurmak, yıkamak, uyutmak gibi bakımını yapması dramatik oyuna örnek olarak verilebilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Lowenfeld ve Brittain (1987) çocukların sanatsal gelişim evrelerini belirlemişlerdir. Bu evreler Piaget’nin bilişsel gelişim evreleri ile paralellik göstermektedir. Sanatsal gelişim evrelerini 3 ana evre altında toplamışlardır:

Bu evrelerden biri de 7-9 Yaş Civarı olan Şema Evresidir. Artık bu evrede çocukların yaptıkları resimler temsil ettiği nesneye daha çok benzer. Bu evrenin ana özelliği bilinen nesnelerin sembollerinin tekrarlanması ve temel çizgisinin kullanılmasıdır. Çocuklar alan ilişkilerini anlamaya başlarlar ve nesnelerin sayfaya yerleştirilmesiyle ilgili denemeler yaparlar.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Standart testler bir çocuğun testteki performansını benzer özellikler gösteren diğer çocukların performansı ile karşılaştırma imkanı verirler. Erken çocukluk eğitiminde, dört
tür standart test kullanılmaktadır: hazırbulunuşluk testleri, başarı testleri, gelişimsel tarama testleri ve tanılama testleri.

Olgunlaşmış (yüksek nitelikli) Oyunun Yararları (NAEYC, 2016):
• Çocuklar arasında daha uzun süreli etkileşim
• Yüksek düzeyli katılım
• Daha çok işbirliği
• Deneyimlerin kontrolü
• Öz denetimin desteklenmesi

Yüksek nitelikli olgunlaşmış oyuna fırsat yaratmak için öğretmenin yapabilecekleri (NAEYC, 2016):
• Uzun süreli oyun zamanı sağlamak
• Oyunu destekleyecek bol miktarda kostüm ve araç gereçler sağlamak
• Yapılandırılmamış, açık uçlu materyaller sağlamak

Çocukların oyun repertuvarını geliştirmek için öğretmenin yapabilecekleri (NAEYC, 2016):
• Çocukların ilgi ve yeteneklerini gözlemlemek
• Çocuklara ilginç kitaplar okumak
• Çocukları alan gezilerine götürmek
• Sınıfa farklı uzmanlar ya da farklı paylaşımlarda bulunabilecek kişiler davet etmek
• Oyunlarını zenginleştirebilecek videolar izletmek
• İnsanların oynadığı farklı rolleri çocukların fark etmesini sağlamak

Öğretmenin oyunu desteklemek amacıyla değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararları hatırlayalım:
• Oyunu geliştirmek için ne tür materyaller ekleyebilir?
• Oyunu geliştirmek için ne tür ipuçları verebilir?
• Oyuna ne zaman, ne kadar ve nasıl müdahale etmeli?
• Ne zaman oyuna aktif olarak dahil olmalı?

Parten’a göre oyunda altı sosyal gelişim aşaması görülür:
• Uğraşsız davranış
• Yalnız oyun
• İzleyici
• Paralel oyun
• Birlikte oyun
• İşbirlikçi oyun

Smilansky’ye göre Oyunda Görülen Bilişsel Gelişim Evreleri (Oyun Kategorileri):
• Duyusal-motor/Fonksiyonel Oyun
• Sembolik Oyun
• Dramatik Oyun
• Sosyo-dramatik oyun
• Yapı Oyunları
• Kurallı Oyunlar

Sembolik oyunun dramatik oyun olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki ölçütleri sağlaması gerekir:
1. Hayali bir rol üstlenir ve canlandırır.
2. Nesneleri sembolik olarak kullanır.
3. Hayali durumlar ve davranışlar oluşturur.
4. Oyun temasını en az 5 dakika devam ettirir.

Sembolik oyunun sosyo-dramatik oyun olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki ölçütleri sağlaması gerekir:
1. Hayali bir rol üstlenir ve canlandırır.
2. Nesneleri sembolik olarak kullanır.
3. Hayali durumlar ve davranışlar oluşturur.
4. Oyun temasını en az 5 dakika devam ettirir.
5. Diğer çocuklarla etkileşimde bulunur.
6. Diğer çocuklarla sözel iletişimde bulunur.

Evrede çocukların el göz koordinasyonunun gelişmeye başlaması ile şekiller çizebilir ve bu şekilleri sayfada istedikleri yere çizebilirler. Yaptıkları bazı şekilleri tekrar ederler ve bazen benzer şekillerle bütün sayfayı doldururlar. Bu genellikle 3 ve 4 yaş civarında olmakla birlikte çocuklar arasında farklılıklar görülmektedir.