Hastane Merkezli Gelişimsel Destek Programları

Evde ya da okulda gerçekleştirilen destek eğitim hizmetlerinin yanı sıra, herhangi bir kaza, ameliyat ya da hastalık gibi uzun süreli sağlık sorunları nedeniyle hastanede yatarak tedavi gören çocuklar için ise hastane merkezli gelişimsel destek hizmetleri ve hastane merkezli eğitim söz konusudur.

Hastane merkezli eğitim zorunlu öğrenim çağında olup, süreğen hastalığı ya da hastanede yatarak tedavi görmesi nedeniyle örgün eğitim kurumlarından (okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve özel eğitim uygulama merkezi) doğrudan yararlanamayan çocuklara eğitim hizmetlerinin hastanede sunulması temeline dayanan eğitimdir.

Türkiye Özürlüler Araştırması’na göre ülkemizdeki 0-9 yaş arasındaki çocukların %2,60’ının süreğen hastalığa sahip olduğu ortaya konmuştur

Hastane merkezli gelişimsel destek programları; risk grubunda olan çocukların gelişimlerini izlemek, gelişimsel geriliği olan çocukları desteklemek, fiziksel yetersizliği olan çocuklara gereksinim duydukları alanlarda terapi hizmetleri sunmak, hastanede yatarak tedavi görecek çocukları hastane yaşantısına hazırlamak, hastanede uzun süreli tedavi gören çocuklara eğitim-öğretim hizmeti vermek, hasta çocuğa ve ailesine yönelik psikolojik ve sosyal destek sağlamak ve hastaneden eve ya da okula dönen çocuklara geçiş planları hazırlamak üzere geliştirilmiş programlardır.

Hastane merkezli gelişimsel destek programları, 0-18 yaş arasındaki çocuklara yönelik olarak ve çocukların gereksinimleri göz önünde bulundurularak hazırlanan programlardır. Bu programların uygulanmasında disiplinler arası bir yaklaşım ile doktor, hemşire, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, psikolog, çocuk gelişim uzmanı, sınıf öğretmeni/özel eğitim öğretmeni ve aileden oluşan bir ekip görev alır.

Hastane merkezli gelişimsel destek programlarının amacı, çocukların;
• bedensel ve ruhsal gelişimlerini sağlamaya yardımcı olmak,
• eğitim-öğretim haklarından yararlanmalarını sağlamak ve eğitim-öğretim hizmetlerini kesintisiz biçimde sürdürmek,
• yaşlarının ve öğretim kademelerinin gerektirdiği bilgi, beceri ve sorumlulukları kazanmalarını sağlamak,
• akademik olarak akranlarından geri kalmalarını ve devamsızlık ya da başarısızlık nedeniyle sınıfı tekrar etmelerini önlemek,

• Akademik

• Psikolojik

• Fiziksel
• Duygusal

• Sosyal

Yapılan araştırmalar, hastane merkezli gelişimsel destek programları sayesinde çocukların;

• kendi durumlarını daha kolay kabul ettiklerini,
• tedavi süreçlerinin hızlandığını ve hastanede yatış sürelerinin kısaldığını,
• moral yönünden güçlendiklerini,
• stres düzeylerinin azaldığını,
• eğitim-öğretim etkinliklerinden düzenli biçimde yararlandıklarını,
• akademik olarak akranlarından geri kalmadıklarını,
• diğer çocuklarla etkileşime girme fırsatı bulduklarını,
• arkadaşlık ilişkilerini geliştirdiklerini,
• hastanede geçirdikleri sürede mutlu olduklarını,
• hastanede eğlenceli zaman geçirdiklerini,
• yaşadıkları sorunları ve olumsuz duyguları başkalarıyla paylaşma fırsatı bulduklarını,

• sorunsuz biçimde eve ya da okula döndüklerini göstermektedir.

Hasta çocukların gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirilecek olan hastane merkezli gelişimsel destek programlarının kapsamı, çocukların hastalıklarının yanı sıra çocukların gelişim dönemleri ya da yaşları da dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Çünkü çocuk hastanelerinde ya da hastanelerin çocuk servislerinde yatarak tedavi gören çocukların yaşları 0-18 arasında geniş bir yelpazede değişiklik gösterdiğinden, bu çocukların gereksinimleri de farklılaşmaktadır.

• Risk grubundaki çocukların gelişimlerini düzenli olarak takip etmek,

• Gelişimsel geriliği olan çocuklara erken müdahale programları uygulamak,

• Hastalık konusunda hasta çocuğa ve ailesine yönelik bilgilendirici çalışmalar yapmak,

• Hasta çocuklar için hastaneye hazırlayıcı eğitim programları hazırlamak,

• Hastanede serbest zaman etkinlikleri düzenlemek,

• Hastane okulları açmak,

• Hasta çocuklara yatak başında eğitim vermek,

• Hasta çocuklara yönelik uzaktan eğitim programları geliştirmek ve

• Hasta çocukların kolay bir biçimde eve ya da okula dönüşünü sağlamak.

Hastane merkezli gelişimsel destek programlarının yapısı;

(a) gelişimsel tarama ve erken müdahale,

(b) hastaneye hazırlayıcı eğitim,

(c) hastanede oyun programı,

(d) hastane okulu,

(e) yatak başında öğretim,

(f) uzaktan öğretim ve

(g) hastaneden okula geçiş planlaması olmak üzere yedi farklı biçimde sunulmaktadır.

Gelişimsel taramadaki amaç, çocuğu gelişim açısından inceleyerek daha kapsamlı ve ayrıntılı bir değerlendirmeye ya da erken müdahaleye gerek olup olmadığını belirlemektir.

Bu program kapsamında çocuklara; sağlık, hastane bölümleri, hastane yaşamı, hastane personeli, hastanede kullanılan araç- gereçler ve hastanede yapılan işlemlerle ilgili bilgiler verilmektedir. Hastaneye hazırlayıcı eğitimler sırasında; bilgilendirici seminerler verme, gerçek tıbbi malzemeler ya da oyuncaklar kullanarak dramatizasyon yapma, tanıtım kitapları ya da öykü kitapları okuma, kart oyunları oynama, kukla gösterisi sergileme, film ya da video izleme, müzik dinleme ve resim yapma gibi yöntemler kullanılmaktadır.

Hastanede oyun programları için verilebilecek örneklerden biri, İngiltere’deki Sağlık Oyun Uzmanları Ulusal Birliğinin (National Association of Health Play Specialists [NAHPS]) yaptığı çalışmalardır. Bu kuruluşun amacı, hastanede tedavi görmekte olan çocukların fiziksel ve ruhsal olarak sağlıklı olmalarını sağlamaktır.

Ülkemizde devlet hastanelerinin ya da üniversite hastanelerinin bünyelerinde açılmış olan hastane okulları vardır. Bu okullardan biri ise Eskişehir Devlet Hastanesi Hastane Okuludur. Eskişehir Devlet Hastanesi Hastane Okulunun amacı, hastanede yatan okul dönemi çocuklarının, okul yaşantılarının kesintiye uğramadan, hastane ortamında devam ettirilmesi ve çocuğun kendi okuluna dönüşünde eğitiminin kesintisiz devamının sağlanmasıdır.

Gerek yurt içindeki gerekse yurt dışındaki hastane okullarının hemen hemen tümünde hastane okuluna gelemeyecek durumda olup tedavileri yataklarında süren çocukların eğitimleri öğretmen eşliğinde odalarında sürdürülmektedir. Bu biçimde gerçekleşen öğretime yatak başında öğretim adı verilmektedir.