Ergenlerde Riskli Davranışlar ve Önleme

1. Kendini kanıtlama
2. Kimliğini ortaya koyma
3. Kendi yaşamı üzerinde kontrolünü arttırma
4. Otoriteye karşı çıkma
5. Akranları tarafından kabul görme
6. Kaygı, engellenme, yetersizlik ve başarısızlıkla baş etme
7. Saygınlığı artırma
8. Büyüdüğünü hissetme
9. Sorunlardan uzaklaşma

Alkol ve madde kullanımı, fiziksel şiddet, saldırganlık, hırsızlık, çete kurma ve çetelere üye olma, silah taşıma, yalan söyleme, kurallara karşı koyma, evden ve okuldan kaçma, erken yaşta cinsel deneyim, ergen gebeliği, sigara kullanımı, antisosyal davranışlar, intihar gibi ergenin normal gelişimini engelleyen davranışlar yer almaktadır

• Heyecan arama davranışı,
• İsyankar davranış,
• Korkusuz davranışlar,
• Antisosyal davranışlardır.

a. Zayıf toplumsallaşma, olumlu davranışların çocuğa öğretilememesi, değerlerin kazandırılamaması, ebeveynler arasında olumsuz davranışların varlığı,
b. Çocuğun eğitim yaşamının ihmali, çocuğun yaşamını izlemekte başarısızlık,
c. Uygunsuz ve tutarsız disiplin uygulamalarının olması,
d. Çocuk ebeveyn ilişkisinde kalitenin ve bağlanmanın düşük olması, destekleyici olmayan soğuk
anne davranışı,
e. Aile içi çatışma, evlilik uyuşmazlığı, ev içi şiddet, istismar,
f. Çatışma yönetiminin zayıf olması, zayıf öfke kontrolü,
g. Ebeveynlerde fiziksel ve ruhsal sağlığın iyi olmaması, madde kullanımı, depresyon olması,
h. Göç sonucu kent yaşamına uyum sağlayamama, aile ve çocuğun kültürel olarak ayrışması ve uyumsuzluklar oluşmasıdır.

1. Kültürel ve sanatsal etkinlikler (Konferans, tiyatro, müzik, resim vb.)
2. Eğitim etkinlikleri (Örgün eğitim, kurslar vb.)
3. Meslek eğitimi etkinlikler, meslek kursları
4. Psikososyal etkinlikler (Öfke kontrol programı, bağımlılık programı vb.)
5. Spor etkinlikleri
6. Boş zamanları değerlendirme (bilgisayar, hobi, oyun, dans vb.)
7. Yaşam becerileri (sorun çözme, etkili karar verebilme,yardım arama becerileri, sosyal becerileri, etkili iletişim becerileri, direnme becerileri)
8. Bilgilendirici etkinlikler (İlk yardım, hukuk, istismardan korunma, riskli durumlar vb.)

• 15 yaş ve öncesinde, erken yaşta cinsel deneyim yaşamak
• Birden fazla cinsel partnere sahip olmak
•  Korunmasız cinsel deneyim yaşamak
•  Cinsel deneyim öncesinde veya deneyim sırasında alkol ve uyuşturucu madde kullanmak

• Öğrencinin akademik başarısını artırmak
• Cinsel tacize, şiddete ve zorbalığa engel olmak
•  Cinsel deneyim başlama yaşını geciktirmek
•  İstenmeyen hamilelik, HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkları azaltmak
•  İnsan cinselliği hakkında doğru ve bilimsel bilgiyi sağlamak
•  Gençlerin cinselliğe ilişkin değerlerini, tutumlarını ve anlayışlarını geliştirmeleri ve anlamaları için uygun fırsatlar sağlamak
• Gençlerin ilişkilerini ve kişilerarası becerilerini geliştirmelerine yardımcı olması
•  Gençlerin cinsel deneyimlerinde sorumluluklarını yerine getirmelerine yardımcı olmak, bunlar erken cinsel ilişkiye girme baskılarına karşı kendini koruma, doğum kontrolü ve diğer cinsel sağlık önlemlerinin kullanılmasını içerir.

• Ergene kendi bedenine ve başka kişilerin bedenine saygı duymayı öğretme
• Öz-güvenini artırma
• Karşı cinsle dengeli ilişkiler kurmayı öğretme
• Kendi bedenine karşı sorumluluklarını fark ettirme
• Cinsellikle ilgili yanlış bilgileri reddetme
• Baskılara direnmeyi öğretme, hayır diyebilme becerisi kazandırma
• Her türlü istismar durumlarına karşı koyma becerisi kazandırmak olarak sıralanır. 

Birinci düzeyde: Tüm çocuk ve ergenlerin suç içeren davranışlara yönelmesini engellemek için sağlıklı ve güvenli bir ortamda büyümesine odaklanmak, yeterli ve düzenli aile, eğitim, sağlık ve toplumsal koşulları hazırlamak.
2. İkinci düzeyde: Suça yönelme açısından risk altında olan çocuk ve ergenlerin belirlenmesi ve suça bulaşmalarının önlenmesi, eğer suça karıştı ise tekrar suç işlenmesinin engellenmesi için çalışmalar yapılması.
3. Üçüncü düzeyde: Suça karışmış ve suç eğilimi yüksek ergenlerin rehabilitasyonu ve tedavisini içeren çok yönlü bir çalışmayı
içermektedir.

Madde: Kötüye kullanım ve bağımlılığa yol açabilecek, değişik yollarla alınabilen, duygu durum, algılama, biliş ve diğer beyin işlevlerinde değişikliğe yol açan her türlü kimyasalı kapsamaktadır.
Madde kullanımı: Tütün, alkol, yasal ve yasal olmayan uyuşturucu maddeler ve reçeteli veya bazı yasal
ilaçların kullanılmasıdır. Madde kullanımının zarar verici bir boyuta ulaşması durumu ise madde bağımlılığı olarak adlandırılmaktadır.
Madde kötüye kullanımı: Yasal olmayan bir maddenin (örneğin: esrar) kullanılmasını ya da yasal olan bir maddenin (örneğin: alkol) zarar verici boyutta kullanılmasını ifade eder.
Bağımlılık: Bir maddenin amacı dışında ve o maddeye karşı gelişen tolerans sonucu, gittikçe artan miktarlarda alınması, kişinin yaşamında sorunlara neden olmasına rağmen kullanımının ısrarlı biçimde sürdürülmesi ve madde alımı azaltıldığında ya da bırakıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile karakterize bir tablodur.

Tolerans: Kişinin aynı miktarda madde almasına rağmen zaman içinde aynı etkiyi sağlayamaması, aynı etkiyi sağlayabilmek için kullandığı madde miktarını artırması ve çok yüksek miktarda alkol/ madde alarak istediği etkiyi sağlayabilmesi ya da aynı miktarda madde aldığında yoksunluk bulgularının ortaya çıkmasıdır.

Yoksunluk sendromu: çok fazla ve uzun süreli alkol/madde kullanımından sonra bunun azaltılmasına ya da bırakılmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir sendromdur.

• Yüksek heyecan arayışı
  • Dürtüsel hareket etme
  • Psikolojik sıkıntı ve problemler
  • Duygusal dengeyi sağlamakta zorlanma
  • Akranlarının yaygın olarak kullandığı algısı ve akran etkisi
  • Madde kullanmanın az zararlı olduğuna yönelik algı
  • Merak
  • Madde kullanmanın zararlarına ilişkin düşük farkındalık düzeyi
  • Risk almanın yüksel olması
  • Model alma eğilimini yüksek olması
  • Arkadaş grubu baskısı, grubun dışında kalma hissi
  • Hayır diyememe
  • Gencin yaşadığı ve çözümlenmemiş travmalar ve kayıplar nedeniyle yaşadığı acıdan kaçış ve olumsuz başa çıkma çabaları

• Ağız kanseri,
  • Diş eti rahatsızlıkları, diş çürümeleri,
  • Beyne giden oksijeni azalttığı için beyin daralması ve felç,
  • Akciğer rahatsızlıkları, öksürük ve kanser,
  • Kalp krizi, damarların daralması ve kolesterol artışı,
  • Sindirim sistemi bozuklukları, ülser ve mide kanseri,
  • Hamile kadınların bebekleri sigaraya bağımlı doğarlar

• Kronik alkolizm
  • Fiziksel ve ruhsal bozukluklar
  • Kalp, karaciğer, böbrek, mide iltihapları vs.
  • Enfeksiyonlar
  • İktidarsızlık
  • Kanser
  • Alkol zehirlemesi
  • İntihar
  • Genç ölümleri
  • Cinayetler
  • Trafik kazalar

• Madde kullanmanın sağlık açısından riskleri ve madde kullanımının sıklığı ve yaygınlığı konularında bilgi sunulması yoluyla
  davranış değişikliğinin gerçekleşeceği varsayımına dayanan bilgi odaklı programlar.
• Duygusal eğitim olarak da adlandırılan ikinci yaklaşım, yetersiz kişisel-sosyal becerilere ve olumsuz benlik kavramına odaklanmaktadır.
• Sosyal norm yaklaşımında, madde kullanımına karşı direnme becerileri eğitimi sunulmaktadır.
• Son olarak bazı uygulamalarda bilgi odaklı, sosyal yeterlik ve sosyal etki yaklaşımlarının birlikte kullanıldığı görülmektedir. Bu yaklaşımda, okulun içinde ve dışında ebeveynler, akranlar ve daha geniş kitleler için uygulamalar yoluyla ve devlet politikaları dâhil olmak üzere daha geniş kapsamda bir değişim amaçlanır.

1. Reddetme becerileri

2. Akran baskısına direnebilme becerileri

3. Sosyal beceriler

4. Duyuşsal becerileri

5. Madde kullanımına ilişkin bilgi düzeyini arttırma

• Majör depresyon (bağımlılarda %30-50 oranında)
  • Anksiyete bozuklukları
  • Manik- depresif bozukluğu (İki uçlu duygu durum bozukluğu)
  • Sigara ve uyuşturucu bağımlılığı
  • Kişilik bozuklukları
  • Antisosyal davranışlar 

• Beynin çalışması yavaşlar
• Algı yavaşlaması ortaya çıkar
• Kendini dizginleyememe
• Dikkat kaybı
• Kontrolsüzlük
• Reflekslerin yavaşlaması
• Kaslara hakim olamama
• Sersemleme hissi
• Hareketlerde kontrolsüzlük
• Konuşma bozukluğu
• Çift görme, hafıza ve anlayış kaybı
• Ayakta duramama
• Bilinç kaybı, vücut fonksiyonlarının yavaşlaması ve ölüm

• Yetersiz ebeveyn ilgisi ya da çok aşırı ebeveyn baskısı
  • Katı aile yada okul disiplin anlayışı
  • Ebeveyn ve çocuk arasında iletişim ve anlayış eksikliği
  • Madde kullanımına karşı kurallar ve beklentilerin yetersiz tanımlanması, yetersiz ifade edilmesi ve bu konuda yeterli bilgi sahibi olunmaması
  • Aile çatışması, aile içi şiddet
  • Gencin alkol ve madde kullanımını destekleyen ebeveyn tutumu, ebeveyn alkolizmi veya madde kullanımı
  • Çocuk/ gencin cinsel, fiziksel ve duygusal istismar ve ihmali

• Empati kurmalı
• Etkin dinleme ve anlama
• Ergenin davranışlarını gözleme, yüz ifadesi ve vücut dilini anlamaya çalışma
• Duygu değişimlerine ve şiddetine süresine dönemlerine dikkat edilmesi gerekmektedir.
• Ebeveynlerin çocuklarıyla açık, duygularını anlamaya dönük ve güvenli iletişim kurabilmeleri gerekmektedir.
• Eleştirme, yargılama, suçlama ve akıl vermekten kaçınılmalıdır.
• Çocuğun ergenleşme sürecinde yaşadığı ruhsal değişimlerinde destekleyici, yol gösterici yaklaşımlarda bulunulmalı, ihmal ve şiddetten kaçınılmalıdır.
• Söyleyerek değil, örnek ve olumlu model olarak çocuklar eğitilmelidir

1. Öğretmenler okulda ergenlere, birey olarak saygı göstermeli, ergenin sorunları olduğunda rehberlik etmelidir.
2. Öğretmenler ergenlik dönemi gelişimi, sorunlar konusunda bilgilendirilmelidir.
3. Riskli davranışları tanıma ve önleme konusunda öğretmenlere eğitim verilmelidir.

4. Riskli davranışlar gösteren ergenlere okulda yeterli düzeyde rehberlik yapılması, farklı alanlara yönlendirilmesi, sorunlarını sağlıklı şekilde çözümlemesi için fırsatlar sunulmalıdır.
5. Ciddi düzeyde riskli davranışlar sergileyen ergenlere (madde kullanma, suça karışma, intihar) psikolojik destek sağlanması ve uzman desteği alınması için yönlendirilmesi gerekmektedir.
6. Okullarda etkili psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin olması en etkili önleyici güç olarak kullanılabilir