ÇOCUK GELİŞİMİNDE PROGRAM

Gelişim bozukluğu olan ebeveynler, risk faktörlerinin bağlantıları sebebiyle gelişim yetersizliği riskinin yüksek olmasına sebep olur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Portage Erken Eğitim Programı anne-babaları öğretici olarak gören ev temelli çevresel bir yaklaşımdır. Bu nedenle, çocukların kurumsal eğitime dahil edilmesine ilişkin belirgin bir amacı yoktur. Doğru cevap D seçeneğidir.

OÇİDEP; taklit becerileri, eşleme ve sınıflama, oyun, alıcı dil, adına tepki verme, ifade edici dil, ortak dikkat, tuvalet becerileri, soyunma-giyinme becerileri, beslenme becerileri, blok dizaynı, adı söylenen nesneyi ve eylemi belirleme, işitilen sesin kaynağını belirleme, el becerileri ve kavramlar öğretim alanlarına sahiptir. Okuma yazma, öğrenme alanları arasında sayılmamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Özel gereksinimli çocukların gelişimlerini destekleyici eğitim programlarının amacı, özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde belirtilmektedir. Buna göre bu çocukların okul öncesi eğitimleri, öncelikli olarak kaynaştırma eğitimi temel alınarak yürütülmektedir. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 24. maddesinde “özel eğitim gereksinimleri belirlenmiş 37-72 ay arasındaki çocuklar için okul öncesi eğitimi zorunludur ve kaynaştırma uygulamaları temeline dayalı olarak, destek eğitim planları çerçevesinde sürdürülür.” ifadesi yer almaktadır.

Daha önce de belirtildiği gibi okul öncesi eğitim özel gereksinimli çocuklar için zorunludur ve kaynaştırma temeline dayalı olarak yürütülür; ancak kaynaştırma eğitiminden yararlanamayan çocuklar da olacaktır. Özel eğitim hizmetleri yönetmeliğine göre “genel eğitim programlarından yararlanamayan, okul öncesi ve zorunlu ilköğretim çağındaki, ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan çocuklar için, gündüzlü özel eğitim kurumları açılır. Bu okullarda öğrencilerin, öz bakım ve temel yaşam becerileri ile işlevsel akademik becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amacıyla gelişimsel eğitim programları uygulanır”. Bu kapsamda Türkiye’de ilk ismi Erken Çocukluk Eğitim Merkezi (EÇEM) olarak kurulan okul öncesi eğitim kurumlarının adı “Özel Eğitim Anaokulu” olarak değiştirilmiştir. Şu anda Türkiye’de 0-3 ve 0-6 yaş arasındaki çocuklara hizmet veren 22 özel eğitim anaokulu bulunmaktadır.

Görüldüğü gibi özel eğitim hizmetlerine erken başlamak esastır. Bu ilke doğrultusunda özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde de gerekli düzenlemelere yer verilmiştir. Bunlar içerisinde en önemli düzenleme özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinin 21.7.2012 tarihinde değiştirilerek yürürlüğe konulan okul öncesi eğitimin zorunlu olması uygulamasıdır. Yönetmeliğin 29. maddesi şöyledir: “37-66 ay arasındaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi eğitimi zorunludur;

Erken müdahale hizmetleri 0-3 yaş arası çocuklara ve ailelerine sunulan hizmetler olmasına karşın, çok ağır derecede yetersizlikleri olan bebek ve çocuklar ile onların anne babaları için daha ileri yaşlarda da devam edebilmektedir. Sunay-Yıldırım (2013), erken müdahale hizmetlerinin hangi çocuklar için uygun olduğuna ilişkin özellikleri aşağıdaki gibi ortaya koymuştur.

Erken çocukluk eğitimine ve eğitsel müdahalelere ilişkin uygulamaların geçmişi 1900’lü yıllara kadar uzanmaktadır. Gelişim geriliği olan küçük çocuklarla çalışmalarına başlayan Maria Montessori düşük gelirli 4-7 yaş çocuklarla ilk çocuk evini kurma projesini gerçekleştirmiştir (Şahin, 2010). Birçok Avrupa ülkesinde erken özel eğitim hizmetleri 1960’lı yıllarda başlamıştır. İlk çalışmalar, aileyi evde ziyaret ederek gerçekleştirilmiştir. Ev ziyaretlerinde çocukların evde değerlendirmelerinin yapılması özel eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi biçiminde olmuştur. Türkiye’de ise daha önce ailelerin kendi çabalarıyla bireysel uygulamaları olmuş ancak kurumsallaşamamıştır. Ancak, 1983 yılında çıkarılan 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu’nun özel eğitimin ilkeleri başlığında “özel eğitime erken başlamak esastır” ilkesi ilk kez konunun yasal dayanaklarının oluşmasına zemin hazırlamıştır.

Portage Erken Eğitim Programı Portage programı bir proje olarak 1969 yılında ABD’de Winconsin, Portage’da yapılandırıldı. Portage projesi gelişimsel gerilikler gösteren ya da risk altında bulunan çocuklara ve ailelerine yardım amacıyla geliştirilmiş, anne-babaları öğretici olarak gören ev temelli çevresel yaklaşımı temel alan bir aile eğitim programıdır. Programın en temel özelliği uygulamaların aile tarafından en az kısıtlayıcı ortamlarda, evde ve toplumsal temelli olarak gerçekleştirilmesi ve doğal ortamın etkin bir biçimde kullanılmasıdır. Program, okul öncesi döneme yöneliktir ve kapsama alanı 0-6 yaştır. Portage projesi/programı günümüzde dünyanın birçok ülkesinde uyarlanarak uygulanmaktadır. Türkiye’de de uyarlama çalışmaları yapılmış ve uygulamaları sürmektedir. Yapılan haftalık ev ziyaretlerinde aileyle birlikte gelişim alanlarındaki öğretim planları yapılmakta ve hedef beceriler belirlenmektedir. Programın Türkiye uyarlaması Hacettepe Üniversitesinde yapılmıştır. Programın temel amaçları, a) anne-babalık becerilerinin geliştirilmesi, b) anne-babaların kendi çocukları ile evlerinde çalışmasına olanak tanınması, c) anne-babaların kendi çocuklarının gelişimine katkıda bulunmaları d) çocukların doğal ortamda öğrenmelerinin sağlanması, e) küçük çocukların oyun, iletişim ve sosyal ilişki alanlarında gelişiminin desteklenmesi, f) çocukların aile içerisinde, evde ve toplumsal ortamda günlük yaşama katılmaları için hem ailenin hem de çocukların cesaretlendirilmesidir (Shearer, ve Shearer; akt. Cavkaytar, 2013).

Programın en temel özelliği uygulamaların aile tarafından en az kısıtlayıcı ortamlarda, evde ve toplumsal temelli olarak gerçekleştirilmesi ve doğal ortamın etkin bir biçimde kullanılmasıdır. Program, okul öncesi döneme yöneliktir ve kapsama alanı 0-6 yaştır. Portage projesi/programı günümüzde dünyanın birçok ülkesinde uyarlanarak uygulanmaktadır. Türkiye’de de uyarlama çalışmaları yapılmış ve uygulamaları sürmektedir.

Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı Küçük adımlar programı, Avusturalya’da gelişimsel geriliği olan çocukların erken çocukluk dönemi eğitimlerine yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiş (Pieterse, ve Treolar, 1989) ve Anadolu Üniversitesi öğretim elemanları tarafından Türkçeye uyarlanmış olan bir erken eğitim programıdır. Türkçeye çevrildikten sonra ilk baskıları bir dernek tarafından daha sonraki baskıları ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılarak ailelere ücretsiz olarak dağıtılmıştır. Şu anda Özel Eğitim Bölümü bulunan pek çok üniversitede Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı’nın uygulaması dernekle imzalanan protokoller sonucu gerçekleştirilmektedir.

Doğru cevap "A" seçeneğinde verilen bozulmadır. 

Doğum öncesi nedenler, doğum sırasında ortaya çıkan komplikasyonlar nedeniyle ya da doğum sonrasında yüksek ateş sonrası havale sonucunda ortaya çıkabilen bireyin vücudun bir organının ya da belirgin bir bölümünün işlevinin azalması ya da kaybına bozulma denir.

Doğru cevap "engel" D seçeneğinde verilmiştir. Bireyin yetersizliğinin çevreyle etkileşimi sonucunda meydana gelen ve bireyin yetersizlik yüzünden yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel etmenlere bağlı olarak oynaması gereken rolleri gereği gibi oynayamama durumda kalmasına engel denir.

Doğru cevap B seçeneğinde verilen "özel gereksinimli birey"dir.

Çeşitli nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim yeterlikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılıklar gösteren bireye …özel gereksinimli birey/özel eğitime gereksinimi olan bireyler……. denir. …Özel gereksinimli bireyler….. terimi öğrenme ya/ya da davranış problemleri gösteren ve bedensel ya da duyusal yetersizliği olan çocukları olduğu kadar zihinsel olarak üstün ya da özel yetenekli çocukları da içerisine almaktadır.

"C" seçeneğinde özel eğitimin ilkesi verilmemiştir. Özel eğitim gerektiren bireyler için standart eğitim programları uygulanmaz. Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması temeldir.

Doğru cevap "Genel eğitim programlarından yararlanamayan ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan çocuklar" A seçeneğinde verilmiştir. Özel eğitim anaokullarından genel eğitim programlarından yararlanamayan ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan çocuklar yararlanabilir.

"B" seçeneğinde verilen "Normal gelişim gösteren akranlarının performans düzeyi"  BEP'te yer almaz. 

BEP'te aşağıdakiler yer alır. 

a) öğrencinin var olan performans düzeyi,

b) uzun dönemli (yıllık) amaçlar,

c) kısa dönemli amaçlar,

d) öğretim yöntemleri ve materyalleri,

e) BEP’in başlama ve bitiş tarihleri, zamanlama,

f) değerlendirme yöntem ve ölçütleri,

g) ek hizmetlere ilişkin bilgiler; hizmetlerin nerede, ne zaman, kim tarafından, ne kadar süreyle verileceğine ilişkin bilgiler

Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir. Okul öncesi dönemdeki çocuklara yönelik olan grup eğitim sınıflarında eğitimi okul öncesi öğretmeni ve özel eğitim öğretmeni birlikte yürütmelidir.

Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü tarafından yedi yetersizlik alanında destek eğitim programları hazırlanmıştır. Bunlar; bedensel engelli bireyler destek eğitim programı, dil ve konuşma güçlüğü destek eğitim programı, görme engelli bireyler destek eğitim programı, işitme engelli bireyler destek eğitim programı, özel ögrenme güçlüğü destek eğitim.

Otizm spektrum bozukluğu destek eğitim programı bunlar arasında yer almamaktadır.