ÇOCUK GELİŞİMİNDE ALAN ÇALIŞMALARI

Pavlov’un klasik koşullaması organizmanın bir uyarıcıya kendiliğinden, doğal olarak (koşullanmadan) gösterdiği bir tepkiyi o doğal uyarıcıdan hemen önce sunulan ikinci bir uyarıcıya (başlangıçta herhangi bir anlamı olmayan, nötr etkisi olan) karşı şartlanmanın sonucu olarak göstermesi esasına dayandığından doğru yanıt    B   seçeneğidir.

Birden fazla koşullu uyarıcının verilmesi durumunda organizmanın daha fazla dikkat çekene tepki verip, zayıf olana tepki vermemesi durumunda uyarıcılardan birinin diğerinin algılanmasını engelleyecek şekilde diğerinin önüne geçmiş olması gerekmektedir. Yani biri diğerini gölgelemektedir. Bu nedenle doğru seçenek  D   seçeneğidir.

Premack İlkesi, organizmanın sevdiği ve sevmediği faaliyetler belirlenerek, sev­mediği etkinliğin, sevdiği etkinliği yapabilmesinin ön koşulu olarak yaptırılması­dır. Annesi Osman’ın sevdiği çikolatalı pastayı yiyebilmesi için önce sevmediği ıspanağı yeme koşulu koyduğundan doğru seçenek  C seçeneğidir.

Oral dönem yeni doğan bebekleri, anal dönem tuvalet terbiyesi verilen yaşları, gizil dönem cinselliğe daha az ilgi duyulan genital dönem öncesi yaşları ve genital dönem de ergenlik yıllarını ifade ettiğinden doğru seçenek   A  seçeneğidir.

0-1 yaş arasındaki bebekler için kendilerine bakan kişinin onlara yönelik sevgi veren tutumları bebeklerde bakıcılarına güvenebilecekleri; ihmal ve istismar eden tutumları da güvenemeyecekleri hislerini oluşturduğundan doğru seçenek  E  seçeneğidir.

Duyusal Motor Dönem 0-2 yaş aralığını kapsamaktadır. Bebekler bu yaş aralıklarında nesnelerin sürekli varlıklar olduğu bilincini kazanır ve dönemin sonuna doğru düşünce gelişmeye başlar. Bu nedenle doğru seçenek  E  seçeneğidir.

Kısa süreli bellek bilgilerin anlık işlenmesi için kullanılan bellektir. Bu belleğin uzun süreli depolama özelliği olmadığından anı­sal, anlamsal ve işlemsel bellekler uzun süreli bellek deposunun bölümleridir. Bu nedenle doğru seçenek  B   seçeneğidir.

Vygotsky Sosyokültürel kuramında daha deneyimli bir kişinin, deneyimsiz kişiye iletişim vasıtasıyla bilgi aktararak rehberlik yapmasını Yapı kurma/Yapı iskelesi olarak adlandırmıştır. Bu rehberlik sayesinde daha az deneyimli olanın tek başına kaldığında öğrenemeyeceği bilgi ve becerileri öğrenebilir hale gelebileceği bilgi ve davranış alanını da kişinin Gelişmeye açık alanı/Potansiyel gelişim alanı olarak adlandırmıştır. Bu nedenle doğru seçenek  A   seçeneğidir.

Diğer dört seçenekte bilgi gerçeğin aksi yönünde verilmiştir. D seçeneğinde verilen bilgi ise, doğru bir açıklama içermektedir. Bu nedenle doğru seçenek  D   seçeneğidir.

Herhangi bir uyaran varlığında ortaya çıkan tepkiye klasik koşullanma denir. Sözü edilen uyaran ses, koku, renk gibi fiziksel durumlar olarak açıklanmaktadır . Klasik koşullanmanın aşamalarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

• Nötr Uyarıcı: Organizmada tepkiye neden olmayan, koşulsuz uyarıcı ile kodlanmayan uyarıcılardır. Pavlov’un deneyinde zil sesi nötr uyarıcıdır.

• Koşulsuz Uyarıcı: Koşulsuz tepkiyi ortaya çıkaran uyarıcıdır. Öğrenilmemiş bir tepki olup doğal bir tepkiyi ortaya çıkarır. Pavlov’un deneyinde et koşulsuz uyarıcıdır.

• Koşulsuz Tepki: Koşulsuz uyarıcının oluşturduğu tepki olup refleksiftir. Pavlov’un deneyinde köpeğin salya salgılaması koşulsuz tepkidir.

• Koşullu Uyarıcı: Nötr uyarıcının koşulsuz uyarıcı ile birlikte verilmesi sonucu koşullu uyarıcıya dönüşmesidir. Pavlov’un deneyinde zil sesinin ardından verilen et, nötr uyarıcı olan zil sesini koşullu uyarıcı yapmıştır.

Klasik koşullanmanın gerçekleşmesi için bazı adımlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Klasik koşullanmanın ilkeleri şu şekilde açıklanabilir:

• Bitişiklik: Koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının art arda verilmesidir.

• Pekiştirme: Koşulsuz uyarıcının ortaya getirdiği doğal etkidir. Pekiştireç tepkiye bağlı olarak değil, tepki ortaya çıkmadan önce sunulur.

• Genelleme: Benzer bir uyarıcıya daha önceden kazanılmış olan tepkinin verilmesidir.

• Sönme: Koşullu uyarıcının artık koşullu tepkiyi ortaya çıkarmama durumudur.

• Ayırt Etme: Organizmanın koşullu uyarıcıyı diğer uyaranlardan ayırt ederek tepki vermesidir.

• Kendiliğinden Geri Gelme: Koşullu uyaranın zamanla sunulmadığı, sönmenin gerçekleştiği bir durumda karşımıza çıkmaktadır. Sönme gerçekleştikten sonra koşullu uyarıcı yeniden sunulduğunda organizmanın yeniden koşullu tepkiyi vermesi durumudur.

• Birden Fazla Uyarıcıya Koşullanma: Koşullu uyarıcı başka bir nötr uyarıcı ile eşleşmişse, bu nötr uyarıcı da koşulsuz uyarıcı olmaktadır. Organizmanın önce 1. uyarıcıya, sonra da 2. uyarıcıya tepki verme durumudur.

• Gölgeleme: Birden fazla koşullu uyarıcının verilmesi durumunda organizmanın daha fazla dikkat çekene tepki verip, zayıf olana tepki vermemesidir.

• Öğrenilmiş Çaresizlik: Yaşantı sonucu organizma, çabası söz konusu olsa bile durumu değiştiremeyeceğini düşünür ve pasif kalarak bunu geneller.

Klasik koşullanmanın gerçekleşmesi için bazı adımlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Klasik koşullanmanın ilkeleri şu şekilde açıklanabilir :

• Bitişiklik: Koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının art arda verilmesidir.

• Pekiştirme: Koşulsuz uyarıcının ortaya getirdiği doğal etkidir. Pekiştireç tepkiye bağlı olarak değil, tepki ortaya çıkmadan önce sunulur.

• Genelleme: Benzer bir uyarıcıya daha önceden kazanılmış olan tepkinin verilmesidir.

• Sönme: Koşullu uyarıcının artık koşullu tepkiyi ortaya çıkarmama durumudur.

• Ayırt Etme: Organizmanın koşullu uyarıcıyı diğer uyaranlardan ayırt ederek tepki vermesidir.

• Kendiliğinden Geri Gelme: Koşullu uyaranın zamanla sunulmadığı, sönmenin gerçekleştiği bir durumda karşımıza çıkmaktadır. Sönme gerçekleştikten sonra koşullu uyarıcı yeniden sunulduğunda organizmanın yeniden koşullu tepkiyi vermesi durumudur.

• Birden Fazla Uyarıcıya Koşullanma: Koşullu uyarıcı başka bir nötr uyarıcı ile eşleşmişse, bu nötr uyarıcı da koşulsuz uyarıcı olmaktadır. Organizmanın önce 1. uyarıcıya, sonra da 2. uyarıcıya tepki verme durumudur.

• Gölgeleme: Birden fazla koşullu uyarıcının verilmesi durumunda organizmanın daha fazla dikkat çekene tepki verip, zayıf olana tepki vermemesidir.

• Öğrenilmiş Çaresizlik: Yaşantı sonucu organizma, çabası söz konusu olsa bile durumu değiştiremeyeceğini düşünür ve pasif kalarak bunu geneller.

Gölgeleme: Birden fazla koşullu uyarıcının verilmesi durumunda organizmanın daha fazla dikkat çekene tepki verip, zayıf olana tepki vermemesidir. Doğru cevap E’dir.

Biçimlendirme: Organizmadan beklenen tepkiye benzer bir tepkinin pekiştirilmesi ve aşamalı olarak yalnızca istenen tepkinin pekiştirilmesi yolu ile biçimlendirme gerçekleşir. Örneğin; Skinner kutusuna konan farenin manivelaya yaklaşması durumunda yiyecek verilmiş, daha sonra manivelayı gagalaması, manivelaya basması durumunda yiyecekler verimiştir. Sonrasında yalnızca doğru davranışta yiyecek verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Öz Düzenleme Kapasitesi: Her birey kendi davranışından sorumludur. Birey davranışlarını belirleme, ortaya koyma, düzenleme noktasında kendi davranışlarını kontrol edebilme yetisine sahip olmalıdır. Doğru cevap B’dir.

Girişimciliğe Karşı Suçluluk: 3-6 yaşlarını kapsayan bu dönemde çocuk gelişimsel olarak koşma, atlama gibi davranışlarda bulunur. Çocuğun gelişimsel özelliği olan bu durum sıklıkla problem davranış olarak görülmekte, çocuklar ev ve okul ortamında engellenebilmektedir. Çocuğun girşkenliğinin engellendiği, azarlandığı ve kontrol atltında tutulduğu durumlarda çocukta suçluluk duygusu gelişebilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu: 6-12 yaşını kapsayan bu dönemde çocuk okul yaşantısı ile birlikte yeni şeyler öğrenme ve başarma isteğindedir. Bu dönemde çocuk yetişkinlerin kullandığı aletleri kullanma, farklı materyallerden ürün oluşturma gibi toplumsal anlamda önemli olan işleri yapmaya çalışırlar. Çocukların desteklenmesi, başarı duygusunu tatması bu dönemin sağlıklı atlatılmasını sağlar. Ancak sürekli başarısız olan çocukta aşağılık duygusu gelişir. Doğru cevap C’dir.

Yaşantı: Bebeklik sürecinde reflekslerin yerini istemli ve bilinçli davranışlara bırakabilmesi için çevre ile etkileşime girmesi anlamına gelmektedir. Birey çevre ile etkileşime girdikçe yaşantılar meydana gelmekte ve bunun neticesinde öğrenmeler gerçekleşmektedir. Doğru cevap A’dır.

Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş) Bu dönemde işlemler somut çerçevede alınmaktadır. Çocuklar problem çözerken veya zihinsel olarak diğer işlemlerde somut açıdan bakarak problem çözme eğilimindedirler. Tüm çocukların aşağı yukarı bu zamanda okula başlamaları tesadüften öte bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır (Senemoğlu, 2012). Bu dönem içerisinde; korunum ilkesi edinilmiş, benmerkezcilikten uzaklaşılarak başka kişilerin gözünden dünya görülmeye başlanmış, mantıksal çıkarımlar yapılabilir hale gelinmiş ve zihinsel açıdan bir önceki dönemde yaşanan başarısızlıkların üstesinden gelinmeye başlanmıştır. Yine bu dönemde çocuklar; tersine çevirme ilkesinin edinilmesi, nesneleri özelliklerine göre gruplar içerisine dahil etme olarak adlandırılan gruplama ilkesi, özelden genele akıl yürütmeyle çıkarımlar yapılmasını sağlayan tümevarım ilkesi kazanmaktadır. Bu dönemde henüz soyut düşünme, problem çözme ile ilgili bir gelişme söz konusu olmamakta ve çocuklar tümdengelim ilkesini henüz edinememektedirler. Doğru cevap C’dir.