ÇOCUK VE DRAMA

San (1998), Türkiye’de dramanın bir yöntem olarak ülkemizdeki gelişiminin 1908’de eğitsel programlar başkanlığını yapan, pedagog olan İsmail Hakkı Baltacıoğlu ile başladığını belirtmektedir. “Tarihi Temsiller” ekiyle okullarda tiyatro çalışmalarının yapılmasını vurgulamıştır.

Harriyet Finlay Johnson'a göre yönteminin temelinde bulunan önemli bir nokta, çocukların daha iyi öğrenmesi için çocuklarda istek uyandırılmasıdır.

Slade çocuğun oynadığı oyunlardan yola çıkarak dramatik olan “Kişisel Oyunlar ve Tasarlanan Oyunlar” olarak iki farklı oyun türünden söz etmiştir. Kişisel Oyun’da insanın tüm etkinlikleri kullanılır ve karakterizasyon ile hareket bu oyunun tipik özellikleridir. Koşma, top oyunları, dans, yüzme gibi etkinlikleri içine alır. Tasarlanan Oyun’larda ise tüm zihin kullanılır fakat beden o kadar çok kullanılmaz. Hayali bir dramatik durum tasarlanarak, dışarıdaki nesnelere yönelinir.

Heathcote’un dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan, İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); ikincisi sorunu merkeze alan, çocukların hayali bir problemi uzman rolü alarak çözdükleri Uzman Rolü Yaklaşımı (Mantle of Expert); üçüncüsü programdaki farklı derslerin aynı drama çatısı altında buluşup çocukların alanlar arasındaki bağlantıları görebilecekleri Yuvarlanan Rol (Rolling Role); ve sonuncu olarak da çocukların gerçek hayatları ile bağlantılı sorunları çözmek üzere kurdukları komisyon içinde olayı değerlendirdikleri ve genelde de süreçlerine dair bir rapor şeklinde yazılı çalışma yaptıkları Komisyon Modelidir (Commission Model).

Heathcote’un dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan, İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); ikincisi sorunu merkeze alan, çocukların hayali bir problemi uzman rolü alarak çözdükleri Uzman Rolü Yaklaşımı (Mantle of Expert); üçüncüsü programdaki farklı derslerin aynı drama çatısı altında buluşup çocukların alanlar arasındaki bağlantıları görebilecekleri Yuvarlanan Rol (Rolling Role); ve sonuncu olarak da çocukların gerçek hayatları ile bağlantılı sorunları çözmek üzere kurdukları komisyon içinde olayı değerlendirdikleri ve genelde de süreçlerine dair bir rapor seklinde yazılı çalışma yaptıkları Komisyon Modelidir (Commission Model).

Brian Way Dramanın insanların bireysel gelişimiyle ilgili olduğunu belirtmiştir. “Yaratıcı drama anlayışı genel olarak “Kişiliğin Yedi Boyutu” olarak adlandırılan çembersel gelişim modelinden yola çıkarak, bu çember üzerindeki yedi noktanın asamalı ve uzun süreli yaratıcı drama uygulamalarıyla geliştirilmesi temeline dayanmaktadır.

Bolton Peter Slade, Brian Way ve Heathcote ile beraber çalışarak kendi bakış açısını yakalamış ve drama çalışmalarını A, B, C, D tipi olmak üzere dört başlık altında incelemiştir.

Nellie McCaslin, “Creative Drama in the Classroom” (2006) isimli kitabında, yaratıcı dramayı, hem bir sanat, hem de sosyalleşme aracı olarak kullanılan bir tür etkinlik olarak tanımlamıştır. Eserinde dramatik yapı, oyun gibi terimler üzerinde durmuş, pantomim, sirk sanatları gibi daha çok gösteri amaçlı olarak tiyatroda kullanılabilecek terimleri ele almıştır.

Nellie McCaslin, “Creative Drama in the Classroom” (2006) isimli kitabında, yaratıcı dramayı, hem bir sanat, hem de sosyalleşme aracı olarak kullanılan bir tür etkinlik olarak tanımlamıştır. Eserinde dramatik yapı, oyun gibi terimler üzerinde durmuş, pantomim, sirk sanatları gibi daha çok gösteri amaçlı olarak tiyatroda kullanılabilecek terimleri ele almıştır. Ona göre drama eğitiminin amaçları şunlardır:
• Çocukların kendi dünyalarını keşfetmelerini sağlamak,
• Yaşadıkları çevreye ne zaman ve nasıl uyum sağlamaları gerektiği konusunda bilgilenmeleri için onlara yardımcı olmak,
• Dramanın nasıl bir etkinlik olduğunu anlamalarını sağlamaktır.

Eylül 1998’de MEB Talim Terbiye kurulunca yayımlanan Eylül 1998 tarihli tebliğler dergisinde, ilköğretim okulları seçmeli Drama Dersi 1-2-3 öğretim programı yayımlanmış ve 1997-1998 öğretim yılından itibaren ders programlarında seçmeli ders olarak yer almıştır.

1954 yılında “Child Play” (Çocuk Oyunu) kitabını yayınlayan ve bu kitabı dünyadaki bütün çocuklara, özellikle de mutsuz çocuklara ithaf eden yazar Peter Slade'dir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Gönen ve Dalkılıç (2009) asıl dramatizasyon uygulamalarının J.J.Rousseau ile eğitimde 18.yüzyılda Fransa’ da başladığını vurgulamaktadır. Rousseau, dramada katılımcıya önem vermiştir ve drama uygulamalarında duyguların yaşanması gerektiğini savunmuş- tur. Ayrıca dramanın yaygınlaşması için açık hava festivalleri önermiştir. Sonraki dönemlerde İngiliz eğitim sisteminde de yapılan yeniliklerle “çocuk merkezli eğitim” başlamış, 1889–1893 yıllarında açılan ilerici okullarda çocuk merkezli eğitime geçilmiştir. Eğitimde dramanın ilk uygulamaları bu okullarda görülmüştür.

Dramanın ilk uygulamaları bu okullarda görülmüştür. Eğitimde drama programını kapsamlı bir şekilde telaffuz eden ilk kişi ise okul müdürlüğü yapan Henry Caldwell Cambringe olmuştur (Çalışkan ve Karadağ, 2008).

Peter Slade dramanın “çocuk draması” adında kendi başına bir sanat formu olduğunu söyleyen ilk eğitimcidir. Slade (1976) dramanın tiyatro ile karıştırılmaması fakat tanınması, saygı duyulması, kendi başına korunması ve çocuğun kişisel gelişimi adına okul programlarında bağımsız bir yer alması gerektiğini belirtmiştir. Dramanın gösterim amaçlı uygulanmasının, çocuğun kişiliğine zarar vereceğini savunmaktadır.

San (1998), Türkiye’de dramanın bir yöntem olarak ülkemizdeki gelişiminin 1908’de eğitsel programlar başkanlığını yapan, pedagog olan İsmail Hakkı Baltacıoğlu ile başladığını belirtmektedir. “Tarihî Temsiller” ekiyle okullarda tiyatro çalışmalarının yapılmasını vurgulamıştır.

Türkiye’de Yaratıcı Drama hareketi 1982 yılında Tamer Levent ve Doç. Dr. İnci San ile başlamıştır.

1923 yılında Cumhuriyetin kurulması ile eğitime verilen önem artmaya başladı. Ankara ilköğretim müfettişlerinden Selahattin Çoruh ilk basımı 1943 yılında, ikinci basımı da 1950 yılında “Okullarda Dramatizasyon” isimli kitabı yazdı (Rakap-Parlak,2014). Bu kitapta dramatizasyonun okullarda kullanımı ve bunun sayesinde öğrencilerin pasif bir şekilde eğitilmesinin ortadan kaldırılması gerektiğini belirtmiştir. Çocukların çevresinde var olanları taklit yoluyla öğrenmesi, oyunun çocuğun gelişiminde ne denli önemli oldu- ğunu vurgulamıştır. Dramanın ders konuları ile birleştirilmesi gerektiğini belirten Selahattin Çoruh örneğin Türkçe derslerinde sözcük ve tümcelerin oyunla birlikte konuşmalara ve hareketlere katılması gerektiğini; dramatizasyon çalışmalarında, yazının okunması değil, sahneye konmasının önemli olduğunu söylemiştir. Dramatizasyon çalışmaları için sahnenin olmasının çok da önemli olmadığı, sınıfın, sıraların, kürsünün arasında kalan ön kısmın bu iş için yeterli olacağını belirtmiştir (Adıgüzel, 2012).

Türk Dil uzmanı olan Emin Özdemir Pamukpınar Köy Enstitüsü, Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nden mezun oldu. Emin Özdemir’in 1965’te yayınladığı “Uygulamalı Dramatizasyon” isimli bir kitapçığın sınıfta dramatizasyon bölümünde “hangi türlüsü olursa olsun dramatizasyonun temel gereği eğlendirerek öğretmektir” sözleri yer almaktadır (Özdemir, 1965). Bu kitap kılavuz özelliği taşımaktadır. İçeriğinde çocuklara yönelik parmak oyunu, sözsüz dramatizasyon, (metinden) bağımsız dramatizasyon, (metne) bağlı dramatizasyon, kukla oyunu gibi drama türleri sıralanmıştır. Özdemir bu dramatizasyon türlerini açıklayarak, içerik özelliklerini anlatmaya, uygulanabilmesi için ipucu vermeye çalışmıştır (Çebi, 1996). Dramatizasyonu çocukların taklit güçlerine dayanan doğal bir öğrenme olarak tanımlamış ve çocukların çevresinde genellikle dramatizasyon sürecinin içinde yer aldığını vurgulamıştır. Temel amacının eğlendirerek öğretme olması gerektiğini ve sınıf içerisinde çeşitli derslerde kullanılmasını belirtmiştir (Adıgüzel, 2012).

Nellie McCaslin, “Creative Drama in the Classroom” (2006) isimli kitabında, yaratıcı dramayı, hem bir sanat, hem de sosyalleşme aracı olarak kullanılan bir tür etkinlik olarak tanımlamıştır. Eserinde dramatik yapı, oyun gibi terimler üzerinde durmuş, pantomim, sirk sanatları gibi daha çok gösteri amaçlı olarak tiyatroda kullanılabilecek terimleri ele almıştır. Ona göre drama eğitiminin amaçları şunlardır:

• Çocukların kendi dünyalarını keşfetmelerini sağlamak,

• Yaşadıkları çevreye ne zaman ve nasıl uyum sağlamaları gerektiği konusunda bilgilenmeleri için onlara yardımcı olmak,

• Dramanın nasıl bir etkinlik olduğunu anlamalarını sağlamaktır. McCaslin’in üç kavrama yaklaşımını ele alarak drama anlayışını ve

Bolton Heathcote gibi öğrenme ve öğretmen için dramanın bir araç olarak kullanılması ve çocukların pasif rol oynamaması gerektiği düşüncesini savunmuştur. Bolton’a göre öğretmenin sınıf içinde öğrencileriyle karşılıklı güvenin nasıl kurulacağını bilen, iyi gözlemci ve çocuklara yönlendirme yapabilen drama deneyimlerine sahip bir kişi olması gerektiğini vurgulamıştır (Adıgüzel, 2012). Bolton Peter Slade, Brian Way ve Heathcote ile beraber çalışarak kendi bakış açısını yakalamış ve drama çalışmalarını A, B, C, D tipi olmak üzere dört başlık altında incelemiştir. A-tipi: Egzersiz: Brian Way’n kuramında yer verdiği parça parça deneyimleri içeren kısa süreli sadece forma odaklanan biçimdir. B-tipi: Dramatik Oynama: Olay akışı, mekân, kişiler ve konunun belli olduğu, fakat düşük düzey düşünme becerisi gerektiren, genelde bir sonraki veya bir önceki adımda neler olduğunu düşünmenin yeterli olduğu, basit düzey “-mış” gibi oynamalardır. C-tipi: Tiyatro: Oyunların drama içi veya dışı seyirci ile buluşmasıdır; konuşma ve aksiyonda açıklık gerektirir, olay izleyen kişilere aktarılmalıdır ve bu aktarım genelde çocuklarda başarı duygusu yaratmaktadır. Son olarak Bolton kendi dramasını; D-tipi: “Anlayış için Drama” (Drama for Understanding) olarak isimlendirmiştir. Bu dramanın sembolik çocuk oyununu temel aldığını söyleyen Bolton, dramada anlamın çok katmanlı olduğunu açıklamıştır. Dramadaki deneyimin tanımını “öğretmen tarafından öğretilen değil” çocuk tarafından ‘yakalanan’ anlam üzerinden açıklanabileceğini söylemiştir (Özbek, 2014).

Dramanın tarihsel gelişimi farklı kaynaklarda, farklı tarihlerde ele alınarak incelenmiştir. Bolton (2007)’a göre dramanın ilk olarak MÖ 2000’li yıllarda başladığı, o dönemde yapılan bazı dini törenlerde ve ritüellerde görüldüğü varsayılabilmektedir.