ÇOCUK GELİŞİMİNDE ALAN ÇALIŞMALARI

19. yüzyılda klasik oyun kuramcıları olarak adlandırılan uzmanlar insan ve hayvan yavrularının neden oyun oynadığını yani oyunun insan yaşamındaki fonksiyonunu anlamaya çalışmışlardır.

Çocuğun kendi oyuncakları tek başına konuşarak oynaması yalnız oyun kapsamında değerlendirilebilir. Çocuk oyuncakları ile tek başına oynar. Çocuk başka çocuklarla aynı ortamdaysa bile sadece kendi oyuncaklarıyla ilgilenir, diğer çocuklarla etkileşime geçmez ve onların oyunlarıyla ilgilenmez.

Dramatik oyun, hayali oyunlar gelişip çocuk bir konusu, karakterleri, başlangıcı ve sonu olan hikayeleri oynadığı zaman bu oyun dramatik oyun olarak adlandırılır.

Okulöncesi dönemde oynanan oyunlar için kuralların oyunun başında belirlenmesi, basit kurallardan oluşması, kuralların çocuklarla beraber belirlenmesi ve çocukların belirlenen kurallara uymasının beklenmesi kimi kurallardır. Ancak okul öncesi dönemde çocukların oyunlar için belirlenen kurallara uygun davranışlar sergilemesi için bir yetişkin gözetiminde oynanması temel ilkelerden biridir.

Oyun odası ya da okul öncesi eğitim veren kurumlarda bulunan sınıflarda blok merkezi, dramatik oyun merkezi, fen merkezi, sanat merkezi, manipulatif merkezi, okuma merkezi, yazar merkezi, müzik merkezi ve geçici öğrenme merkezi oluşturulabilir. Aslında ideal olan bütün bu merkezlerin bir sınıfta bulundurulmasıdır.

Montessori araçları motor gelişimi ve bilişsel gelişimi destekler. Kapalı uçlu araçlardır, yaratıcılığı engeller ve çocukları üzmemek adına kırılmayan araçlardır.

Bir çocuk araç-gereç kullanımıyla ilgili doğru kullanmayı, kendi kendisini disipline etmeyi, kendinin ve arkadaşlarının güvenliğini sağlamayı bilmelidir. Ancak oyun odasının güvenliğini sağlama çocukların sorumluluğunda değildir.

Çocukları bütünsel gelişimin en iyi gözlemlenebileceği etkinlik oyundur. Oyun sürecinde çocukların kavram, beceri, tutum ve duyguları bütüncül olarak değerlendirilebilir. Müzik, sanat, okuma ve fen etkinliklerinde çocukların belli gelişim alanları gözlenebilir.

Çocukların sürekli oyun değiştirmeleri, oyunlarının kısa sürmesi oynadıkları oyunu geliştirmelerini engelleyerek nitelikli oyun oynamalarını engelleyebilir. Bu da yaratıcı düşünme, problem çözme, odaklanma gibi becerilerini geliştirmelerini olumsuz etkileyecektir. Böyle durumlarda çocukların oyunlarının temasını geliştirip oyunlarını daha uzun süre sürdürebilmeleri için oyunlarına materyal ekleyerek, ipucu vererek, soru sorarak, öneride bulunarak ya da oyuna katılıp model olarak destekte bulunulabilir.

Oyun içten güdümlü, dışsal yaptırımlar ve dıştan zorlanan kurallar olmayan, doğaçlama ve çocukların aktif oldukları, eğlenirken aynı zamanda geliştikleri etkinliklerdir.

Uğraşsız davranış: Bu aşamada çocuk oyun oynamaz. Çocuk o anda ilgisini ne çekerse onu izler. İlgisini çeken bir şey olmadığında kıyafetleri veya vücuduyla oynar ya da amaçsızca sınıfa bakar.

Parten’a göre oyunda altı sosyal gelişim aşaması görülür:
1. Uğraşsız davranış
2. Yalnız oyun
3. İzleyici
4. Paralel oyun
5. Birlikte oyun
6. İş birlikçi oyun

Birlikte oyun: Bu aşamada çocuk başka çocuklarla birlikte oynar; diğer çocuklarla oyunla ilgili sözel iletişimde bulunur; oyuncak alışverişinde bulunur. Aynı olmasa bile benzer etkinliklerde bulunurlar, fakat hala benmerkezci davranış ağır basmaktadır. Gruptaki her çocuk kendi istediği gibi davranır. Oyun, ortak bir amaca veya sonuca yönelik değildir; doğaçlama olarak gelişir. Rol dağılımı, iş paylaşımı yoktur. Birlikte oyun 3,5 yaş civarında görülmeye başlar.

Smilansky’ye göre Oyunda Görülen Bilişsel Gelişim Evreleri (Oyun Kategorileri):
• Duyusal-motor/Fonksiyonel Oyun
• Sembolik Oyun
• Yapı Oyunları
• Kurallı Oyunlar

Bir sembolik oyunun dramatik oyun olarak kabul edilmesi için aşağıdaki 3 özelliği taşıması gerekir.
1. Çocuk bir rolü taklit eder.
2. Bir konuyu en az 5 dakika devam ettirmesi gerekir.
3. Mimikler ve nesneler kullanır ya da hayali insanlar ve nesneleri gerçeklerinin yerine kullanır.

Kurallı oyunlarda oyunun kuralları oyuna başlamadan önce belirlenir. Çocukların bu kurallara uyması beklenir. Çocuklar 60-66 ay arasında saklambaç, kırmızı ışık/yeşil ışık gibi basit oyunların kurallarını anlayabilirler. Çoğunlukla çocuklar 66-72 ay arasında oyun süresince hatırlatılmadan basit kuralları olan bir oyunun kurallarına uyarlar (Catron ve Allen, 2008).

Basit Oyun Birimi: Tek çocuk için oyun potansiyelidir, alacağı değer 1’dir. Yapbozlar, şövale (ressam sehpası) gibi

Yetişkinlerin oyunu desteklemek amacıyla değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararları hatırlayalım:
• Oyunu geliştirmek için ne tür materyaller ekleyebilir?
• Oyunu geliştirmek için ne tür ipuçları verebilir?
• Oyuna ne zaman, ne kadar ve nasıl müdahale etmeli?
• Ne zaman oyuna aktif olarak dâhil olmalı?

Yap-bozlar ve Montessori araç gereçleri kapalı uçludur. Kapalı uçlu araç gereçler çocuğun zihinsel ve motor gelişimini desteklerler, fakat çocukların yaratıcı olmalarına imkân tanımazlar

Çocuklar oynamaktan zevk aldıkları için oynarlar ve oyuna aktif olarak katılırlar. Oyun, çocuklar için hem rahat hem de zorlayıcı ve geliştirici bir ortam sunar. Çocuklar oyunda kiminle oynayacakları ve nasıl oynayacakları konusunda seçimler yapmak durumunda kalırlar. Oyunda çocuklar özgürce yaratır ve problem çözerler. Buna göre “I” numaralı madde yanlış olduğundan cevap “E” seçeneğidir.