ÇOCUK VE DRAMA - Deneme Sınavı - 10

Dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi olan;  İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan drama türüdür.

A-tipi: Egzersiz: Brian Way’in kuramında yer verdiği parça parça deneyimleri içeren kısa süreli sadece forma odaklanan biçimdir. B-tipi: Dramatik Oynama: Olay akışı, mekân, kişiler ve konunun belli olduğu, fakat düşük düzey düşünme becerisi gerektiren, genelde bir sonraki veya bir önceki adımda neler olduğunu düşünmenin yeterli olduğu, basit düzey “-mış” gibi oynamalardır. C-tipi: Tiyatro: Oyunların drama içi veya dışı seyirci ile buluşmasıdır; konuşma ve aksiyonda açıklık gerektirir, olay izleyen kişilere aktarılmalıdır ve bu aktarım genelde çocuklarda başarı duygusu yaratmaktadır. Son olarak Bolton kendi dramasını; D-tipi: “Anlayış için Drama” (Drama for Understanding) olarak isimlendirmiştir. Bu dramanın sembolik çocuk oyununu temel aldığını söyleyen Bolton, dramada anlamın çok katmanlı olduğunu açıklamıştır. Dramadaki deneyimin tanımını “öğretmen tarafından öğretilen değil” çocuk tarafından ‘yakalanan’ anlam üzerinden açıklanabileceğini söylemiştir.

Bolton kendi dramasını; D-tipi: “Anlayış için Drama” (Drama for Understanding) olarak isimlendirmiştir. Bu dramanın sembolik çocuk oyununu temel aldığını söyleyen Bolton, dramada anlamın çok katmanlı olduğunu açıklamıştır. Dramadaki deneyimin tanımını “öğretmen tarafından öğretilen değil” çocuk tarafından ‘yakalanan’ anlam üzerinden açıklanabileceğini söylemiştir.

Nellie McCaslin'e göre drama eğitiminin amaçları şunlardır:

• Çocukların kendi dünyalarını keşfetmelerini sağlamak,

• Yaşadıkları çevreye ne zaman ve nasıl uyum sağlamaları gerektiği konusunda bilgilenmeleri için onlara yardımcı olmak,

• Dramanın nasıl bir etkinlik olduğunu anlamalarını sağlamaktır.

Dramanın başlangıcıyla ilgili olarak alan yazında üzerinde anlaşılmış ortak ifadeler yer almasa da dramanın öncüleri olarak kabul edilen bazı isimler göze çarpmaktadır. Harriet Finlay-Johnson, Henry Caldwell Cook, Peter Slade, Brian Way, Dorothy Heatcote ile öğrencisi sayılan Gavin Bolton ve Nellie McCaslin gibi isimler dramanın öncüleri olarak kabul edilmektedir. Dramanın tarihsel başlangıcı kimi kaynaklarda bir İngiliz olan Peter sladelin çocuk grupları ile drama çalışmalarını denemeye başladığı kimi kaynakta 1898’de Viyana’da uygulamalı sanatlar okulunda sanat dersleri veren Franz Cizek tarafında eğitimde dramaya yer vermesi ile başladığı , kimi kaynakta
Fransa’da J.J. Rousseau (1712-1778) tarafından başladığı, dramanın
sınıfarda ilk olarak yirminci yüzyılda kendisini bir köy öğretmeni olan Harriet Finlay-Johnson tarafından uygulandığı vurgulanmaktadır.

Bolton’a göre dramanın ilk olarak MÖ 2000’li yıllarda başladığı, o dönemde yapılan bazı dini törenlerde ve ritüellerde görüldüğü varsayılabilmektedir. Bolton Platon’un derslerinin çocuklar için oyun formunda olmasını söyleyerek dramaya dikkat çektiğini, keşişlik okullarının, özellikle de İsviçre St. Gall Manastırı’nın, onuncu yüzyılda, çocuklarla ilahi sözlerini doğaçlama yazma ve sonrasında da hareketler ekleme yoluyla drama çalışmaları gerçekleştirdiğini vurgulamaktadır. Eğitimde drama programını kapsamlı bir şekilde telafuz eden ilk kişi ise okul müdürlüğü yapan Henry Caldwell Cambringe olmuştur. Kendine özgü bir drama yöntemi geliştirmiş ve 1954 yılında yayımlanan ve “Çocuk Draması” adı verilen kitabında bu yöntemini anlatmıştır. Bu kitabın etkisi eğitim alanında büyük olmuştur. Brian Way ise, II. Dünya Savaşı sırasında olumsuz yaşantılar edinen ve zorluklara maruz kalan çocuklara drama yolu ile yardımcı olmaya çalışmıştır. Viola Spolin (1963), “Tiyatro İçin Doğaçlama” adlı kitabında çocuğun içinden geldiği gibi rol oynamasının, kendini ifade etme yönünden önemini vurgulamıştır.

Türkiye’de dramanın bir yöntem olarak ülkemizdeki gelişiminin 1908’de eğitsel programlar başkanlığını yapan, pedagog olan İsmail Hakkı Baltacıoğlu ile başladığını belirtmektedir. “Tarihî Temsiller” ekiyle okullarda tiyatro çalışmalarının yapılmasını vurgulamıştır. Türk eğitim tarihinde Baltacıoğlu tarafından hazırlanan 1915 yılında çıkan “Mekteb Temsillerinin Usul-i Tedrisi” başlığı ile eğitim bakanlığı tarafından çıkarılan bir yönetmelikle doğaçlama oyunculuk kavramından söz edilmiştir.

Dramatik gösteri tanımı ilk defa 1926 yılında ilkokul programında şarkılar temsiller ve oyunlar başlığı altında kendine yer bulmuş ve ayrıca hayat bilgisi derslerinde de dramatik gösteriler bu ders için bir ifade yolu olarak kabul edilmiştir. İlk basımı 1943 yılında, ikinci basımı da 1950 yılında “Okullarda Dramatizasyon” isimli kitap Selahattin Çoruh tarafından yazılmıştır ve bu kitapta dramatizasyonun okullarda kullanımı, bunun sayesinde öğrencilerin pasif bir şekilde eğitilmesinin ortadan kaldırılması gerektiği belirtmiştir. Dramanın bilgileri yaşayarak yaşatarak kazandıran bir yöntem olduğunu vurgulamıştır.

1965 tarihinde, "Uygulamalı dramatizasyon" isimli bir kitapçık Emin Özdemir tarafından yazılmıştır.1982 tarihinde, Türkiye'de yaratıcı drama hareketi Tamer Levent ve Doç.Dr.İnci San ile başlamıştır. 1988 tarihinde, Oluşum tiyatrosu ve drama atölyesi kurulmuştur. 1926 tarihinde, İlkokul programında dramatik gösteriler dersler için bir öğretim ve ifade aracı olarak ele alınmıştır. 1990 tarihinde ise, Çağdaş drama derneği kurulmuştur. dramanın tarihsel gelişimine daha ayrıntılı bakmak için ilgili kitabın 29.sayfasında yer alan tablo 2.1'i inceleyebilirsiniz.

Brian Way bir okul dersinden ibaret olmayan dramanın insan yaşamının her noktasında var olduğunu ifade etmiştir ve dramayı yaşamın uygulaması olarak tanımlamıştır. Dramının insanların bireysel gelişimiyle ilgili olduğunu belirtmiştir. “Yaratıcı drama anlayışı
genel olarak “Kişiliğin Yedi Boyutu” olarak adlandırılan çembersel gelişim modelinden yola çıkarak, bu çember üzerindeki yedi noktanın aşamalı ve uzun süreli yaratıcı drama uygulamalarıyla geliştirilmesi temeline dayanmaktadır”. bu yedi nokta; yoğunlaşma, duyular, düş kurma, öz-bedensellik, konuşma, duygular ve zekadan oluşur. çemberin merkezinden başlayarak dışa doğru hareket eden üç boyut ise, A: Kaynakların keşfi B: Bireysel özgürleşme ve kaynakları kullanmayı öğrenme C: Bireysel çevre ve bireysel çevre dışındaki diğer etkilerin zenginleştirilmesidir.

Dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan, İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); ikincisi sorunu merkeze alan, çocukların hayali bir problemi uzman rolü alarak çözdükleri Uzman Rolü Yaklaşımı (Mantle of Expert); üçüncüsü, programdaki farklı derslerin aynı drama çatısı
altında buluşup çocukların alanlar arasındaki bağlantıları görebilecekleri Yuvarlanan Rol (Rolling Role); ve sonuncu olarak da çocukların gerçek hayatları ile bağlantılı sorunları çözmek üzere kurdukları komisyon içinde olayı değerlendirdikleri ve genelde de süreçlerine dair bir rapor şeklinde yazılı çalışma yaptıkları Komisyon Modelidir.

Bolton Peter Slade, Brian Way ve Heathcote ile beraber çalışarak kendi bakış açısını yakalamış ve drama çalışmalarını A, B, C, D tipi olmak üzere dört başlık altında incelemiştir.
A-tipi: Egzersiz: Brian Way’n kuramında yer verdiği parça parça deneyimleri içeren kısa süreli sadece forma odaklanan biçimdir.
B-tipi: Dramatik Oynama: Olay akışı, mekân, kişiler ve konunun belli olduğu, fakat düşük düzey düşünme becerisi gerektiren, genelde bir sonraki veya bir önceki adımda neler olduğunu düşünmenin yeterli olduğu, basit düzey “-mış” gibi oynamalardır.
C-tipi: Tiyatro: Oyunların drama içi veya dışı seyirci ile buluşmasıdır; konuşma ve aksiyonda açıklık gerektirir, olay izleyen kişilere aktarılmalıdır ve bu aktarım genelde çocuklarda başarı duygusu yaratmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Nellie McCaslin, “Creative Drama in the Classroom” (2006) isimli kitabında, yaratıcı dramayı, hem bir sanat, hem de sosyalleşme aracı olarak kullanılan bir tür etkinlik olarak tanımlamıştır. Eserinde dramatik yapı, oyun gibi terimler üzerinde durmuş, pantomim, sirk sanatları gibi daha çok gösteri amaçlı olarak tiyatroda kullanılabilecek terimleri ele almıştır. Ona göre drama eğitiminin amaçları şunlardır:
• Çocukların kendi dünyalarını keşfetmelerini sağlamak,
• Yaşadıkları çevreye ne zaman ve nasıl uyum sağlamaları gerektiği konusunda bilgilenmeleri için onlara yardımcı olmak,
• Dramanın nasıl bir etkinlik olduğunu anlamalarını sağlamaktır

Eğitimde asıl dramatizasyon uygulamaları 18.yüzyılda J.J.Rousseau ile başlamıştır. Rousseau, dramada katılımcıya önem vermiştir ve drama uygulamalarında duyguların yaşanması gerektiğini savunmuştur. Ayrıca dramanın yaygınlaşması için açık hava festivalleri önermiştir.

San (1998), Türkiye’de dramanın bir yöntem olarak ülkemizdeki gelişiminin 1908’de eğitsel programlar başkanlığını yapan, pedagog olan İsmail Hakkı Baltacıoğlu ile başladığını belirtmektedir. “Tarihi Temsiller” ekiyle okullarda tiyatro çalışmalarının yapılmasını vurgulamıştır.

Harriyet Finlay Johnson'a göre yönteminin temelinde bulunan önemli bir nokta, çocukların daha iyi öğrenmesi için çocuklarda istek uyandırılmasıdır.

Slade çocuğun oynadığı oyunlardan yola çıkarak dramatik olan “Kişisel Oyunlar ve Tasarlanan Oyunlar” olarak iki farklı oyun türünden söz etmiştir. Kişisel Oyun’da insanın tüm etkinlikleri kullanılır ve karakterizasyon ile hareket bu oyunun tipik özellikleridir. Koşma, top oyunları, dans, yüzme gibi etkinlikleri içine alır. Tasarlanan Oyun’larda ise tüm zihin kullanılır fakat beden o kadar çok kullanılmaz. Hayali bir dramatik durum tasarlanarak, dışarıdaki nesnelere yönelinir.

Heathcote’un dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan, İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); ikincisi sorunu merkeze alan, çocukların hayali bir problemi uzman rolü alarak çözdükleri Uzman Rolü Yaklaşımı (Mantle of Expert); üçüncüsü programdaki farklı derslerin aynı drama çatısı altında buluşup çocukların alanlar arasındaki bağlantıları görebilecekleri Yuvarlanan Rol (Rolling Role); ve sonuncu olarak da çocukların gerçek hayatları ile bağlantılı sorunları çözmek üzere kurdukları komisyon içinde olayı değerlendirdikleri ve genelde de süreçlerine dair bir rapor şeklinde yazılı çalışma yaptıkları Komisyon Modelidir (Commission Model).

Heathcote’un dört drama modeli vardır ve bunlardan birincisi bireyi ve bireylerin sorunlarını merkeze alan, İnsanı Keşfetmek için Drama (Drama used to explore people); ikincisi sorunu merkeze alan, çocukların hayali bir problemi uzman rolü alarak çözdükleri Uzman Rolü Yaklaşımı (Mantle of Expert); üçüncüsü programdaki farklı derslerin aynı drama çatısı altında buluşup çocukların alanlar arasındaki bağlantıları görebilecekleri Yuvarlanan Rol (Rolling Role); ve sonuncu olarak da çocukların gerçek hayatları ile bağlantılı sorunları çözmek üzere kurdukları komisyon içinde olayı değerlendirdikleri ve genelde de süreçlerine dair bir rapor seklinde yazılı çalışma yaptıkları Komisyon Modelidir (Commission Model).

Brian Way Dramanın insanların bireysel gelişimiyle ilgili olduğunu belirtmiştir. “Yaratıcı drama anlayışı genel olarak “Kişiliğin Yedi Boyutu” olarak adlandırılan çembersel gelişim modelinden yola çıkarak, bu çember üzerindeki yedi noktanın asamalı ve uzun süreli yaratıcı drama uygulamalarıyla geliştirilmesi temeline dayanmaktadır.

Bolton Peter Slade, Brian Way ve Heathcote ile beraber çalışarak kendi bakış açısını yakalamış ve drama çalışmalarını A, B, C, D tipi olmak üzere dört başlık altında incelemiştir.