ÇOCUK VE ERGEN BAKIMI

Kişilik Psikolojisi, kişilik kavramını bilimsel olarak incelemektedir ancak hala kavramın tanımı üzerinde bir anlaşmaya varılamamıştır. Bu nedenle kişiliği tanımlamada üzerinde anlaşılan ortak unsurlara başvurmak yerinde olacaktır. Bu unsurlar kişiliğin kalıtım ve sosyal çevre olmak üzere iki temel ögeden oluştuğunu, bireysel farklılıkları ifade ettiğini, davranış olarak gözlemlenebilir nitelikte olduğunu, evrimsel bir sürece sahip olduğunu ve hem sürekli hem de tutarlı olduğunu belirtmektedir. Dolayısıyla kişiliğin tanımında III ve V numaralı ifadelere yer vermek doğru olmayacaktır.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Soruda yer alan tanımların ilki, kişilik (şahsiyet) kavramına aittir. Kişiliğin ahlaki boyutu olarak ifade edilen karakter kavramı ise ikinci tanımda verilmektedir. Son tanım, mizaç kavramını açıklamaktadır. Bu üç kavramdan kişilik ve karakter dinamik bir yapıdayken mizaç, tanımında da belirtildiği gibi değiştirilemez özelliğinden dolayı statiktir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Psikososyal Gelişim Kuramı'nın kurucusu Erik Erikson, Bireysel Psikoloji Kuramı'nın kurucusu Alfred Adler'dir. Sigmund Freud (1856-1939) psikoseksüel, topografik ve içgüdü kuramlarını ortaya atmıştır. Bu kuramlardan ilki, kişilik gelişimini açıklamaktadır. İçgüdü kuramında libido kavramını ve libidonun gelişimini ele almaktadır. Topografik kuramda ise varsayımsal olarak aklın bölümlerini bilinç, bilinç öncesi ve bilin dışı olarak üçe ayırmaktadır. Dolayısıyla soru kökünde yer alan bilinç dışı güçler, topografik kurama aittir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Transaksiyonel Analiz Kuramı ve psikodinamik ekole mensup olan Psikososyal Gelişim Kuramı, ego kavramını kullanan kuramlardır. Psikososyal Gelişim Kuramı Frud'un Yapısal Kuramı'nı benimsemekle birlikte bireyin davranışlarında idin değil egonun ağırlığı olduğunu vurgular. Bu yaklaşıma da Ego Psikolojisi adı verilmektedir. Transaksiyonel Analiz Kuramı ise kişilik kuramı oluşunun yanı sıra bir gelişim, iletişim ve terapi kuramıdır. Kişiliği varoluşsal fenomenler olarak adlandırdığı ego durumları ile tanımlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Eric Berne, Transaksiyonel Analiz Kuramı'nın kurucusudur. Diğer seçeneklerdeki bilim insanları, kişiliğin yapısını ve gelişimini psikodinamik kuramlarla açıklamaya çalışmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Soru kökünde verilen tüm bilgiler Davranışsal ve Bilişsel Kuramları açıklamaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Varoluşçu Kuram'ın öncüsü olan Soren Kierkegaard, insanın bir nesne gibi ele alınmasına karşı çıkar. İnsanın, öznel algılarının kişinin tek gerçekliği olduğu düşüncesine de karşı çıkar. Ona göre hem deneyimleyen insanın kendisi, hem onun deneyimleri, hem de bu insanın düşünme sistemi ve iradesi vardır. İnsan bunlardan oluşan bir varlıktır ve bütün olarak ee alınmalıdır. Dolayısıyla bir kişilik kuramı olarak değerlendirilmesi tartışmalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

DSM 5 kriterlerine göre kişilik bozuklukları üç ayrı kümede ele alınmaktadır. Bunlar A, B ve C kümesidir. Çekingen Kişilik Bozukluğu, C Kümesinde yer alan bir kişilik bozukluğu iken diğer seçenekler B Kümesine ait kişilik bozukluklarıdır. Burada dikkatle üzerinde durulması gereken nokta, kümelerin belirli kriterlerle sınırlandırılmış olmasına karşın bir kişilik bozukluğunun hem kendi kümesi içinde hem de diğer kümedeki bozukluklarla ilintili olabileceğidir. Diğer bir ifadeyle kişilik bozukluklarının birbirinin nedeni ya da sonucu olmaları olasıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Baumrind'in sınıflamasına göre kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında yüksek, açık iletişim ve bakım boyutlarında düşük olan ebeveynler otoriter olarak adlandırılmaktadır. Bütün boyutlarda anılan özelliklere, yüksek derecede sahip olan anne-babalar demokratik olarak adlandırılmaktadır. Kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında düşük, açık iletişim ve bakım boyutlarında yüksek olan anne-babalar ise izin verici olarak adlandırılmaktadır. Dolayısıyla "Kontrol + Olgunluk Beklentisi = Otoriter Anne - Baba Tutumu" kombinasyonu, bu boyutlar ile tutumların doğru olduğu seçenektir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Anne - baba tutumlarını Schaefer dört (aşırı koruyucu, diktatör, aşırı serbest ve sevgisiz, demokratik), Berzonsky beş (otoriter, ilgisiz, aşırı koruyucu, izin verici - gevşek, otoritatif) kategoride incelemektedir. Seçeneklerdeki anne - baba tutumları sırasıyla otoritatif, izin verici - gevşek, ilgisiz, otoriter ve aşırı koruyucu anne - baba tutumlarıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kişilik kavramı genel olarak, bireyin kendine özgü olan ve başkalarından ayırt ettiren uyum ve yaşam biçimini oluşturan (bilinçli ya da bilinç dışı) biliş, duygulanım ve davranış örüntülerinin tümüdür.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Gerek Gelişim Psikolojisi gerekse Kişilik Psikolojisi alanındaki kuramcıların üzerinde hemfikir oldukları konu, kalıtımla gelen özelliklerin dışında, kişiliğin temellerinin, doğumdan itibaren ilk altı yıl içinde atıldığı ve son çocukluk yılları olan 6-11/12
yaşlarında da şekillendiğidir. Bebeklik ve ilk çocukluk yıllarının ağırlıklı olarak aile içinde geçtiği göz önüne alındığında anne-baba tutumlarının bireylerin kişiliklerinin gelişiminde çok büyük bir öneme sahip olduğu açıktır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Aslında Platon (MÖ 427- MÖ 347) İnsan varolduğu günden bu yana hemen her şeyi merak etmiş ve araştırmış ancak bir şeyi unutmuş, kendini” diyerek insanı incelemenin önemine binlerce yıl öncesinden dikkat çekmiş ise de sonrasında Terentius (MÖ 195-159) “Homo sum, humani nil a me alienum puto (Ben insanım; kendimi, insanca olan hiçbir şeye yabancı saymam)” demiş olsa da kişilik konusundaki ilk ve daha sonraki yıllarda başka kuramlara da temel teşkil edecek çalışmalar Sigmund Freud ile başlar.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Kişilik Psikolojisi alanında da kişiliğin neye göre ve nasıl tanımlanacağı, hangi unsurları kapsayacağı alan psikologları arasında hâlen devam etmekte olan bir tartışmadır. Ancak şu var ki tam olarak ortak bir tanıma varılamasa da üzerinde anlaşılan ortak unsurlar vardır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür.
• Bireysel farklılıkları ifade eder: Kişilik bir bireyi diğerlerinden ayıran ve ona ait olan
özelliklerdir. Bu özelliklerin bazıları bazı insanlarda ya da birçok insanda bulunabilir
ancak örüntü bir bütün olarak ele alındığında kişiye özgüdür. Bu konuyu bir psikolog olan Gordon Allport şu sözüyle çok iyi anlatmıştır: “İnsanın en ayırt edici özelliği onun bireyselliğidir. Onun gibi bir kişi dünyaya asla gelmemiştir ve bir daha da gelmeyecektir”
• Davranış olarak gözlemlenebilir: Kuramsal (hipotetik) yapı ya da organizasyon: Gözlemlenen davranışlar, kişilik tarafından organize edilir. Yani kişilik davranışlara verilen anlamlarla ilintili bir soyutlamadır.                                                         

 • Evrimsel bir sürece sahiptir: Genetik ve biyolojik unsurların, deneyimlerin ve yaşantıların bir ürünü olarak oluşur ve biçimlenir.
• Sürekliliği ve tutarlılığı vardır: Kişilik tutarlı davranışlar bütündür, bu nedenle zamana ya da ortama göre sık sık değişiklik göstermez. Örneğin çocukluğunda ve ergenlikte tez canlı olan bir kişi yetişkin yaşamda da tez canlı davranışlar sergileyecek ve bu davranışı ortamlara göre de pek değişmeyecektir. Ya da çocukluk ve ergenlikte içe dönük bir kişi yetişkin yaşamda da içe dönük davranışlar sergileyecektir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Kişilik Gelişiminin Aşamaları:
Freud, kişilik gelişimini psikoseksüel gelişme olarak birbirini izleyen 5 dönemde incelemiştir.
Bunlar;
• Oral Dönem (0-1,5 yaş)
• Anal Dönem (1,5-3 yaş)
• Fallik Dönem (3-6 yaş)
• Latent Dönem (6-11 yaş)
• Ergenlik ve Delikanlılık (11 yaş ve sonrası)
olarak adlandırılır ve sıralanır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Oral Dönem (0-1,5 Yaş)
Bu dönemde çocuk anneye bağımlıdır. Doyum kaynağı ağız, doyum aracı annesidir. Oral dönemde ağız bölgesinin temel işlevi “içe alma” dır. Üstelik bu içe alma sadece ağız yoluyla değil, organizmanın bütün duyu organları ile birlikte işlev görür. Bu nedenle, bebeğin içe alma gereksinimine karşı ona bakım verme görevini yüklenen bir anne ve onun temsil ettiği toplum vardır. Yani çocuk, ağız ve duyu organları ile içe alırken bir yandan da kendine verilen şeyleri toplumsal anlamda almayı ve elde etmeyi öğrenir. Bu nedenle, oral dönemde aşırı doyurulma veya aşırı doyumsuzluk yaşantısı olursa bu döneme saplama (fiksasyon) nedeniyle birey daha sonraki dönemlere sağlıklı olarak geçemeyebilir. Böyle yaşantıları olan bireylerde yetişkinlikte aşırı ağızcıl doyum (oburluk, sigara kullanımı vb.), anne babaya aşırı bağlılık (hatta bağımlılık), edilginlik, başkalarından almaya alışma, aşırı isteyici gibi davranışlar görülebilir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Psikososyal Gelişim Kuramı
Kuramın babası Erik Erikson’dur. Psikodinamik ekole mensuptur. Kuramını Freud’un yaklaşımını geliştirme yoluyla ortaya koymuştur. Freud’un yapısal kuramını benimsemekle birlikte ayrıldığı tek nokta bireyin davranışlarında İd’in değil Ego’nun ağırlığını vurgulamasıdır. Bu nedenledir ki kendisi ve kendisinden sonra gelen devamcıları “Ego Psikologları” olarak, yaklaşım da “Ego Psikolojisi” olarak anılmaktadır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Fonksiyonel Analiz
Fonksiyonel analiz, bireylerin ego durumları malzemelerini hem içsel olarak hem de başkalarıyla ilişkilerinde harekete geçirmeleri ile ilgilidir. Bu nedenle günlük yaşamda dışarıdan görülebilenlere ilişkindir. Fonksiyonel Analizde ego durumları Berne tarafından;
• Koruyucu Ebeveyn (KE),
• Eleştirel Ebeveyn (EE),
• Yetişkin,
• Uygulu Çocuk (UÇ) ve
• Doğal Çocuk (DÇ) olmak üzere beş ayrı
düzeyde ele alınmıştır.

Eleştirel Ebeveyn ise inatçı, güçlü, aşırı koruyucu, ilkeli, cezalandırıcı ve görev yükleyicidir. Davranışları da bu yöndedir. Buna kontrol edici ebeveyn de denmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Kişilik bozukluğu: Kişinin, günlük yaşamda ortaya koyduğu kendine özgü bütünlüğünün sapmalar göstermesi, katılık göstermesi, toplumsal uyum ve işlevselliğini gösterememesi durumudur. Kişilik bozukluklarının tanılanmasında (teşhisinde) diğer ruh sağlığı bozukluklarında olduğu gibi DSM (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders= Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) ve (DSM 5) ve ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems=Hastalıkların ve Sağlıkla İlgili Sorunların Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması) kriterleri kullanılmaktadır.
Kişilik bozukluklarında ortak özellikler söz konusudur. Bu ortak özellikler şöyle sıralanmaktadır.
• Aşağıdakilerden en az birinde uzun süreli zorluklar yaşanır.
- İş yaşamında/akademik yaşamda
- Toplumsal ilişkilerde
- Özel ilişkilerde
• Davranışlar, toplum içinde geçerli ölçülerden sapma gösterir (normlara uyumsuzluk).
• Davranışlar benliğe yerleşmiştir ancak uyum sağlamak amacıyla esneklik göstermez.
• Davranışlara ilişkin tutum, Egosintonik (benlikle uyumludur) ve değiştirilmek istenmez.
• Özellikler çocukluktan beri süregelir.
• Tutum ve davranışlarda Alloplastik uyum vardır (kendisini çevreye değil, çevreyi kendisine uydurmaya çalışma).
• Bilişsel yetilerde, duygulanımda ve düşünce yapısında belirgin bozulmalar yoktur.
• Dürtü denetiminde zorluklar yaşanır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Berzonsky ise anne – baba tutumlarını beş kategoride ele almaktadır.

• otoriter
• ilgisiz
• aşırı koruyucu
• izin verici - gevşek
• otoritatif (tatlı – sert disiplin)
Berzonsky’e göre, otoriter tutum takınan ailelerde koşullu kabul vardır. Bu aile ortamında yetişen çocuk ve gençler otoriteye bağımlı, düşüncelerinde esnek olmayan, katı kişilerdir ve oldukça gelenekseldir.

Doğru cevap E şıkkıdır.