ÇOCUK GELİŞİMİNDE PROGRAM

Hastane merkezli gelişimsel destek programları, 0-18 yaş arasındaki çocuklara yönelik olarak ve çocukların gereksinimleri göz önünde bulundurularak hazırlanan programlardır. Bu programların uygulanmasında disiplinler arası bir yaklaşım ile doktor, hemşire, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, psikolog, çocuk gelişim uzmanı, sınıf öğretmeni/özel eğitim öğretmeni ve aileden oluşan bir ekip görev alır.

Hastane merkezli gelişimsel destek programları; (a) gelişimsel tarama ve erken müdahale,
(b) hastaneye hazırlayıcı eğitim, (c) hastanede oyun programı, (d) hastane okulu,
(e) yatak başında öğretim, (f) uzaktan öğretim ve (g) hastaneden okula geçiş planlaması
olmak üzere yedi farklı biçimde sunulmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Türkiye Özürlüler Araştırması’na göre ülkemizdeki 0-9 yaş arasındaki çocukların %2,60’ının süreğen hastalığa sahip olduğu ortaya konmuştur (Devlet İstatistik Enstitüsü [DİE], 2002).

Okul öncesi dönem çocuklarının öncelikli gereksinimleri; anne, sevgi ve şefkat, iyi çevre koşulları, beslenme, bakım, oyun ve oyuncak, arkadaş, müzik, kitap ve çizgi film şeklindedir.

Hastane merkezli gelişimsel destek programları; (a) gelişimsel tarama ve erken müdahale, (b) hastaneye hazırlayıcı eğitim, (c) hastanede oyun programı, (d) hastane okulu, (e) yatak başında öğretim, (f) uzaktan öğretim ve (g) hastaneden okula geçiş planlaması olmak üzere yedi farklı biçimde sunulmaktadır.

Gelişimsel tarama, bir ölçü aracı kullanılarak çocuğun farklı gelişim alanlarına yönelik değerlendirilmesidir. Gelişimsel taramalar; devlet hastanelerinin pediatri ya da psikiyatri bölümlerinde, üniversitelerin çocuk gelişimi ve eğitimi, psikoloji ya da özel eğitim bölümlerinde, üniversite hastanelerinin gelişimsel pediatri bölümlerinde ya da özel klinik ya da merkezlerde bu konuda eğitim almış kişilerce yapılır.

Erken müdahale hizmetleri, ev merkezli, kurum merkezli ve hastane merkezli olarak sunulabilir. Hastane merkezli erken müdahale hizmetleri ise çocuğun hastalığı
ya da ameliyat, kemoterapi ve fizik tedavi gibi tıbbi gereksinimleri nedeniyle hastanede
kalması durumunda, çocuğa ve ailesine yönelik bakım, eğitim ve destek hizmetlerinin
hastane ortamında sunulmasıdır.

Hastaneye hazırlayıcı eğitim kapsamında çocuklara; hastane bölümleri, hastane yaşamı, hastane personeli, hastanede kullanılan araç-gereçler ve hastanede yapılan işlemlerle ilgili bilgiler verilmektedir.

2011-2012 yılı eğitim-öğretim yılına ait istatistiklere göre ülkemizde 53 hastane okulu bulunmakta ve bu okullarda 103 öğretmen görev yapmaktadır (MEB, 2012).

Hastaneden okula geçiş planlarının temel ögeleri şunlardır:
• Çocuğun ve ailesinin hazırlanması
• Okul personelinin hazırlanması
• Sınıfın hazırlanması
• Çocuğun okula dönüş sonrasında izlenmesi

Yapılan gelişimsel tarama sonrasında erken müdahale hizmetlerine yönlendirilen çocuklar için ülkemizde kullanılan erken müdahale programlarından kimileri; Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP), Baba Destek Programı (BADEP), Küçük Adımlar Erken
Eğitim Programı (KAEEP) ve Portage’dır.

Hastane okulunda birleştirilmiş sınıf uygulaması yapılır. Hastane okulundaki grupların en fazla 10 öğrenciden oluşması temeldir.

Kimi çocukların, özellikle de ileri düzeyde ve çoklu yetersizliği olan çocuklar ile süreğen hastalığı olan çocukların hastaneye yatma oranları ve buna bağlı olarak okul devamsızlıkları diğer çocuklara göre daha fazladır. Bu çocuklar bir eğitim-öğretim yılı içerisinde haftalarca hatta kimi zaman aylarca hastanede kalabilirler (Baykoç, 2006; Borgioli ve Kennedy, 2003; Caldwel ve Sirvis, 1992; Sexson ve Madan-Swain, 1993; Thies, 1999). Uzun süreli okul devamsızlıkları, çocukların akademik olarak geri kalmalarına ve sosyal olarak dışlanmalarına neden olduğundan oldukça endişe vericidir (Borgioli ve Kennedy, 2003). Bu nedenle, hastanede uzun süreli tedavi gören çocukların hastanede kaldıkları süre içinde eğitim haklarına sahip çıkılması ve bu çocukların eğitim gereksinimlerinin karşılanması büyük önem taşımaktadır (Baykoç, 2006; Er, 2006; Kamışlı, 2014). Bu doğrultuda Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 42. maddesi de “Kimse, eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz. … Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır. …” hükmü ile dezavantajlı tüm çocuklar gibi sağlık sorunları nedeniyle uzun süreli olarak hastanede tedavi gören çocukların da eğitim haklarını koruma altına almaktadır.

Okul çağı çocuklarının %20’sinde süreğen hastalıklar görülmektedir.

Hastane merkezli gelişimsel destek programları, 0-18 yaş arasındaki çocuklara yönelik olarak ve çocukların gereksinimleri göz önünde bulundurularak hazırlanan programlardır. Bu programların uygulanmasında disiplinler arası bir yaklaşım ile doktor, hemşire, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, psikolog, çocuk gelişim uzmanı, sınıf öğretmeni/özel eğitim öğretmeni ve aileden oluşan bir ekip görev alır.

Hastane merkezli gelişimsel destek programlarının temel amacı, risk grubunda olan, gelişimsel geriliği ya da yetersizliği olan ve hasta olan çocukların gelişimlerinin ve eğitimlerinin kesintisiz olarak devam etmesini sağlamaktır. Bu temel amaç çerçevesinde farklı amaçlara ve farklı hedef kitlelere yönelik hastane merkezli gelişimsel destek programları geliştirilir.

Hastanede yatarak tedavi gören çocuklarda şu alanlarda sorunlar gözlenmektedir: • Akademik • Psikolojik • Fiziksel • Duygusal • Sosyal

Bebeklerin öncelikli gereksinimleri arasında; anne, sevgi ve şefkat, iyi çevre koşulları, beslenme, bakım, uyku, oyun ve oyuncak, müzik ve şarkı, görsel ve işitsel uyaranlar, iletişim ve etkileşim yer almaktadır.

Okulöncesi dönem çocuklarının öncelikli gereksinimleri; anne, sevgi ve şefkat, iyi çevre koşulları, beslenme, bakım, oyun ve oyuncak, arkadaş, müzik, kitap ve çizgi film şeklindedir.

Okul dönemi çocuklarının öncelikli gereksinimleri diğer çocuklardan biraz daha farklı olarak aile, arkadaş, okul, ders, oyun ve oyuncak, kitap, müzik, televizyon, bilgisayar ve diğer ilgiler şeklinde sıralanmaktadır.