Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Ruh Sağlığı

Psikoloji ya da psikiyatri alanında bir davranışın hastalık/bozukluk sayılmaması için gereken ve genel geçer olarak kabul edilen şartlar şöyle sıralanmaktadır.
1. Davranış bir ihtiyacı gidermeli, yarar sağlamalıdır.
2. Davranış içinde yaşanılan kültür normlarına uymalıdır.
3. İçinde bulunulan ortama uygun olmalıdır.
4. İçinde yaşanılan kültür ağırlıkla olmak üzere genel olarak tolere edilebilir (anlayış gösterilebilir) olmalıdır.
5. Davranışın hem gerekliliği hem de geçerliliği olmalıdır.
6. Davranışın hem gerçekliği hem de geçerliliği olmalıdır.
7. Davranışın, hastalık/bozukluk olarak değerlendirilmemesi için bu özelliklerin 2/3’ ünü içermesi gerekir.

Problem, genel olarak, çözülmesi gereken ve bireyin üstesinden gelmek için karşı karşıya olduğu durum, mesele veya sorundur.

Bozukluk, bireyin davranışlarında, ilişkilerinde ya da yaşamında “bir şeylerin yolunda gitmemesi” durumudur. Biyolojik ve/veya psikososyal nedeni ya da nedenleri vardır ve bireye aittir.

Duygusal ve Davranışsal Bozukluklar alanındaki uzmanlara göre çocuklardaki duygu durumunu ya da davranışları bozukluk olarak değerlendirmede üç ölçüt önemlidir. Bunlar;
1. Süre
2. Yoğunluk ve
3. Sıklıktır.

Çocukluk dönemi bozuklukları genellikle şu şekilde sınıflandırılırlar:
a) Biyolojik nedenlere bağlı bozukluklar
b) Psikolojik nedenlere bağlı bozukluklar
c) Sosyal nedenlere bağlı bozukluklar

Çocukluk dönemine ilişkin gelişimsel alanlar;
a) Psikomotor (ince ve kaba) Gelişim,
b) Bilişsel Gelişim,
c) Zihinsel Gelişim,
d) Özbakım ve Sosyal Becerilerle İlgili Gelişim ve
e) Heyecansal Gelişim olarak sıralanır.

Heyecansal Gelişim ise şu doğrultuda gerçekleşir:
a) Bağımlılıktan bağımsızlığa
b) Bencil davranıştan iş birliğine
c) Tutarsızlıktan tutarlılığa
d) Ölçüsüz duygusal tepkilerden dengeli tepkilere
e) Dürtü ve eğilimlerin denetimsizliğinden dizginlenmesine
f) Sınırsızca ve sadece oyun oynamaktan öğrenmeye ve yaratıcılığa
g) Anne-baba ve/veya kardeş ilişkisinden toplumsal ilişkilere

Otizim, bireyin dış dünyanın gerçeklerinden uzaklaşıp kendine özgü gerçekler dünyasına sahip olması (ya da yaratması) durumudur.

Bebek ya da çocuğa bakım veren kişinin kısa süreli ya da uzun süreli ayrılıkları bebek ya da çocuklarda “ayrılık bunaltısı (seperation anxiety)” adı verilen bir duyguya neden olur.

Obsesyon (saplantılı düşnce), istem dışı yapılan, bireyi tedirgin eden, mantıklı olmadığı bilindiği hâlde bilinçli çaba ile kovulamayan düşüncedir. Örneğin her tokalaşma davranışında elin çok kirlendiği düşüncesi. Kaldırımlarda çizgilere basarak yürünürse başına kötü bir şey geleceği düşüncesi.

Fobi, normalde korkulmayacak belli bir durum ya da nesne karşısında ortaya çıkan korkudur. Örneğin, zoofobi (hayvan korkusu), agorafobi (uçak, otobüs, asansör gibi kapalı yerlerde duyulan korku), eritrofobi (yüz kızarma korkusu).

Kompülsiyon, saplantılı düşünceleri kovmak ve rahatlamak için yapılan ve yine istem dışı olarak tekrarlanan davranıştır. Örneğin, tokalaşma sonucu kirlendiği düşünülen eli temizlemek için defalarca veya çok uzun sürelerle sabunlamak. Kaldırımdan yürürken çizgilere basmamaya özen göstererek yürümek.

Somatoform, herhangi bir fizyolojik nedeni olmayan ve de bulgulanamayan ancak ilgili hastalıkla aynı semptomları (belirtileri) gösteren bozukluklardır. Örneğin çarpıntı, göğüs ağrısı, kusma nöbetleri, kollarda ya da bacaklarda şiddetli ağrı, deri dökülmeleri, baş dönmesi.

Özgül fobi ile normal korku birbirinden farklıdır ve bu farklar şöyle sıralanır:
a) Ortaya konan korku tepkisi durumun gerektirdiği ile orantısızdır, yanı abartılıdır.
b) Belirli bir açıklaması veya gerekçesi yoktur.
c) Bilinçli olarak kontrol edilemez.
d) Korkulan durumdan kaçınma davranışı görülür.
e) Uzun bir zaman boyunca varlığını devam ettirir.
f)  Uyumsuzluk gösterir.
g) Yaşa veya duruma özgü değildir

Anksiyete; nedeni belli olmayan tedirginlik, endişe, kaygı, sıkıntı, gerilim ve korku durumu olarak ifade edilmektedir.

Çocuklar üç-beş yaşları arasında idrarlarını kontrol edebilecek düzeyde biyolojik bir olgunluğa erişirler. Ancak bu başlardan sonra eğer ayda en az iki kez gece yatağını gündüz ise iç çamaşırını ıslatıyor ise ve bu davranış bir bozukluk olarak değerlendirilir. Davranışın temelinde biyolojik bir neden yok ise davranış psikolojik açıdan bir bozukluk demektir. Bu bozukluğa enürezis denmektedir.

Çocuğun kakasını tutma ve bırakma işlevini kontrol edebileceği yaşa gelmiş olmasına rağmen, istemli ya da istem dışı olarak kakasını uygun olmayan yerlere bırakması şeklinde görülen bir bozukluktur. Dört yaşından sonra görülüyor ise bu bozukluk düşünülür. Bu bozukluğa enkoprezis denilmektedir.

Kekemelik ses, hece ve sözcüklerin tekrarı, uzatılması ya da konuşmanın akışını kesen duraklamalar şeklinde görülen konuşma bozukluğudur.

Herhangi bir kas grubunda, tekrarlanan istem dışı hareketler bozukluğudur. En fazla yüz kaslarında görülür. Göz kırpma, kaşları kaldırma, burun oynatma, ağız oynatma, baş oynatma, omuz kaldırma, burun çekme, gırtlak temizlemeye benzer ses çıkarma tikler en sık görülenlerdir.

DEHB, yedi yaşından önce başlayan ve çocukluk döneminde en yaygın görülen nörobiyolojik bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve ataklık (impulsivity) bu bozukluğun değişmez üçlüsüdür. Ancak her çocukta aynı yoğunlukta görülmez. Bazı çocuklarda aşırı hareketlilik görülürken dikkat dağınıklığı görülmezken, bazı çocuklarda ise dikkat dağınıklığı ve ataklık bir arada görülürken aşırı hareketlilik gözlenmez.

KOKGB, genel olarak yaptırımlara karşı gelme, ani öfke patlamaları, yapılan davranışların yanlış ya da hatalı olduğunu kabul etmeme, reddetme, kasıtlı olarak
başkalarını kızdıracak davranışlarda bulunma, otorite konumundaki kişilerle (anne-baba, öğretmen, patron vb.) sık sık tartışmaya girme, olumlu ya da olumsuz birçok şeye kolayca kızma, alınganlık gösterme ve huysuzluk davranışlarının olduğu davranış bozukluğudur.