ÇOCUK VE DRAMA - Deneme Sınavı - 2

Özel gereksinimli çocuklara uygun drama etkinlikleri planlanırken farklı modellerden yararlanmak mümkündür. Bu modeller içerisinde Yaratıcı-Etkileyici Model, Görevler ve Beceriler Modeli ile Kendini Savunma Modeli çocuklarla yaygın olarak kullanılan üç modeldir. Doğru yanıt B’dir.

Görevler ve Beceriler Modeli'nde, duyguların tanınması ile beraber genel sosyal becerilerin öğrenilmesine doğru ilerleyen bir süreç planlanmaktadır. 1lanlamada adım adım ilerleyen aşamalara dikkat edilmelidir. Bu aşamalar sırasıyla: 1roblem durumunu düzenleme, iyileştirme yolları ile ilgili planlama yapma ve duyguları yansıtma şeklindedir. 1roblem durumunu düzenleyebilmek ise ancak hissedilen duyguların tanınması ve çözümlenmesiyle mümkün olabilmektedir. Bu ise katılımcıların hâli hazırda var olan değerlerinin belirlenmesini kapsamaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Özel gereksinimli çocuklarla gerçekleştirilen drama çalışmalarında yönergelerin açık olmasına, sık tekrar yapılmasına ve ihtiyaçların göz önünde bulundurulmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Zihinsel yetersizliği bulunan çocuklarla çalışan bir drama lideri ya da öğretmeninin, bu çocukların soyut düşünceyi algılama ve geliştirmede problem yaşadıklarının farkında olmaları beklenmektedir. Bu kapsamda, drama uygulamalarında şekil-uzay ilişkisi becerilerinin kazandırılması hedeflenemez. Doğru yanıt E’dir.

İşitme yetersizliği olan çocuğun, drama liderinin ağız hareketlerini görebileceği bir yerde, karşısında olması gerekir. Bu kapsamda seçenekler arasındaki en uygun oturma düzeni, lider ve çocukların yuvarlak şekilde oturdukları düzendir. Bu düzende tüm çocuklar birbirlerini ve lideri görebileceklerdir. Doğru yanıt C’dir.

Ortopedik yetersizliği olan çocuklarla gerçekleştirilen drama uygulamalarında, çocukların bedenlerini tanıma, kullanma ve kendilerini beden hareketleriyle ifade edebilme becerilerini geliştirecek etkinlikler planlanması hedeflenmektedir. Doğru yanıt D’dir.

Öğrenme güçlüğü gösteren çocuklarla drama çalışması planlanırken; çocuklarda dikkat, algı ve bellek geliştirici etkinliklere yer verilmeli,  çalışmanın yapılacağı ortamdaki uyaranlar azaltılmalı, drama planının çocuğun bireysel ve özel gereksinimlerine uygunluğuna dikkat edilmeli ve verilen yönergeler açık ve net olmalıdır. Bu kapsamda, ortamdan ilgisiz materyalleri uzaklaştıran Deniz Öğretmenin, öğrenme güçlüğü gösteren çocuklarla çalıştığı söylenebilir. Doğru yanıt E’dir.

Görme yetersizliği olan bireylerle drama yapılırken dikkat edilmesi gerekenler: Drama yapılacak ortamın iyi düzenlenmesi, dramayı uygulayacak kişinin verdiği sözel yönergeleri ayrıntılandırması, ifadelerin sözle resim yapar şekilde verilmesi, çocukların dokunarak keşfetmesine izin verilmesi ve hatta teşvik edilmesi, birbirlerini yönlendirme amacıyla ve güven açısından ikili eşlerle çalışılması, çalışmalara yerde oturarak başlanması ve ayağa geçişe kadar yumuşak bir geçiş
izlenmesidir. Doğru yanıt E'dir.

Çocuk hakları için hukuksal alanda mücadele etmek, özel gereksinimli çocuklarla drama planı hazırlayan bir lider ya da öğretmenin sorumlu olduğu etik değerlerden biri değildir. Doğru yanıt D’dir.

İlknur Öğretmen’in dikkatinden kaçan temel nokta, engelin türü ve derecesine uygun gruplar oluşturmak yerine; gönüllü olan tüm öğrencileri drama çalışmasına almış olmasıdır. Doğru yanıt A’dır.

Özel gereksinimli çocuklara uygun drama etkinlikleri planlanırken farklı modellerden yararlanmak mümkündür. Bu modeller içerisinde Yaratıcı-Etkileyici Model, Görevler ve Beceriler Modeli ile Kendini Savunma Modeli çocuklarla yaygın olarak kullanılan üç modeldir (Bayhan ve Yükselen, 2007).

Yaratıcı-Etkileyici Model, en önemli ve yaygın olarak kullanılan modeldir. Model, grubun bütün olarak ya da bireysel olarak yaratıcılıklarını fark etmeleri ve kendileriyle ilgili beğendikleri yönlerine odaklanmalarına imkân vermektedir. Sözlü iletişimin yanında sözsüz iletişim örnekleri de yer almaktadır.

Üstün yetenekli çocuklar, zorlayıcı oldukları kadar pek çok şeyi tek bir seferde düşünebilme yeteneğine sahip, güç konuları çözmeye heveslidirler. Drama da yapısı gereği gerilim unsurlarını barındırmakta, farklı düşünebilmeyi kapsamaktadır. Bu nedenlerle drama, üstün yetenekli çocukların eğitiminde önemli bir yöntemdir. Bir öğretmen, üstün yetenekli çocuklarla drama çalışması planlarken;
• çocukların ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmaya,
• onlara farklı seçenekler sunmaya ve bu seçeneklerde onları özgür bırakmaya,
• problem durumları, gerilim unsurları geliştirmeye,
• grup içerisinde birbirlerini dinlemelerine dikkat etmelidir. Buna ek olarak, çocukları anlamaya çalışmalı, onlara saygı duyduğunu göstermelidir (McCaslin, 1990).

Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş çocuklarla drama uygulaması planlayan bir liderin/ öğretmenin ise aşağıdakilere dikkat etmesi, çalışmanın etkililiğini artırmak açısından önerilmektedir:
• yönergeyi açık ve net olarak verin: Karakter kim Bu karakter nasıl yürür? Karakter şimdi ne yapıyor Bunu nasıl yapıyor? Karakter ne söylüyor vb.
• Verdiğiniz yönergeyi tekrar edin.
• Becerileri tekrar edin.
• Uygulamalarda model olma, ipucu verme, genelleme yapma, sözel ve fiziksel destek sağlama gibi yöntemleri kullanın.
• Taklit yeteneklerinin iyi olduğunun farkında olun.
• Motivasyonlarının düşük olduğunu gözden kaçırmayın.
• Normal gelişim gösteren akranlarına oranla daha fazla yardıma ihtiyaç duyduklarını unutmayın.
• Dikkat sürelerinin kısa olduğunun farkında olarak kısa süreli dikkat gerektiren etkinlikler planlayın.

• İletişim becerilerinde iyi olmadıklarından ses ve hareket kullanarak yapılan sözsüz
iletişim yöntemlerini kullanın.
• Isınma oyunlarında müzik kullanmak, oyunlarla başlamak güven ortamının kurulmasına yardımcı olacaktır.
• Basit hikayelerin canlandırılması için zamana ihtiyaç duyabileceklerini unutmayın.
• Başlangıçta ödüllendirmelere sıklıkla yer verin.
• Müzik,resimli kitaplar,ritim gibi görsel-işitsel algıyı geliştirecek etkinliklere yer verin.
• Çalışmalarınızda ritim çıkaran aletleri kullanın ve çocukların kullanmalarına izin verin.
• Rol oynamalarında destekleyin (Aral ve Yaşar, 2014, McCaslin, 1990).
• Soyut düşünceyi algılama ve geliştirmede problem yaşadığının farkında olun.
• Grup oyunlarında kendilerini daha iyi hissedeceklerinden, başlangıçta grup etkinlikleri planlayın.
• Bireysel olarak kendine ait bir rol belirlediğinde grup etkinliklerinden çıkmaya hazır olduğunu gösterir. Bir sonraki adım olan bireysel rollerin alındığı etkinliklere
geçebilirsiniz.
• Hikayeler sunulurken çocuğun yaşamına anlam katacak bir hikaye olmasına dikkat edin (McCaslin, 1990).

İşitme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklarla drama uygulaması planlayan bir liderin / öğretmenin aşağıdaki noktalara dikkat etmesi önerilmektedir:
• Ortam düzenlemesinde çocuğun gereksinimleri göz önünde bulundurulmalıdır.
• İşitme yetersizliği olan çocuğun, drama liderinin ağız hareketlerini görebileceği bir
yerde, karşısında olması gerekir (Eratay, 201).
• Sözel iletişim önemlidir.
• Pandomim, kullanılabilecek önemli bir tiyatro tekniğidir. Bu tekniği basit, rutin
etkinliklerle başlatmalı devamında daha zor durumların canlandırmasına geçilmelidir.
• Müziği hissedemese de ritmi hissedebilen bu çocuklar ritme uygun dans edebilirler.
• Bütün sözsüz etkinlikler bu çocuklarla uygulanabilir (Acar Şengül, 2014).
Örneğin, amacı günlük yaşam becerilerinden beslenme becerisi olan ve restoranda
geçen bir drama etkinliğinin ısınma çalışmasında lider/öğretmen bütün grupla ayna etkinliğiyle başlayabilir. Ayna etkinliğinde restoranda gösterilmesi beklenen davranışlar çocuklarla taklit edilir. Esas oyun aşamasında, pantomim tekniğiyle “bir restorandaymışız”
canlandırmaları yapılır. Çocuklarla değerlendirme, etkinliğin bedensel ifadesi, jest ve mimikler yoluyla yapılır.

Görme yetersizliği olan bireylerle drama yapılırken dikkat edilmesi gerekenler:
• Drama yapılacak ortamın iyi düzenlenmesi,
• Dramayı uygulayacak kişinin verdiği sözel yönergeleri ayrıntılandırması,
• İfadelerin sözle resim yapar şekilde verilmesi,
• Çocukların dokunarak keşfetmesine izin verilmesi ve hatta teşvik edilmesi,
• Birbirlerini yönlendirme amacıyla ve güven açısından ikili eşlerle çalışılması,
• Çalışmalara yerde oturarak başlanması ve ayağa geçişe kadar yumuşak bir geçiş
izlenmesidir.
Drama çalışmalarında fonolojik duyarlılık ve ses ayırt etme çalışmalarının yanı sıra dokunsal algı, bağımsız hareket ve yönelim, çevresel işaret ve ipuçlarını tanıma becerilerinin geliştirilmesi etkinliklerine yer verilmelidir (Aral ve :aşar, 2014).

Özel gereksinimli çocuklarla drama çalışmalarında dikkat edilmesi gerekenlere ek olarak bu çocuklarla yürütülecek drama oturumlarında aşağıdaki maddeler konusunda dikkatli olunması etkili çalışmalar için önerilmektedir:
• Özellikle ısınma aşamasında uygulanacak olan oyunların, çocukların beden ve hareket gelişimini destekleyecek nitelikte seçilmesi,
• Bireysel ihtiyaçlarını (tuvalet, su içmeleri vs.) karşılayabilmeleri için yeterli sürede
ara verilmesi,
• Bireyin kendi yetersizliğini yenebileceği farklı alanlara yönlendirilmesi,
• Öz algı geliştiren etkinliklere yer verilmesi,
• Bedenlerini tanıma, kullanma ve kendilerini beden hareketleriyle ifade edebilme
becerilerini geliştirecek etkinlikler planlanması,
• Sözel etkinliklere yönlendirilerek kendilerini daha rahat ifade etmelerine imkan
tanınması ve böylece öz güvenin geliştirilmesi,

• Bağımsız hareket becerilerinde zorlanan çocuklar için eşli oyunlar planlanması,
• Alanların rahat hareket etme imkanı sağlayacak şekilde düzenlenmesi (Aral ve Yaşar, 2014).
Drama bireyin kendi yetersizliğini yenebileceği alanlardan biridir. Yetersizliği olan
bireylerin çoğu zamanının oldukça büyük bir kısmını hastane ortamında geçirmektedir.
Drama bireyin hastane ortamından biraz olsun uzaklaşıp hem eğlenip hem de sosyal bir
ortamda bulunmasına fırsat vermiş olur (Aral ve Yaşar, 2014 ; Eratay, 2014).

Drama çalışmaları, doğasında yer alan bireye saygı ve kendini özgürce ifade etmeden dolayı, gelişimde etkili bir yöntemdir. Çocuklar kendilerini rahat ifade edebilecekleri bir ortam bulmuş olur. Dil ve konuşma güçlüğü yaşayan çocuklarla drama etkinlikleri planlanırken ise dikkat edilmesi gerekenler;
• Çocukların konuşma sırasında istedikleri şekilde konuşmalarına izin verilerek onların konuşmaya teşvik edilmesi,
• Ritim çalışmaları, şarkı söyleme, koro tipi etkinlikler ve karakter canlandırma gibi
çalışmaların öz-güven kazanımı için kullanılması,
• Pantomim çalışmalarına yer verilmesi
şeklinde özetlenebilir.
Çocuklar genellikle dramayı eğlenceli bulmaktadırlar ve genellikle drama sırasında
problemlerini unuturlar. Problemini unutan çocuk konuşma ve çevresiyle iletişimde daha
girişken olabilmektedir (Aral ve Yaşar, 2014).

Öğrenme güçlüğü gösteren çocuklarla drama etkinlikleri iletişim ve etkileşim becerilerini geliştirmektedir. Sosyal uyum problemi gösteren bu çocuklar uygulanan drama çalışmalarıyla sosyal becerilerini geliştirebilme imkânı bulabilmektedirler. Buna ek olarak,
drama çalışması içerisinde çocuklar hareket etmeye olanak buldukları için rahatlayarak
kendilerini kontrol etmeyi öğrenebilmektedirler.

Drama lideri/öğretmeninin mesleki davranışlarda da dikkat etmesi gereken unsurlar bulunmaktadır. Bu unsurlar, gösterdikleri davranıştan kurdukları iletişime, güven duymadan şiddeti reddetmeye, özeleştiriden yeniliklere açık ve hazırlıklı olmaya kadar pek çok alt madde içermektedir (Yaratıcı Drama Eğitmenleri/Liderleri ve Tiyatro Pedagoglarının Davranış ve Tutumuna İlişkin Etik Bildirge, 2011).