Ergenlerde Kendine Zarar Verme Davranışı ve İntihar

Kendine zarar verme davranışı, vücudun belirli bölümlerine zarar veren, tekrarlayıcı, bilinçli, ölme amaçlı olmayan, yaşamı tehdit etmeyen, ortama uyamamanın ve tahammülsüzlüğün yol açtığı bir tür kendine yardım etme olarak açıklanmaktadır.

1. Kendine zarar verme davranışının sürekli tekrarlanması
2. Kendine zarar vermeden önce gerilim duygusuna sahip olmak
3. Fiziksel acıyla beraber rahatlama, zevk alma ve hoşuna gitme duygusunun yaşanması
4. Utanma duygusu ve sosyal olarak etiketlenme korkusu nedeniyle kendine zarar vermenin izlerini gizlemeye çalışmak

Tipik kendine zarar verme

Psikotik kendine zarar verme

Kompulsif kendine zarar verme

Dürtüsel kendine zarar verme

• Biyolojik nedenlerde, kendine zarar verme davranışı opiyat sistem düzensizliği, dopamin reseptörlerinin aşırı duyarlığı ve serotonin düzeyinde meydana gelen azalma ile açıklanmaktadırlar.
• İstismar ve ihmal yaşantıları kişinin istem dışı olarak zaman zaman aklına gelen, kişiye sıkıntı veren, fiziksel, zihinsel, duygusal ya da cinsel travmatik deneyimleri içermektedir. Bireyler bu olumsuz duygu durumuyla başa çıkamazlar ve kendilerine zarar verme yoluyla bu duygulardan bir anlık da olsa kurtulmayı amaçlarlar.
• İstismar ve ihmalin yarattığı hayal kırıklığı ve öfkeye karşılık, çocuk ve ergenler kendilerine zarar vererek güç elde etmeye çalışmaktadırlar.
• Aile yapısındaki bozulmalar, aile içi çatışma ve şiddet, ebeveynlerin yeterliğini düşük olması, stres ve öfke kontrol sorunu gibi nedenler ebeveyn çocuk ilişkisinin kalitesini bozarken; çocuğun yeterli sevgiyi ve ilgiyi görememesi, kendini ailenin değerli bir üyesi olarak hissedememesi gibi nedenler kendine zarar verme davranışı açısından risk oluşturabilir.
• Kendine zarar verme davranışı bireylerin yaşadıkları boşluk/hiçlik/çaresizlik duygularından kaynaklanan, katlanılmaz gerginliklerden kurtulma amacını taşıdığı yaygın bir görüştür.
• Akran gruplarına katılabilmek, aile baskısına ve geleneksel toplum
  yapısına karşı çıkmak, kendi yaşamını kontrol etme isteği, kimliğinin onaylanmasını bekleme ile kaygı, yetersizlik ve başarısızlık gibi duygularla baş edebilme gibi faktörler kendine zarar verme davranışının nedenleri arasındadır. 

• Kendine zarar veren ergenlerde psikolojik tedavinin mutlaka aileyi de içermesi gerekmektedir. Ailenin ergene yönelik bakış
  açısını düzeltmek, çatışmaları azaltmak, ergeni dinleme ve iletişim süreçlerinin arttırmak önemlidir. Aile ile iletişim kurulması ve desteğinin alınması, ailenin ergeni kabul etmesi son derece önemlidir.
  • Okullarda okul psikolojik danışmanları tarafından, kendine zarar verme davranışı olan öğrencilerin belirlenmesi ve bu öğrencilerin ihtiyaç duydukları psikolojik desteğin sağlanması gerekmektedir. Okullarda kendine zarar verme davranışı açısından risk altında olan, uyum sorunu ve davranış problemi yaşayan öğrenciler başta olmak üzere diğer öğrencilerinde katılabileceği önleme programları uygulanması gerekmektedir. 

• Kitap okumak, sakinleştirici müzik dinlemek, yürüyüşe çıkmak, destek için birisini aramak, sanatsal etkinliklerle duyguların dışa vurumunu kolaylaştırıcı etkinliklere yönelmek, nefes egzersizleri, güvenli yer gibi etkinlikler yapılabilir.
• Uzun dönemde ise kendine zarar verme yerine sağlıklı başa çıkma stratejilerini kazandırmak esas hedef olmalıdır.
• Ayrıca ergenlere kendine zarar verme davranışını önlemeye dönük kazandırılması gereken beceriler kapsamında; olumsuz duyguları fark etme ve uygun yollarla ifade etme becerileri, yardım arama becerileri ve kişiler arası iletişim becerileri gibi becerilerin yer alması gerekmektedir

İntihar, kişinin istemli olarak yaşamına son vermesi, öz-benliğine yönelmiş bir saldırganlık türüdür. İntihar süreci üç boyutta ele alınmaktadır: İntihar düşüncesi, intihar girişimi ve tamamlanmış intihar olarak değerlendirilmektedir

İntiharla ilgili düşünceler, ölümle ilgili düşünceleri, intihar girişimiyle ilgili spesifik planları, kullanılacak yöntemin belirlenmesini ve intihar düşüncelerinin kabul edilebilirliğini içermektedir.

1. Psikoz veya kişiliğin bütünleşmemesi 
2. Kendine yönelik cinayet
3. Gerçek ya da hayali terk edilme için intikam
4. Şantaj ya da kendi çıkarına kullanma
5. Sevilen ya da kaybedilen nesnelere yeniden kavuşma
6. Affedilmez günahların telafisi 
7. Yardım için ağlamak

Ülkemizde intihar verileri, dünyadaki sonuçlarla benzerlik göstermektedir. Tüm intihar girişimi vakalarının %5.1’ini 15 yaşın altında; %44.9’u ise 15-24 yaş aralığındadır. 

• Ergen intiharlarında intihar girişimi oranı kızlarda erkeklerden en az üç kat daha fazladır. Erkeklerde ise intihar etme oranı, kızlardan en az beş kat daha fazladır. 
•  Aileden birisinin intihar etmiş olması ve yakın arkadaşının intihar girişimine tanık olması, ergenlerin intihar riskini artırmaktadır.
• Babası intihar etmiş ergenlerde intihar oranı diğerlerinden iki kat daha fazla iken, annesi intihar eden ergenlerde intihar etme oranı beş kat daha fazla görülmüştür.
• Daha önce intihar girişiminde bulunmak intiharın tekrarlanma olasılığını artırırken; sonraki girişimlerin ölümle sonuçlanma riskinin de 10 ile 60 kat daha arttığı bilinmektedir.

• İntihar genetiktir.
• İntihar hakkında konuşan kişilerin gerçekte intihar etmeye niyeti yoktur.
• İntihar hiç uyarı olmadan yapılan eylemlerdir.
• İntiharı deneyen insanlar ölmek isteyen insanlardır.
• Düşük düzeydeki ölümcül yollarla intihar girişiminde bulunan insanlar kendilerini öldürme konusunda ciddi değildirler.
• Eğer bir ergen ölmek istiyorsa hiçbir şey bunu engelleyemez.
• Sadece bir terapist veya akıl sağlığı uzmanı ergene yardım edebilir.
• Düşük sosyoekonomik koşullardaki ergenler daha çok intihar etmektedir.
• İntihara başvuran tüm ergenler ruhsal açıdan hastadır.

• Ruhsal bozukluklar,
• Genetik faktörler,
• Biyolojik yatkınlık,
• Olumsuz yaşam
  olayları,
• Mizaç,
• Karakter ve kişilik özellikleri,
• Umutsuzluk,
• Ailede intihar girişimi öyküsü

• Hatalardan ve olumsuz duygulardan kaçmak
• Ölen sevdiği birine kavuşmak, duygusal açıdan kurtulmak
• Problem çözme becerilerinde yetersizlik
• Düşük sosyal destek algısı
• Umutsuzluk
• Alkol ve madde kullanımı
• Öfke, saldırganlık, yaşamı sürdürme nedenlerinin az olması
• Duygusal zorlanmalarla baş edememe
• Ergenlerde davranım bozukluğu
• Madde kötüye kullanımı
• Agresif ve impulsif kişilik özellikleri
• Düşük benlik saygısı
• Yüksek anksiyete düzeyi ve hostilite

• Saldırgan, cezalandırıcı, korku ve kaygı verici aile ortamları
• Aile içi ilişkileri kopuk, izole edilmiş ve yalnızlık yaşayan çocuklar
• Anne ve baba psikopatolojisinin olması, alkol ve madde kullanımı
• Parçalanmış aile, ebeveynlerin birisinin ya da her ikisinin ölmesi
• Çocukluk çağındaki cinsel, fiziksel, duygusal istismar ve ihmal ergenlerin intihar düşüncesi ve intihar girişimi ile yakından ilişkilidir.

• İntihar tehdidinde bulunma
• Ölme isteği ya da niyetini gösteren ifadeler kullanma
• Önceden intihar girişiminde bulunma
• Kişiliğinde ya da davranışlarında kayda değer farklılıkları gösterme
• Depresyon
• Yaşamına bazı düzenlemeler yapma

• Keşke ölseydim 
• Gerçek evime gidiyorum 
• Eğer… olursa kendimi öldüreceğim 
• Tek çıkış yolu ölmek 
• Merak ediyorum ölüm nasıl bir şey acaba
• Artık yaşayamam 
• Beni dert etmeyin bir süre sonra aranızda olmayacağım
• Ailem bensiz daha iyi olur ifadeleri önemli ipuçlarıdır

• Ümitsizlik
• Gerginlik
• Suçluluk
• Yorgunluk
• Arkadaşlıklardan zevk alamama
• Yalnızlık ve kendini soyutlama

Ergenle empati kurma ve etkin dinleme 

İntihara ilişkin düşüncelerinin öğrenmeye dönük doğrudan sorular sorulması

Öğrencinin yanında kalınması ve yalnız bırakılmaması

Geçmiş ya da gelecek durumlar yerine şimdiye odaklanılması

Krize müdahale kapsamında olayın hızlı bir şekilde değerlendirilmesi

Krize müdahale ekibine ulaşılması ve bilgi verilmesi

Öğrencinin daha kapsamlı yardım alması için ruh sağlığı uzmanına sevk edilmesi

Ailesi veya yakınları ile iletişime geçilmesi

• Öğrencinin duygularının inkâr edilmesi, eleştirilmesi, yargılanması, öğüt verilmesi
• Konunun değiştirilmesi, ilgisinin dağıtılmaya çalışılması, oyalanması
• Öğrencini odada ya da evde yalnız bırakılması
• Sırrını saklayacağının söylenmesi, gizlilik ile ilgili yanlış bilgi verilmesi, kandırılması
• Tutulamayacak sözler verilmesi
• Kahraman olmaya çalışılması, durumla tek başına başa çıkmaya çalışılması
• Ciddiye alınmaması, önemsenmeme
• Korkutulması, gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır.