Farklı Yaşam Alanlarında Drama

• Farkındalık kazandırır,
• Bağımsız düşünmeyi sağlar,
• İşbirliği yapabilme özelliğini geliştirir,
• Sosyal ve psikolojik duyarlılık yaratır,
• Dört temel dil becerisini geliştirir,
• Sözel olmayan iletişimin öğrenilmesini sağlar,
• Yaratıcılık ve estetik gelişimi sağlar,
• Etik değerlerin gelişmesine olanak sağlar,
• Kendine güven duyma,karar verme becerilerinin gelişmesini sağlar,
• Kaslarını hareket ettiren yeni yöntemleri bulmayı, denemeyi ve bedenini çok yönlü geliştirmeyi sağlar,
• Hata yapma korkusu olmaksızın yeni davranışlar geliştirmeyi sağlar,
• Sanat formlarına duyarlılık göstermeyi sağlar,
• Duygunun sağlıklı ve kontrollü boşalımına olanak verir,
• Kendini tanımayı sağlar,

• Kendini ifade etmede güven kazandırır,
• Bilgiye ulaşmaya ve onu kullanmaya istekli duruma getirir

Drama paylaşımlarının gerçekleştirileceği ortamın özellikleri drama liderinin belirlediği etkinliklere, birlikte çalışacağı grubun özelliklerine, içeriğe ve amaçlara göre değişebilmektedir.

Drama çalışmaları yapılacak olan ortamın çalışmaya hazır hâle getirilmesi önemlidir. Çünkü drama yapılacak ortam gruptaki bireylerin yaratıcılıklarını, psikolojik durumlarını, hareketlerini, aktif katılımlarını ve güvenliklerini etkiler. Bunun yanında bu mekânların özellikleri çalışmanın konusunu ve kullanılacak olan yöntemi etkilemektedir.

Drama, eğitimin farklı alanlarında kullanıldığı gibi farklı yaşam alanlarında da kullanılabilir. Bu farklı yaşam alanlarına örnek olarak huzurevleri, meydanlar, hastaneler, cezaevleri, ibadet alanları, öğrenci yurtları verilebilir.

Günlük yaşamdan uzaktır. 
Öğretmen bilgiyi sunar. 
Kişisel değildir. 
Eğitim bilim ve program açıktır. 
Değişim ve süreksiz olmak değerlidir. 
Sözlü alışverişle öğrenme vardır.
Sözlü sunumla ders anlatma vardır.
Daha az sosyal güdülenme içerir.

Günlük yaşam etkinliklerinde yer alır.
Öğrenmesinden ve yeteneklerinin gelişiminden birey sorumludur.
Kişiseldir ve kişisel ilişkiler uygun öğretmenlerdir.
Eğitim bilim ve program gizlidir.
Akıcılığın ve geleneğin korunması söz konusudur.
Gözlem/ taklitle öğrenme vardır.
Göstermeyle ders anlatma vardır
Yeni yetişenlerin yetişkin hayatına olan sosyal katkısıyla güdülenir.

Zor koşullarda yaşayan çocukların dinlenilmeye, duyulmaya, anlaşılmaya, değerli olduklarını hissetmeye ve dünyadaki yerlerinin varlığını ve değerini keşfetmeye ihtiyacı vardır. Bu süreç ise akademik bilgi aktarımından daha çok içinde yer aldıkları, kendilerini ve dünyayı keşfettikleri etkinlikler yoluyla olabilir ki bu etkinliklerden birisi de yaratıcı dramadır.

Farklı yaşam alanlarında dramanın temel amacı, zor şartlarda yaşamını sürdürmeye, dünyayı anlamaya ve kendisinin dünyadaki yerini bulmaya çalışan çocuklara bu süreçte destek olmaktır. Bu amaca ulaşmak içinse dramanın temel aşamaları tiyatro tekniklerinden faydalanarak planlanır.

Uzman Mantosu, Dorthy Heathcote tarafından, yeni başladığı için ne yapacağını şaşıran drama liderleri/ öğretmenleri için geliştirilmiş bir tekniktir. Teknik iki kelimeden oluşmuştur: uzman ve manto. Uzman ile kastedilen, yapılacak çalışmanın ne ile ilgili olduğu, geliştirilen mantıklı ve gerçekçi bilgiye saygı duyulmasıdır. Manto kelimesi ise insanların görevleri nedeniyle üzerlerine aldıkları sorumluluğu ya da otoriteyi karşıladığı için seçilmiştir. Bir araya özellikle getirilen bu iki kelimenin oluşturduğu ortak anlam ise etik, sorumlu vatandaş üzerine yorum yapabilmektir.

Uzman Mantosunun aşamaları dairelerle ifade edilmektedir:
Daire 1: “-mış gibi” ögesini oluşturmak (Katılımcılarla birlikte bir kuruluşa dönüşmenin onaylanması)
Daire 2: Programı yürütmek için kuruluşla ilgili gerekli zorunlu ögeler öğretmen tarafından önceden belirlenir.
Daire 3: Kuruluşla ilgili ortak bir amaç duygusu oluşturmak. Bu kısmen ilk görevler aracılığıyla başarılabilir.
Daire 4: Kuruluşun tarihi ögeleri tanıtılır.
Daire 5: Uygun olan her aşamada zorunlu ögeler oluşturulur.
Daire 6: Çalışma çocukların olduğu kadar öğretmenin de yaratıcılığına bağlı olarak ilerler.
Daire 7: Öğretmenin rol alması, kuruluş içindeki düzenlemeyi değiştirebilir.

Uygulama öncesinde çalışma yapılacak mekânın ayarlanması ve dramaya uygun hâle getirilmesi önemlidir. Çocukların temel ihtiyaçlarının doyurulmuş olduğundan emin olmak gereklidir. Çocuklarla gönüllülük esasına dayalı olarak çalışılmalıdır. İlk çalışmalar mutlaka tanışma etkinlikleri olmalıdır. Tanışma etkinlikleri sadece sizin çocuklarla tanışmanız değil, çocukların birbirleriyle ve çocukların dramayla tanışması içermelidir.

Hastanede yatması gereken çocuklar, gerek ailelerinden ayrılma korkusu yaşadıklarından gerekse hastane ortamının ürkütücü havasından dolayı duygusal açıdan zarar görebilirler. İlk başta ayrılığa şiddetli ağlama ile karşılık veren çocuk ilerleyen süreçte ise reddetme yoluna giderek kendisini kapatabilir. Sahip olduğu ben-merkezci düşünceden dolayı hastaneye yatmasının temel sebebinin kendi yaptığı hatalar olduğuna inanabilir ve sınırsız hayal gücüyle etrafında olup bitenleri farklı yorumlayıp korku geliştirebilir. Bu süreçle baş edebilmesi için çocuğa sunulabilecek yardımlardan biri de dramadır. Dramanın teröpatik etkisi çocuğun içinde yaşadığı koşulları anlamlandırarak baş etme stratejileri geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Cezaevi ortamında gerçekleştirilecek drama çalışmaları için Adalet Bakanlığından resmî izin alınarak çalışmanın ayrıntılarıyla açıklanması gereklidir. Çocukları suça iten sebepler tam olarak bilinmediği, geçirdikleri ve belki de hâlâ geçiriyor oldukları mahkeme sürecinin oluşturacağı psikolojik etki ve varsa ailelerinden ayrılmanın yaratacağı duygusal durum göz önünde bulundurularak planlama yaparken çocukların ilgileri, ihtiyaçları ve gelişim özellikleri noktalarında dikkatli olmak gerekmektedir. Çalışma için ayarlanan ortam ise mutlaka lider/öğretmen tarafından önceden ziyaret edilmeli, gerekli düzenlemelerin yapılması hususunda kurum yetkilisiyle işbirliğinde olunmalıdır. Drama uygulamalarına tanışma ve rahatlama etkinlikleriyle başlanması, devamında da güven çalışmalarına yer verilmesi önerilir.

Bu yurtlarda kalan çocuklarla planlanıp uygulanacak drama etkinlikleri, çocukların kim olduklarının farkına varma, dünyadaki yerlerini ve değerlerini algılamada yardımcı olmalıdır. Bunun yanında, toplumsal yaşamda kabul görmelerini kolaylaştıracak, kendilerine yer edinmelerini sağlayacak değerlerin
kazanılması da amaçlanmalıdır.

Mültecilerle yapılacak drama çalışmalarında dil birliğini sağlamak karşılaşılabilecek önemli bir sorundur. Bu sorunu çözmek için her iki dili de bilen birinden yardım istenebilir.

• Çalışmayla ilgili gerekli yasal izinler çalışmanın öncesinde gerek kurumlardan gerekse aileler ya da yasal vasilerden alınmalıdır.
• Çocukların özel ilgi ve gereksinimlerinin farkında olunmalıdır.
• Çocuklara kendilerini ifade etme şansı verilmelidir.
• Lider/öğretmen, çocuklardan daha güçlü bir pozisyonda olmadığından ve çocuklara bu şekilde hissettirmediğinden emin olunmalıdır.
• Çocuklara drama oturumları sırasında paylaştıkları sırların üçüncü kişilerle paylaşılmayacağını aktarmalıdır.
• Güven çalışmaları yapılması iyi olabilir.
• Çalışma grubu farklı yaşlardan çocuklardan oluşacaktır. Her yaşın gelişimsel özelliklerini bilmeniz önemlidir.
• Çalışma grubundaki çocuklar farklı kültürlerden geleceklerdir. Çocukların geldikleri kültürler hakkında sahip olacağınız bilgiler planlama ve uygulamada yararlı olacaktır.
• Çocukların ana dilleri farklı olabilir ve sizin kullandığınız dile hâkim olmayabilirler. Anlaşmanızda yardımcı olabilecek, güvenilir birinden yardım istenmelidir.
• Grup dinamiğinin oluşması ancak çocukların birbirini tanımasıyla mümkündür.
İlk haftalarda tanışma çalışmalarına yer verilmesi önerilmektedir.
• Çocuklara yapılması planlanan drama çalışmaları hakkında bilgi verilmelidir.
• Çalışmalar gönüllülük esasına dayanmalıdır.
• Çalışmanın başlangıcında etkinlikleri bütün grupla yapacak şekilde planlama
önemlidir.
• Çalışmalar, her yaşam alanının özelliğine göre planlanmalıdır.

Bu teknik, yazılı bir metin üzerinden hareket etmez, sonucu öngörülemez, süreç önemli ve genişletilebilirdir. Yazılı ve önceden belirlenmiş bir metin olmasa da bu teknikte güçlü bir ön-metin vardır. Ön-metin bazen bir cümle, bazen bir gazete haberi bazen de bir resimdir. Sunulan bu ön-metin zaman, ortam, olay ve kişi gibi drama için önemli bilgilerin ya hepsini ya da bir kısmını içerir ve dramayı başlatan işte budur. Drama çalışmasının devamı ise her zaman planlanmaz, doğaçlama olarak devam eder.

Forum Tiyatrosu tekniği Augusto Boal tarafından olası farklı çeşitli çözümlerin gerçek yaşamda uygulanmadan önce ezilenler tarafından kurgusal dünya olan sahnede denenmesi amaçlanarak geliştirilmiştir. Sahneden kasıt bir tiyatro oyunu değil; eğitimciler, terapistler ve sosyal hizmet uzmanlarının da kullandıkları yaşamın ta kendisidir. Uzmanlar yaşamdan çeşitli kesitler alırlar. Bu kesitler ırkçılıktan cinsiyet ayrımcılığına kadar farklı sosyal konulardan olabilir.

Bu teknik bir heykel çalışmasıdır. Ancak seyircinin doğrudan katılımını gerektirir. Üç aşamalıdır: somut imge oluşturma, ideal imgeyi kurgulama ve geçiş imgesi yaratma. İlk aşamada, bir katılımcı, grubundaki bütün katılımcıların da ilgisini çekeceğini düşündüğü bir temayı diğer katılımcıların bedenlerini bir kilmiş gibi kullanarak ifade eder. Söz kullanılmamalıdır. Bunun yerine, çok zorlandığında, heykeline vermek istediği yüz ifadesi formunu kendi yüz ifadesiyle verebilir. Oluşturulan heykel, gruptaki bütün katılımcılar tarafından anlamlı hâle gelinceye kadar değiştirilir. Herkes imgeyi anlamlandırdığında ikinci aşamaya geçilir. İlk aşama var olan durumu canlandırırken ikinci aşamada ‘olması gereken’ yine heykel formunda canlandırılır. Üçüncü ve son aşamada ise var olan gerçeklikten, olması gerekene geçiş formunun canlandırılması istenir. Bu yolla, bütün katılımcılar tarafından onaylanan heykel gruplarıyla gerçek durumun değiştirilmesi-dönüştürülmesi şansı verilmiş olur.