ÇOCUK GELİŞİMİNDE PROGRAM

Gelişimin temellerinin atıldığı ve hızlı bir ivme gösterdiği 0-6/8 yaşta temel gelişim alanları olan motor, dil, zihinsel, sosyal, duygusal ve öz bakım becerilerinin kazanıldığı kritik döneme erken çocukluk dönemi denmektedir.

Gelişimsel destek programları ya da alan yazındaki adıyla erken müdahale programları, genel olarak 0-6/8 yaş erken çocukluk dönemindeki çocukların fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal ve toplumsal gelişimlerinin çok yönlü olarak desteklenmesini, sağlıklı ve yeterli gelişimlerinin sağlanmasını, korunmasını, öğrenme olanaklarının arttırılmasını, öz yeterlilik duygusunun geliştirilmesini ve yaşadığı toplumla etkileşim kurmasını hedefleyen; aynı zamanda da ebeveynlerin çocuk bakımı, gelişimi ve eğitimi konularında yeni bilgi ve beceriler edinmesini amaçlayan müdahalelerdir.

Çocuğun yaşamının ilk yıllarındaki yaşantılarının niteliği, onun gelecekteki başarılarının belirleyicisi olduğu gibi, tüm kişilik gelişimini de önemli ölçüde belirlemektedir. Çocuğun içinde yasadığı çevresel koşulların ve aile ortamının niteliğinin, çocuğun gelişimini olumlu ya da olumsuz yönde etkilediği göz önüne alındığında, erken çocukluk döneminde çocuğa sunulan koşulsuz sevgi, güven verici ortam ve zengin uyaranlarla desteklenmiş bir çevre, onun gelişimini tüm yönleriyle destekleyerek tüm gelişimine temel oluşturmaktadır. Bu nedenle, erken yıllarda aileyi de sürece dâhil eden anne-baba-çocuk etkileşimine yönelik eğitim programları, çocuğun gelişiminde özellikle de risk altındaki çocuğun gelişiminde etkin bir rol oynamaktadır. Bu noktadan hareketle, erken çocukluk yıllarında çocuğun ilk ve en önemli eğitimcisinin anne-baba olduğunu temel alan erken müdahale programları, anne-babaya sosyal destek sağlama, aileye bebeğin gelişiminde ilk yıllar ve aile desteğinin önemi konusunda bilgilendirme, deneyim kazandırma, çocuk gelişimi ve disiplini konularında aileye stratejiler öğretme ve rehberlik yapma, anne-babaların problem çözme becerilerini geliştirmenin yanı sıra, ailelere eğitim ve iş olanakları sağlama gibi birçok amaca hizmet etmektedir. Bunun yanı sıra bu programlar; anne-babaların öz güvenlerini geliştirmek, kendi potansiyellerini belirleyerek geliştirmelerini sağlamak, olumsuz davranışlarını değiştirmek, ailelerin birbirleriyle bilgi ve deneyimlerini paylaşmalarını sağlamak, anne-babaları ve diğer aile üyelerini çocuğun bakımı, gelişimi ve eğitimiyle ilgili konularda desteklemek ve bu yolla ebeveyn-çocuk iletişimini arttırmayı hedeflemektedir.

Etkili bir müdahale programının yapısını oluştururken programın bireysel olarak planlanmasına, iş birlikli bir yaklaşımla gerçekleştirilmesine, çocuğun davranışlarının sıklığı, yoğunluğu ve süresinin belirlenmesine, çocuğun gelişimini değerlendirmeye yardımcı olan geçerli ve güvenilir veri toplama araçlarının olmasına özen gösterilmelidir. Bunun yanı sıra, etkili bir müdahale programı, olumlu ve önleyici olma, öğretmenle birlikte aileyi de sürece dâhil etme, olumlu davranışların kalıcılığını ve genellenmesini destekleme gibi özellikleri de içermelidir.

Ailelere özellikle de annelere doğum öncesi bakım, aşılama, beslenme ve koruyucu sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler sunan erken müdahale programına halk sağlığı programı denmektedir.

Bilinen ilk ve en kapsamlı erken müdahale programlarının başında gelmektedir. 1960 yılında ABD’de ekonomik açıdan yoksul ailelerin çocuklarının bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimlerine yönelik destek vermek amacıyla uygulanmaya başlanan program Head Start Programıdır.

Montessori programı, çocukların ancak zengin uyaranların olduğu, özgür bir ortamda, kendi kendilerine keşfetme yoluyla en iyi biçimde öğrenebilecekleri ve kişisel disiplinlerini geliştirebilecekleri felsefesinden hareket eder. Programda hareket, duyular ve dil gelişimi çok önemlidir. Her çocuk tek ve eşsiz görüldüğü için çocuğa saygı en başta gelmektedir. Program günlük yaşam eğitimi, duyuların eğitimi ve akademik materyallerle çocuğa okuma-yazma öğretimi üzerine kurulmuştur.

Baba Destek Programı, Türkiye'de uygulanan gelişimsel destek programlarında biridir.

Küçük Adımlar Gelişimsel Geriliği Olan Çocuklara Yönelik Erken Eğitim Programı, 0-6 yaş arasındaki gelişimsel geriliği olan ya da gelişimleri herhangi bir nedenle risk altında olan çocuklara ve ailelerine yönelik hizmet vermeyi hedefleyen, çocukların gelişimlerini desteklemek, gelişimi etkileyen risk faktörlerinin etkisini en aza indirgemek, anne babayı çocuğunun gelişimini destekleyecek beceri ve bilgilerle donatmak amacıyla Avustralya’da geliştirilmiş bir erken eğitim programıdır.

Gezici Anaokulu Projesi, daha çok sayıda çocuğun okul öncesi eğitim alabilmesi için denenen alternatif bir modeldir. Proje, özellikle kırsal çevrelerde yaşayan, ekonomik düzeyi yetersiz ailelerin çocuklarına ücretsiz okul öncesi eğitim vermek üzere özel sektör tarafından hibe edilen küçük bir otobüsün içinin basit düzeyde bir okul öncesi eğitim birimi biçiminde düzenlenmesiyle yürütülmüştür.

Erken müdahale yaklaşımlarının temel olarak dayandığı varsayımlar; eksiklik, önleme ve çevresel değişiklik olarak sıralanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Verilen tanım ev ziyaretlerine dayalı programlara aittir. Bu programlar; öğretmen, hemşire ya da yardımcı öğretmenler (paraprofesyonel) tarafından ev ziyaretleri yoluyla yürütülür. Ev ziyaretlerinde aileye doğum öncesine yönelik bakım, tıbbi para desteği, çocuğun beslenmesine, bakımına, sağlığına, güvenliğine ve gelişimine yönelik bilgilendirme, gelişimsel alanları desteklemeye yönelik bilgilendirme, aile planlaması, gelişimsel destek, sosyal hizmetler, problem çözme, ebeveynlik becerileri, eğitim ve iş gibi konularda destek sağlanır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Çocuk merkezli programlar, sosyoekonomik olarak dezavantajlı koşullarda yaşayan okul öncesi dönemdeki çocukların bilişsel ve sosyal becerilerini geliştirme ve onları kendilerinden daha iyi durumdaki akranlarıyla eşit koşullarda okula hazırlamaya yönelik olarak düzenlenmiş programlardır. Bu programların bazıları sağlık ve sosyal refaha yönelik hizmetleri de kapsamaktadır. Çocuk merkezli programlara Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) uygulanan Head Start Programı örnek olarak verilebilir. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Verilen tanım Head start programına aittir. Bu program, bilinen ilk ve en kapsamlı erken müdahale programlarının başında gelmektedir. 1960 yılında ABD’de ekonomik açıdan yoksul ailelerin çocuklarının bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimlerine yönelik destek vermek amacıyla uygulanmaya başlanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Verilen tanım montessori programına aittir. Bu program, çocukların ancak zengin uyaranların olduğu, özgür bir ortamda, kendi kendilerine keşfetme yoluyla en iyi biçimde öğrenebilecekleri ve kişisel disiplinlerini geliştirebilecekleri felsefesinden hareket eder. Programda hareket, duyular ve dil gelişimi çok önemlidir. Her çocuk tek ve eşsiz görüldüğü için çocuğa saygı en başta gelmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.

Montessori anaokulu programlarına 5 yaşındaki çocuklar kabul edilmekte ve sınıf mevcutları 27’den fazla olmamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Verilen tanım portage projesine aittir. Portage projesi, 1967 yılında ABD Wisconsin’de özel gereksinimleri olan çocukların anne babalarının ev ortamında çocuklarına eğitim verebilmelerine yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır. Haftalık ziyaretlerde eve gelen uzmanlar anne-babalarla çalışarak, onlara gelişimsel geriliği olan çocuklarına ne tür beceriler edindirebileceklerini ve bu becerileri hangi stratejileri kullanarak kazandırabileceklerini öğretmişlerdir. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Küçük adımlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programı, 0-6 yaş arasındaki gelişimsel geriliği olan ya da gelişimleri herhangi bir nedenle risk altında olan çocuklara ve ailelerine yönelik hizmet vermeyi hedefleyen, çocukların gelişimlerini desteklemek, gelişimi etkileyen risk faktörlerinin etkisini en aza indirgemek, anne babayı çocuğunun gelişimini destekleyecek beceri ve bilgilerle donatmak amacıyla Avustralya’da geliştirilmiş bir erken eğitim programıdır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Küçük Adımlar Gelişimsel Geriliği Olan Çocuklara Yönelik Erken Eğitim Programı; Programa giriş, çocuğunuzun programı, iletişim, büyük kas, küçük kas, alıcı ve ifade edici dil becerileri, kişisel ve toplumsal beceriler ile gelişim becerileri envanteri olmak üzere toplam sekiz kitaptan oluşmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Portage Projesi,  1967 yılında ABD Wisconsin’de özel gereksinimleri olan çocuklara ve ailelerine eğitim vermek amacıyla tasarlanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.