ÇOCUK GELİŞİMİNDE PROGRAM

Ailelerle birlikte yapılan çalışmalarda; aile merkezli bakım, aile merkezli uygulamalar, aile merkezli hizmetler ve aile merkezli yardım sağlama kavramları birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu kavramların tümü “aile merkezli yaklaşımları” ifade etmektedir. Aile merkezli yaklaşımlarda, ailelerin seçim v edeğerlerine saygı göstererek, aile yapısının güçlendirilmesi için destek sağlanması amaçlanmaktadır.

Aile merkezli hizmetler; ailenin güçlendirilmesi, alınacak kararlarda ailenin tercihlerine önem verilmesi ve kaynaklara erişebilmeyi basitleştirmek biçiminde sunulan geniş kapsamlı hizmetleri içerir. Aile merkezli hizmetlerin çok çeşitli tanımları olmakla birlikte genel olarak güçlendirme ve aile odaklı, kültürel duyarlılığı benimseyen ve işbirliğine dayalı ortaklığın söz konusu olduğu bir yaklaşım biçiminde ifade edilebilir.

Aile merkezli eğitim uygulamalarının merkezinde yalnızca çocuk değil, bütün olarak aile vardır.

Ailemerkezli gelişimsel destek programlarında uygulamalar, ulaşılmak istenen amaç ve hedef kitleye göre değişiklik göstersede bu programların tümünde ortak bazı ilkele ryer almaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

•Ailelere karşı saygılı veduyarlı davranmak,
•Esnek,bireyselleştirilmiş ve duyarlı uygulamalar gerçekleştirmeye özen göstermek,

•Ailelerin bilinçli kararlar verebilmesi için bilgi paylaşımı sağlamak,
•Program uygulamaları ve müdahale yöntemlerine ilişkin ailenin seçimlerini dikkate almak,
•Anne-baba ile çalışanlar arasında işbirliği ve ortaklıkların oluşması için koşulları düzenlemek,
•Çocuğun yetiştirilmesinde aileye gerekli olan tüm destek ve kaynakları işe koşmak.

Aile merkezli gelişimsel destek programları kapsamında yaygın olarak yer alan hizmetler şunlardır:

•Anne-baba eğitimi ve aile destek grupları
•Çocuğun gelişimine odaklanmak ve sağlıklı aile ilişkilerini teşvik etmek için anne-baba ve çocuğun ortak gerçekleştirdiği etkinlikler
•Programda çalışanlar ile ailelerin birbirleriyle resmi olmayan bir ortamda yapılandırılmamış zaman geçirebilecekleri bir merkez
•Anne-babaların aile programı kapsamında sunulan diğer etkinliklere katıldıkları sırada çocuk bakımı
•Çocuk bakımı, sağlık, beslenme programları, danışmanlık ve diğer toplumsal hizmetlere ulaşım hakkında bilgi
•Ev ziyaretleri, aileler için sağlıklı beslenme eğitimi, bebekler ve çocuklar için sağlık taraması ve gelişim kontrolleri

Erkan müdahale uygulamaları; çocuğun bilişsel ve sosyal-duygusal becerilerini, anne-baba tutum ve becerilerini, kişisel sağlık ve annenin eğitim olanakları da dâhil olmak üzere çocuklar ve aileler üzerinde olumlu sonuçlar doğuran bir dizi çalışmadan oluşmaktadır.

Aile merkezli erken eğitimin yapısında, çocuğun büyümesi ve gelişmesi; çocuğun öğrenme olanakları; anne-babalık desteği ve aile-toplum desteği olmak üzere dört temel boyuttan sözedilebilir.

Türkiye’de amaçları ve uygulama biçimi birbirinden farklı olan programlar olmakla birlikte Aile Çocuk Eğitim Programı ve Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) yaygın olarak uygulanan ve sonuçları değerlendirilen gelişimsel destek programlarıdır.

Aile Eğitim Programı (AEP) 0-2, 2-4 ve 4-6 yaş çocuklarının anneleri için hazırlanan program, içeriği farklılık göstermekle birlikte genel olarak çocuk gelişimi, bebek bakımı, çocukla iletişim, çocukta olumlu davranış geliştirme, oyun ve oyuncaklar, sağlık ve beslenme gibi konuları kapsamaktadır.

Zihinsel Eğitim Programı (ZEP): Çocuğun bilişsel gelişimini desteklemek amacıyla hazırlanmış olan Zihinsel Eğitim Programında ( ZEP) çocukların yaş ve zihinselkapasitelerine göre hazırlanan okuma-anlama, soru sorma, neden-sonuç ilişkisi kurma, hatırlama, kelime öğrenme, kendini ifadeetme, kelime hazinesini artırma gibi pek çok becerisini geliştirmeyi amaçlayan çalışmalar yer almaktadır.

Aile merkezli uygulamalarda temel kabul edilen dokuz ögeden söz edilmektedir. Bunlar; aile üzerine odaklanan hizmetler, ekolojik yaklaşım, bireysellik, kültürel duyarlılık, güçlendirme, temel gereksinimler, koordinasyon, ailenin ve çocuğun toplum içinde entegrasyonunu sağlayacak programlar geliştirmek ve iş birliğidir. Kültürden bağımsızlık aile merkezli uyguamalarda kabul edilen temel ögelerden biri değildir.  Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Aile merkezli eğitim programlarda, çocuğun gelişimi ve bakımı açısından temel sorumluluk aileye verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Aile merkezli eğitim programlarda, çocuğun gelişimi ve bakımı açısından temel sorumluluk aileye verilmektedir. Bu programların; eğitimin doğal ortamda gerçekleşmesi, bireyselleştirilmiş öğrenmeye olanak sağlaması, tüm aile bireylerinin doğrudan katılımının ve anne-baba-çocuk etkileşiminin doğrudan gözlenmesinin olanaklı olması gibi üstünlükleri bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Aile merkezli eğitim uygulamalarına ilişkin bileşenler arasında aileye odaklanma, ekip çalışması, hizmetleri aile gereksinimlerine göre düzenleme, ailenin kaynaklarını, güçlü yanlarını ve isteklerini dikkate alma, aileyi bir bütün olarak destekleme, aileye bilgi sağlama, hizmetleri aile rutinlerini bozmadan sağlama yer alır. Bireysel çalışma ve ailenin zayıf yanlarını dikkate alma aile merkezli eğitim uygulamalarının bileşenleri arasında yer almaz.  Doğru cevap C'dir.

Aile merkezli eğitim uygulamalarının merkezinde yalnızca çocuk veya anne-baba değil, bütün olarak aile vardır. Doğru cevap E'dir.

Ev ortamında çocuğun tüm davranışlarını gözlemek ve olumsuz davranışları değiştirebilmek daha zor değil aksine daha kolaydır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Çocuğun gelişimi üzerinde çevrenin ne denli etkili olduğunun fark edilmesiyle birlikte, erken çocukluk destek programlarında yalnızca çocuk merkezli bir yaklaşımdan ekolojik bir yaklaşıma doğru geçiş gözlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Aile destek hizmetleri, aile üyelerinin gelişiminin içinde yaşadıkları toplumdan bağımsız düşünülemeyeceği anlayışını benimseyen ekolojik yaklaşım temeline dayanır. Ayrıca, ailelerin değişim ve gelişim potansiyellerini artırmak için güçlendirme temelli yaklaşımları benimsemektedir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Aile merkezli gelişimsel destek programlarında uygulamalar, ulaşılmak istenen amaç ve hedef kitleye göre değişiklik gösterse de bu programların tümünde ortak bazı ilkeler yer almaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir: • Ailelere karşı saygılı ve duyarlı davranmak, • Esnek, bireyselleştirilmiş ve duyarlı uygulamalar gerçekleştirmeye özen göstermek, • Ailelerin bilinçli kararlar verebilmesi için bilgi paylaşımı sağlamak, • Program uygulamaları ve müdahale yöntemlerine ilişkin ailenin seçimlerini dikkate almak, • Anne-baba ile çalışanlar arasında iş birliği ve ortaklıkların oluşması için koşulları düzenlemek, • Çocuğun yetiştirilmesinde aileye gerekli olan tüm destek ve kaynakları işe koşmak. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Erken müdahale programları, genel olarak 0–8 yaş arasında gelişimsel yetersizlikleri olan ya da gelişimleri risk altında olan çocukların gelişim ve öğrenmelerini destekleyerek, fiziksel, bilişsel, duygusal ve kaynak sınırlılıklarının etkilerini en aza indirmeyi ya da bu sınırlılıkları önlemeyi amaçlayan programlardır. Doğru cevap A'dır.