Dramada Kullanılan Teknikler

Eğitim sistemi içerisinde öğrenmede etkili olan birçok yöntem ve teknik vardır. Bu yöntemlerden birisi de dramadır. Drama bir yöntem olarak kullanıldığı gibi, içerisinde amaçları barındıran, belirlenen amaçlara ulaşmak için çeşitli tekniklerin kullanılmasına olanak sağlayan, belirli aşamalardan oluşan bir disiplindir.

Drama bir eğitim öğretim yöntemi ise dramada teknikler, bu yöntemi uygulamaya koyma biçimidir. Drama kendi içinde birçok teknik barındırır. Bu teknikler, çatışma durumlarının giderilmesine, problem durumlarının çözülmesine yardımcı olur.

Drama çalışmaları çocuklara yaparak yaşayarak öğrenme fırsatları sunmaktadır. Drama çalışmaları sırasında, drama liderinin rehberliğinde ve grubun süreci yaşamalarına ve dramada deneyim kazanmış olmalarına bağlı olarak yapılması ve denenmesi açısından teknikler etkili olmaktadır.

Dramada teknikler canlandırma aşamasında liderin amaçlarına ulaşmasında etkilidir. Liderin dikkat etmesi gereken nokta hangi tekniğin hangi amaçla kullanılabileceğini bilmek, teknik kullanımını planlayabilmek, uygulayabilmek ve değerlendirebilmektir. Lider, amacına uygun, katılımcıların yaşları, gelişim düzeyleri, ilgileri, gereksinimleri ve hazır bulunuşluğuna göre drama sürecinde kullanacağı teknikleri tercih etmelidir.

Altınova (2014), dramada teknik kullanımının amaçlarını şu şekilde sıralamıştır;

• Teknikler canlandırmalara bir sanat formu vermek amacıyla kullanılabilirler

• Teknikler drama sürecine yeni bilgiler eklemek için kullanılabilir

• Teknikler sürece ilgi çekmek, merakı ayakta tutmak, daha sonra ne olacak hissi uyandırmak için kullanılabilir

• Teknikler süreç için bir odak bulmayı kolaylaştırmak amacı ile kullanılabilir

• Teknikler sürecin gidişatını değiştirmek amacı ile kullanılabilir

• Teknikler sorunu çözmede etkili birer araç olarak görev yapabilirler

• Teknikler süreci monotonluktan çıkarmak için kullanılabilir

Drama sürecinde monotonluktan kurtulma, aktif katılımı sağlama, bilginin kalıcı olmasını sağlama ve çatışmanın çözülmesi gibi amaçlarla tekniklerden yararlanılmaktadır.

Liderin yaşantı yoluyla öğrendiği teknikler onun drama planı yapmasında ve belirtilen bu amaçlarla süreci yönlendirmesinde göz önünde bulundurması gereken faktörler vardır;

• Tekniklerin yapıları birbirinden farklıdır ve bu yapılar dikkate alınarak tekniğin sürecin neresinde kullanılacağına karar vermek gerekmektedir.
• Teknikler drama sürecinde hiçbir zaman amaç değildir, amaca giden yolda araç olarak kullanılırlar.
• Her bir tekniğin hangi amaçla kullanıldığının bilinmesi drama sürecine katkı sağlar.
• Teknik kullanmada herhangi bir eğitsel amacın olmaması, sırf kullanmış olmak için süreçte bazı tekniklere yer verilmesi sürecin etkili geçirilmesinin önünde bir engel olacaktır.
• Teknikleri sadece kitaplardan okumak ya da başka bir liderden duymak yeterli değildir. Liderinin o etkinliği bizzat yaşamış olması gerekir.

Rol Oynama: Rol oynama drama çalışmalarında iki temel teknikten biridir. Rol oynama, drama sürecine katılan çocukların başka bir kimliğe, canlı ya da cansız varlığa bürünerek, onun olası duygu, düşünce ve davranışlarını anlayıp yansıtmak, oynamak anlamına gelmektedir. Isınma çalışmalarından itibaren rol oynama başlar ve tüm drama sürecinde sıklıkla bu teknikten yararlanılır. Rol oynama grubun değil, bir katılımcının yaptığı etkinliktir.

Doğaçlama: Dramada kullanılan iki temel teknikten bir diğeri ise doğaçlamadır. Dramada birkaç teknik hariç, hangi teknik uygulanırsa uygulansın sonuçta doğaçlama yapılmaktadır. Doğaçlama, atölye ortamında katılımcıların sonucunu öngörmeden, içten geldiği gibi rol oynayarak olayları olguları araştırma inceleme tekniği olarak ifade edilmektedir. 

Liderin Rolde Olması: Liderin, grubun bir parçası olarak ve role girerek drama sürecine doğrudan katılmasıdır. Liderin role girmesinin en önemli katkılarından biri çocukların motivasyonunu artırmasıdır. Süreci monotonluktan kurtarmak, çatışmayı yaratmak gibi durumlarda da liderin role girmesi etkili olabilir. Etkinliğin başında, çocukları davet etmek ya da toplamak, rolleri dağıtmak ve etkinliği başlatmak için yönlendirici olabilir. Ancak etkinlik başladıktan sonra lider de çocuklar gibi belirlediği bir role girebilir.

Donuk imge dramada sıklıkla kullanılan tekniklerden biridir. Bu teknikte, drama sırasında önemli bir oluşum gerçekleştirilirken, liderin grubu durdurması ve grubun “o an” üzerine tartışması söz konusudur.

Fotoğraf Karesi: Grupta bulunan katılımcıların belirli bir anın fotoğraf karesini oluşturmaları ile gerçekleşen bir tekniktir. Farklı masal kahramanlarının ilk kez karşılaştıkları anın bir fotoğraf karesi yapılabilir. 

Geriye Dönüş: Dramada şimdiki durum, şu an önemli olmakla birlikte süreçte bazen geri dönüşler yapmak ulaşılmak istenen hedefe gitmede yardımcı olur. Dramada, şimdiki durum ve geçmiş arasındaki ilişki, “geriye dönüş” sahneleri gösterilerek pekiştirilir.

Telefon Görüşmeleri : Telefon görüşmeleri role giren katılımcılar aracılığı ile olabileceği gibi, katılımcılardan birinin ya da liderin ortamda olmayan birisi ile görüşmesi şeklinde de yapılabilir. Lider telefon görüşmesi ile süreci yönlendirebilir, çatışma yaratabilir, süreci monotonluktan kurtarabilir. 

Dedikodu Halkası: Karakterin davranışları, grup içinde dedikodu yapılarak yorumlanır. Çocuklardan biri bir role girer, diğer katılımcılar ise girdikleri rol içinde bu çocuğun girmiş olduğu karakter hakkında aralarında konuşurlar. Amaç, üzerinde çalışılan hikayeden etkilenen insanların bir araya gelerek, rol içinde konuşmalarını sağlamaktır. Halkanın etrafında söylentiler yayılırken, abartılı hâle getirilerek çarpıklaştırılabilir. Dramanın daha ileri aşamaları için çatışmaları yaratmada etkili bir teknik olarak kullanılabilir. 

Bilinç Koridoru: Drama sürecinde, ana karakterin karşılaştığı herhangi bir ikilem ya da içinden çıkamadığı durum bilinç koridoru tekniği ile ele alınabilir. Çocukların yüzleri birbirine dönük olacak şekilde karşılıklı iki sıra hâlinde dizilirler. Ana karakter, çocukların oluşturduğu iki sıra arasında yürür ve bu sırada çocuklar kahramanın karar veremediği konuda kendi görüşlerini söylerler. Bu görüş karşı görüş ya da destekleyen görüş şeklinde olabilir. Çocukların her biri değişik düşünce ve duyguları yansıtan birer cümle söyleyerek karakterin vicdanının sesi olurlar. Koridor boyunca önerilen düşünceler ve duygusal uyarımlar, karakterin bir karara varmasına yardımcı olur. Ana karakter geçidin sonuna ulaştığında kararını verir.

Liste Yapma: Drama sürecinde role girme, süreci yönlendirme gibi durumlarda etkili bir şekilde kullanılabilecek tekniklerden biridir. Çocuklar roldeyken bir sorunun çözümüne yönelik liste oluşturabilirler. Bu listede yazılı olanlardan yola çıkarak sorunu incelerler. Örneğin büyük çocuklarla / ergenlerle yapılan bir çalışmada, mülteci çocukların sorunlarının neler olduğu listelenebilir; sorunların çözümü için neler yapılabileceği ile de ayrı bir liste oluşturulabilir. Böyle bir listenin oluşturulması çocukların sürece daha etkin katılmalarına, doğaçlamaya doğru hazırlanmalarına önemli katkı sağlar.

Buz Dağı: Tahtaya veya kağıda buzdağı çizilir. Dramada ele alınacak soruna ait metinden alıntılar buz dağının üst kısmına ve alt metin çıkarımları buz dağının su altında kalan kısmına yazılır. Görünen nedenler ve görünenin altında yatan nedenler bu teknik yoluyla ayrıştırılarak somut hâle getirilebilir.

Özel Mülkiyet: Bu teknikte çocuklar “nesneler, mektuplar, raporlar, kostümler, oyuncaklar, kimlik belgeleri vb. dikkatle seçilmiş kişisel eşyalar”dan yola çıkarak bir karakter yaratırlar. Örneğin, bir çantanın içinden çıkan objelerden yola çıkarak çantanın kime ait olabilceği ile ilgili düşünceler üretilebilir ve bu şekilde bir karakter yaratılmış olunur. 

Sıcak Sandalye: Bu teknik drama çalışmasında yer alan bir karaktere, verdiği bir karar ya da yapmış olduğu bir davranıştan dolayı sorular sorulması biçiminde ilerlemektedir. Karakter, çocukların karşısına bir sandalyeye yüzü dönük olarak oturtulur. Karaktere, gruptaki üyeler tarafından, onun değer yargıları, güdüleri, ilişkileri ve davranışları hakkında sorular sorulur. Sorulan sorular ve verilen yanıtlar yoluyla karakterin pek çok yönünün bulmasına olanak sağlamada oldukça etkili bir tekniktir.

Yaşam Çemberi: Parçalara bölünmüş kağıtların her birine karakterin evi, ailesi, sosyal yaşamı, okul yaşamı ile ilgili bilgiler yazılır. Bu şekilde karakterin yaşamı ile ile ilgili bilgiler oluşturulur. Bu karakterden yola çıkarak büyük grup ya da küçük grup doğaçlamaları yapılabilir. 

Resim Yapma: Çocuklar drama sürecinde ele alınacak ortam, karakterler, olay ile ilgili hep birlikte ya da küçük gruplar hâlinde ya da tek başlarına yapabilirler. Ortaya çıkan resim, tartışılan düşünceler için somut bir örnek olur. Örneğin, çocuklar kırılmış, yıpranmış oyuncaklar ile ilgili neler yapılabileceğine yönelik resim yapabilirler. Resimden yola çıkarak da doğaçlamaya gidebilirler. Ya da drama sürecinin sonunda çocuklar süreçte yaşadıkları ile ilgili ortaya konan uzun bir kraft kağıdına resim yapabilirler. Yapılan resimlerden yola çıkılarak süreç değerlendirilebilir .