Özel Gereksinimli Çocuklar İçin Gelişimsel Destek Programları

Bu kavramlar bozukluk, yetersizlik ve engel olarak sıralanır.

"Down Sendromu tedavi edilmesi gereken bir hastalık değil, genetik bir farklılıktır." şeklinde tamamlanır. 

Bireyin yetersizlik yüzünden yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel etmenlere bağlı olarak oynaması gereken rolleri gereği gibi oynayamama durumda kalmasına engel denir.

Özel eğitime gereksinimi olan birey “çeşitli nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim yeterlikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılıklar gösteren birey” olarak tanımlanmaktadır.

Özel gereksinimli çocuklar; zihin yetersizliği, öğrenme güçlüğü, duygusal ve davranışsal bozukluklar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, dil, konuşma ve iletişim bozuklukları, işitme yetersizlik görmeyen ve görme kaybı, ileri derecede ve çoklu yetersizlikler, fiziksel yetersizliği, travmatik beyin yaralanması, üstün zekâlı ve üstün yetenekli çocuklar olarak geniş bir grubu oluşturmaktadır.

Özel eğitim, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” olarak tanımlanmaktadır.

Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;

• Çocukların beden, zihin ve duygu gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak,
• Onları ilkokula hazırlamak,
• Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme  ortamı yaratmak,
• Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır.

“Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının
bireyselleştirilerek uygulanması temeldir.” ilkesi benimsenmektedir.

BEP, özel gereksinimli öğrencinin zihinsel, duygusal, sosyal, dil ve iletişim alanlarında yapabildiklerini dikkate alarak, kazandırılacak davranışların neler olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından hangi yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını belirten, gerekli destek eğitim hizmetlerini içeren, içinde ailenin de yer aldığı bir ekip tarafından hazırlanan yazılı bir programdır. 

“Erken çocukluk dönemi eğitimi, 0- 36 ay arasındaki bireyleri kapsayan eğitimdir. Özel eğitim merkezleri (okul) bünyesinde bu aylar arasındaki özel eğitime gereksinimi olan çocuklara eğitim hizmeti sunmak üzere özel eğitim hizmetleri kurulunun önerisi doğrultusunda millî eğitim müdürlükleri tarafından özel eğitim erken çocukluk eğitim birimleri açılır.”

Sekiz aşamalı bu sürecin ilk aşamasında; "Bebeğin ya da küçük çocuğun fiziksel gelişimi, bilişsel gelişimi, iletişim gelişimi, sosyal ve duygusal gelişimi ve uyumsal gelişimine ilişkin varolan durumun rapor edilmesi" gelmektedir. 

1. Kayda Değer (Belirgin) Gelişim Gecikmesi Olan Çocuklar
2. Risk durumları etiyolojik olarak bilinen ya da önemli gelişim problemlerinin sonuçları tahmin
   edilen durumlarda
3. Risk faktörlerinin bağlantıları sebebiyle meydana gelen mevcut gelişim yetersizliğini yüksek
   riskli olan bireylerde

Bireyselleştirilmiş eğitim programında; a) öğrencinin var olan performans düzeyi, b) uzun dönemli (yıllık) amaçlar, c) kısa dönemli amaçlar, d) öğretim yöntemleri ve materyalleri, e) BEP’in başlama ve bitiş tarihleri, zamanlama, f) değerlendirme yöntem ve ölçütleri, g) ek hizmetlere ilişkin bilgiler; hizmetlerin nerede, ne zaman, kim tarafından, ne kadar süreyle verileceğine ilişkin bilgilere yer verilir.

1. Öğrenciye İlişkin Kimlik Bilgileri
2. BEP Birimine Ulaşan Bilgiler
3. BEP Geliştirme Üyeleri
4. Öğrenci Tanıma Kartı
5. İlk BEP Toplantısı (Tutanak)
6. Eğitsel Performans
7. BEP Toplantısı (Tutanak)
8. Eğitsel Performans
9. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Formu

Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliğinin 3. maddesinin f ve g fıkralarında tanımlanmaktadır. 
f) Destek eğitim hizmeti: Sağlık kurulu raporuyla engelli olduğu tespit edilen ve özel eğitim değerlendirme kurulu kararı ile destek eğitim programlarından yararlanması uygun görülen bireylere verilen eğitimi, g) Destek eğitim programı: Özel eğitim okulunun özel eğitim ve rehabilitasyon biriminde ve özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde destek eğitimine ihtiyacı olan bireylerin engel grupları, dereceleri ve engel niteliği ile bireysel gelişim yeterlilikleri dikkate alınarak hazırlanmış ve Bakanlıkça onaylanmış eğitim programını ifade etmektedir.”

Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü tarafından yedi yetersizlik alanında destek eğitim programları hazırlanmıştır. Bunlar; bedensel engelli bireyler destek eğitim programı, dil ve konuşma güçlüğü destek eğitim programı, görme engelli bireyler destek eğitim programı, işitme engelli bireyler destek eğitim programı, özel öğrenme güçlüğü destek eğitim programı, yaygın gelişimsel bozukluklar destek eğitim programı, zihinsel engelli bireyler destek eğitim programı olarak sıralanmaktadır.

1983 yılında çıkarılan 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu’nun özel eğitimin ilkeleri başlığında “özel eğitime erken başlamak esastır” ilkesi ilk kez konunun yasal dayanaklarının oluşmasına zemin hazırlamıştır.

Portage Erken Eğitim Programı, küçük adımlar erken eğitim programı, otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı, özel gereksinimi olan çocuklara ve ailelerine erken çocukluk yıllarında destek olmayı hedefleyen programlardır.

Portage projesi gelişimsel gerilikler gösteren ya da risk altında bulunan çocuklara ve ailelerine yardım amacıyla geliştirilmiş, anne-babaları öğretici olarak gören ev temelli çevresel yaklaşımı temel alan bir aile eğitim programıdır. Programın en temel özelliği uygulamaların aile tarafından en az kısıtlayıcı ortamlarda, evde ve toplumsal temelli olarak gerçekleştirilmesi ve doğal ortamın etkin bir biçimde kullanılmasıdır.

1. Küçük Adımlara Giriş 
2. Çocuğunuzun Programı
3. İletişim Becerileri
4. Büyük Kas Becerileri
5. Küçük Kas Becerileri
6. Alıcı Dil Becerileri 
7. Kişisel ve Toplumsal Beceriler 
8. Gelişim Becerileri Envanteri 

OÇİDEP, bir erken ve yoğun davranışsal eğitim (EYDE) programıdır. EYDE programları, Amerika Birleşik Devletlerinde Ivar Lovaas tarafından, uygulamalı davranış analizine dayalı olarak geliştirilmiştir.